Längs een doornhaag slaan wij den hoek om. Hier groeijen hooge ,
trotsche beuken; hier blinkt, half achter houtgewas verscholen,
de fantastische leemgroef als een zandsteengroeve met steil afloo-
pende wanden: hier golven zonderling gevormde, bultige weiden.
Hier is ’t klassieke grond. Wij zijn hier in de Hol le De u r n ,
waar sints eeuwen een menigte Romeinsche oudheden werd op-
gedolven ; dakpannen, waterleidingsbuizen , tegels, waaronder velen
met de merken der legioenen, die eens hier gelegerd waren. Aan
de boerenwoningen in de nabijheid zijn nog yrij wat van die
steenen te zien. Men vond er bovendien merkwaardige overblijf-
sels van oude bouwwerken, een stuk van een altaar van J u p i t
er , een grafstede, uit. leem en tegels gemetseld, een altaar, aan
Ves t a gewijd door den „magister figulorum” (pottenfabrikant)
J u l i u s V i c t or , een paar stookplaatsen, hoogst waarschijnlijk
pottenbakkersovens, keldertjes, waarin de werklieden hun kruiken
en schoteis bewaarden, tegels, waarop de steenbaas met ruwe
houten Stift het aantal door een’ arbeider op een’ dag gevormde
steenen aanteekende. Allerlei belangrijke bijdragen tot de kennis
van het leven en bedrijf der Romeinsche nederzetting kwamen
hier aan het licht en wie zal zeggen wat daar nog sluimert onder
het groene, zonderling golvende tapijt, dat de velden längs den
weg bedekt, of onder de boomen, die natuurlijk alle verdere
nasporingen tot nog toe verhinderen! ’t Zou jammer zijn van het
fraaije geboomte op den Ho l t h e u r n s c h e n h o f , maar als ’t
eens vallen moet, dan is het te hopen, dat een deskundige ter
plaatse is, om goed toe te zien op wat de bodem nog levert.
De streek, waar voor eeuwen een bloeijende tak van nijver-
heid werd gevonden, levert nog in overvloed het leem, waarvan
op de-groote stoomfabriek der heeren van d e r We d d e n en de
Kr u i f f steenen, tegels en dakpannen van uitstekende hoedanig-
heid worden vervaardigd.
Wij zijn nu niet ver meer van Berg en Dal. Bij de drie
prächtige beukenstammen uit een’ wortel, die met de boerenwoningen
op den achtergrond en met de boerengereedschappen
onder hun breed uitgeslagen takken een schilderachtig geheel
vormen, zien wij reeds boven het bouwland het dak van Oud-
Berg en Dal , onze rustplaats voor dezen nacht. Hier is in dezen
tijd van ’t jaar nog ruimte genoeg voor den vermoeiden voet-
ganger en het groote, nieuwe hotel wordt eerst met 1° Junij ge-
opend. De duisternis is reeds gevallen als wij het binnentreden.
Van het prächtig landschap, dat van het balkon der bovenzaal
is te overzien, ¡zijn alleen de schemerende omtrekken te ont-
waren. Digte duisternis heerscht onder de zware linden voor het
huis. De schoone schepping sluimert en wij, die heden zooveel
van haar heerlijkheid zagen, volgen dat voorbeeld, om morgen
reeds vroeg weer gereed te zijn.
Wij sliepen dezen nacht niet in het vaderland; maar een
enkele schrede buiten de deur brengt ons toch weer binnen onze
landpalen. Een stuksken van Duitschland dringt zieh hier vrij
diep in Nederland in. Wat grillige sprongen de grens zieh ver-
oorlooft, is met een’ enkelen blik op een eenigszins uitvoerige
kaart gemakkelijk te zien. De groote weg over de hoogte is tot
op körten afstand van Wi j ler Hollandsch, even als alles wat
ten Z. daarvan ligt, maar de landen en huizen ten N. zijn
Duitsch, tot voorbij het huis met de groote linde, vroeger een
herberg, waar de k o n i n g van P r u i s s e n uithing. Duitsch is
alzoo ook het logement O u d Be rg en Dal — niet de tentjes
en de stal er tegenoverp:— en hoewel wij natuurlijk met onze
taal en onze munt hier volkomen teregt kunnen, de dienende
geest heeft toch reeds de Duitsche type, evenals de onmisbare
portretten der Duitsche keizersfamilie ons herinneren, dat wij in
het land der overwinnaars van Sadowa en Sedan vertoeven ,
al is ter eere der Nederlanders ook een leelijke oleografie van
Z. M. Wi l lem III aan den wand gehangen. De bewoners van
het Duitsche gedeelte gaan dan ook te Wijler ter markt en ter
kerk. Nog duidelijker komt het verschil in landaard uit te Beek,
dat uit twee zeer kenbaar onderscheiden deelen bestaat. De huizen