112 GRONDBEZIT.
Evenals in Nederland veelal onderscheidene dorpen tot een gemeente behooren,
maken op Java onderscheidene der desa’s in beperkten zin een hoofd-desa uit. De
desa in administratieven zin bestaat dus uit de desa in engeren zin (nl. het hoofd-
dorp) met haar gehucbten of buurtschappen, haar bouwvelden en de administratief
onder haar ressorteerende vischvijvers, bossehen en woeste gronden.
De onderdeelen van een desa hebhen verschillende namen: op Midden-Java heeten
zij doekoeh, of pedoekoehan\ in de Preanger-Regentschappen gebruikt men daarvoor
het woord kampong {e.igenlijk = verzameling, dus een verzameling van eenige huizen,
die te zamen een wijk of buurt vormen); voor gebucht worden de namen tjantelan
en in West-Java ampean, en voor de eerste vestiging de naam babakan gebruikt.
Lemboer kan evenzeer gehucht als dorp beteekenen. Kampong is op geheel Java de
naam van de wijken, waaruit de hoofdplaatsen, Kota's, bestaan:met bouwgronden, dan worden zij ook desa genoemd. zijn er kampongs
Nu de hoofdplaatsen van gewesten en afdeelingen alle kadastrale afdeelingen
vormen en perceelsgewijze zijn'opgemeten, zijn de namen en het aantal kampongs,
waaruit de desa’s in uitgebreiden zin bestaan, bekend; elke desa of kampong in de
gouvernementslanden, die een hoofd heeft, staat met een eigen naam en nummer
ingeschreven in de bevolkings- en belastingregisters. '
De uitgestrektheid der desa’s is zeer verschillend; gewoonlijk zijn de desa’s in de
berg- en andere weinig bevolkte streken het grootst, in de vlakten, bovenal in dicht
bevolkte streken, het kleinst. Slechts een zeer klein aantal dessa’s bestaat er, dat
geen bouw- of andere gronden heeft, en wier gebied dus tot de bebouwde kom der
gkeamraenegn-tkeo pienk egnegneoreemnd .zin beperkt is. ln de vorstenlanden worden zulke desa’s
In 1897 telde men op Java en Madoera in ’t geheel 29,968 desa’s, waarvan er
6,573 alleen individueel bezit, 10,213 alleen communaal bezit, 12,949 gemengd bezit
hadden, terwijl 552 desa’s alleen uit een dorpskom zonder bouwgrond bestünden.
Het aantal desa’s wisselt echter voortdurend af door samenvoeging en splitsing,
welke om politieke en administratieve redenen kan geschieden, soms ook op verzoek
der bevolking. Dit geschiedt op Java en Madoera volgens vast omschreven regels.
sfs
Van de desa komen wij tot het grondbezit. De desa toch is aan het grondbezit
verbonden, en heeft dus niet alleen als politiek lichaam een zelfstandig bestaan,
zooals bij ons de gemeente, maar de bewoners worden door de desa ook verbonden
door banden van burgerrechtelijken aard. Hierbij speelt het communaal of gemeen-
schappelijk grondbezit een voorname rol, echter niet de eenige.
Het grondbezit op Java wordt nl. onderscheiden in individueel en communaal
grondbezit, en het laatste heeft wel de grootste uitgebreidheid. Volgens ingestelde
onderzoekingen in 1880, staat de uitgestrektheid van het communaal tot het individueel
bezit op Java als 4 : 3 en in 1892 was het individueel bezit toegenomen tot
48,64 pCt. van het aantal bouws. In 1897 vond men op Java en Madoera 1,472,324
bouws individueel bezit, 744,166 bouws communaal bezit en 2,000,175 bouws gemengd
bezit; in 1887 respectievelijk 1,156,620, 904,153 en 1,667,575 bouws. In Bantam,
Batavia, Krawang, de Preaüger, Besoeki en Madoera kwam het individueel bezit uit-
sKlueidtoeen dw, eirnd Theegta lb, ijRneam nbiaent gg eevno nPdreonb.olinggo overwegend voor, doch in Samarang en
Hieruit blijkt, dat het communaal bezit, hoewel verminderend, toch nog aanzienlijk
is. Bij dit communaal bezit behooren de bebouwde gronden aan de geheele desa,
niet aan bepaald aangewezen pörsonen. Die gronden nu worden veelal jaarlijks,
soms ook met längere tusschenruimten, onder de rechthebbenden verdeeld. Wij zeggen
„rechthebbenden”, want nog niet ieder desa-bewoner heeft recht op een aandeel in
de gronden. De uitgestrektheid van het land, dat door het desa-bestuur aan de
bewoners van de gemeenschappelijke gronden voor een bepaalden tijd wordt toege-
wezen, wordt bepaald door de volksgebruiken, niet zelden ook mede door de gunst
der dorpshoofden. De opbrengst van het toegedeelde land komt toe aan den bewerker.
De communale gronden bestaan voor een groot gedeelte uit vaste aandeelen, die
aan geen periodieke verwisseling onderworpen zijn. In 1897 werden 556,850 bouws
GRONDBEZIT. COMMUNAAL EN INDIVIDUEEL BEZIT. 113
v an d e c o m m u n a le g ro n d e n ja a rlijk s v e rw isse ld o f t o e g e d e e l d , 2 9 0 ,2 2 9 b o u w s om d e
tw e e ja re n , e n 1,077,123 b o u w s b estü n d e n u it v a ste a a n d e e le n , z o n d er p e rio d ie k e
VCr a t e t g clnm unaal1 b S it bestaat dus meest individueel gebruik van den grond.
nBaolvee ngarlo nzidienn h ebte hdoeo rrti jsotvokel deeenn, wgeedlkeee ltceo mtomt ugneamale ebneszcith azpijpne.h jkD ogcehb rvuaink odfe gceommemeni
-«/vf WiArtAf» 7ü n dp ffem eene 'Wôiden 6ti b o sseh e n te re k e n e n , w aa.r
Ü H — i l 1 ¡ » f e i » *»■ •i“
^ o T L ^ i X i Ä b e T h e l o " ^ i r T e e e r s te " p k f ts d e e rv e n d e r d esa, w e lk e
EEN THEEDBO G ER IJ OP JAVA.
^ V TWV, aaI, andere sronden behooren nog tot het individueele bezit,
mTuner emn ziinm reclvm eArijg eindRen. EchteÄr wordt dit recht niet overal erkend; dik-
wiils komt ook de ont<mnnen grond na verloop van zekeren termijn weer aan de
gemeenschap, in andere desa’s blijft een gedeelte der ontgonnen gronden het bezit
BvaBiidTet0ncoSmmunaal grondbezit is derhalve de desa het lichaam, dat als bezitter
beschouwd moet worden. Waardoor dat communaal grondbezit is ontstaan .