108 DESABESTUUR. VERKIEZING.
Hoe wordt het bestuur der desa’s benoemd? Dit geschiedt niet overal op dezelfde
wyze. De bepaling, die tot 1878 hiervoor gold, was in 1819 ingevoerd en luidde-
„De oude gewoonten, volgens welke de desavolkeren hun hoofden uit hun midden
verkiezen en verwisselen, blijft standhouden en wordt aan genoemde volken verzekerd.”
Die oude gewoonte beheerschte veelal de verkiezing der hoofden van de desa hier
werden zij uit afstammelingen van het afgetreden hoofd, elders weer naar andere
begmselen gekozen, zoodat men niet van een vrije volkskeuze mag spreken, en er
op sommige plaatsen als het wäre een erfelijkheid bestond. De hoofden der desa
moesten ingezetenen der desa zijn, dat schreef de verordering voor. Bij het in 1868
daarnaar ingestelde onderzoek bleek ook, dat soms zij tot desahoofden die het meeste geld hadden uitgedeeld. verkozen waren
EEN STBAAT IN BANDONG.
De keuze der hoofden geschiedt thans niet periodiek, doch bij het ontstaan van
een vacature wordt binnen een maand door het districtshoofd in overleg met den
controleur een bijeenkomst van alle kiesgerechtigden binnen de betrokken gemeente
belegd; en dan geschiedt de verkiezing ten overstaan van een commissie, bestaande
uit den • controleur met den wedono (Inlandsch hoofd) of assistent-wedono. Hierbij
beslist de volstrekte meerderheid vah stemmen; wordt die niet verkregen, dan heeft
er terstond een nieuwe verkiezing plaats, waarbij de betrekkelijke meerderheid
voldoende is. Het resultaat der verkiezing wordt in een proces-verbaal aan den
resident gezonden, die, na overleg met den regent, zijn goedkeuring daaraan verleent
of die weigert. Het laatste kan geschieden, als de verkiezing onwettig is, als de
vwearnkgoezdenraeg aaalns odpoirupmsh ovoefrds liana fdo nitss,l azgieenls.- of lichaamsgebreken heeft, of vroeger wegens
VERKIEZING. TAAK VAN DESAHOOFDEN. 109
Wie zijn de stemgerechtigden in de desa? Ook dit is verschillend. In enkele
resedenties zijn het de meerderjarige mannelijke ingezetenen, in andere de sawah-
bezitters, elders ook de bezitters van erven, of zelfs in enkele desa s laat men alle
mannelijke ingezetenen medestemmen. Het is uiterst moeilijk, in vaste regels de
grenzen van het kiesrecht te omschrijven; vandaar, dat de regeering zieh hiervan
onthouden heeft; terwijl enkelen voorstellen, om de oude gewoonte der desa te
behouden, meenen anderen, dat eenige grenzen daaraan gesteld moeten worden.
De verkiezing van een desa-hoofd geschiedt derhalve staande een vergadering,
waartoe de kiesgerechtigden worden opgeroepen. De verkiezingspolitiek is er al niet
bheette rm, odgoeclihj koeo ko mn idete vgeuenl smt dinedr erk ideazne rsi nt eh ewt ibnensecnh,a eanfd h Eoougrogpeap.l aDates tcea anmdibdtaetneanr edno,e nb .val.
de regent e. a. doen al het mogelijke, om dien candidaat te overwinning te doen behalen,
welke hun het voordeeligst schijnt. Direct en indirect wordt op de kiezers gewerkt,
de wajang en gamelan zijn hulpmiddelen, om de kiezers ten gunste van den eenen
of anderen candidaat te stemmen. Is dat minder parlementair of minder zedelijk dan
de aanbevelingen en aanvallen in de strooibilletten onzer verkiezingen ? Beloften
worden door den candidaat niet gespaard ten opzichte der kiezers; doch is dit niet
eveneens in de- groote Amerikaansche Republiek het geval? W aar men het ook
waarneernt, overal- is het verkregen stemrecht de bodem, waarop allerlei knoeierij
welig tiert, en wordt in naam van het algemeen belang met schoonklinkende
verkiezingstermen overdekt, onbeduidendheid en holle eerzucht niet zelden tot^ heer-
schappij gebracht. Warme voorstanders van het uitgebreidste kiesrecht als wij zijn,
mögen wij niet het oog er voor sluiten, dat verkiezingssehacherij dikwijls geen
volksvertegenwoordiging geeft, geen vertegenwoordiging door bekwaamheid des geestes,
doch dat louter plutocratie, of vertegenwoordiging door hen, van wier onbeduidendheid
de geringste, activiteit wordt verwacht, soms de grootste kans van slagen heeft.
Die geschiedenis heeft ook de verkiezing der desa-hoofden op Java gehad.
Het Oultuurstelsel op Java heeft de desa-hoofden tot dienaren van dit stelsel
gemaakt, tot lieden, die slechts te zorgen hadden, dat de cultures de noodige voor-
deelen opleverden. Aan willige dorpshoofden was daardoor alles gelegen, en handig
werden vele dorpshoofden ontslagen, werden de oude geslachten uit het dorpsbestuur
verdrongen, en wist men zelfs te verkrijgen, dat magangs, oppassers, staljongens van
Inlandsche en Europeesche ambtenaren tot desa-hoofden benoemd werden.
Dat is gelukkig voorbij, maar nog altijd blijft de verkiezing der desa-hoofden een
verDkeie zvienrgk.iezing zelf heeft op eenvoudige wijze plaats. De kiezers begeven zieh op
den gewichtigen dag naar de aangewezen plaats. De verkiezing geschiedt zonder
stembriefjes, en is ook niet geheim. De candidaten, die bekend zijn, plaatsen zieh
vooraan, en de kiezer hurkt achter den candidaat neder, aan wien hij zijn stem wil
geven. Zoo groepeeren zieh de partijen achter de candidaten. Doch zelfs als zieh
hier die kiezers neergezet hebben, is nog geenszins de partij-strijd tot rust gekomen.
Tot het laatste oogenblik trachten de leiders aanhangers te werven, en te lokken om
van de eene partij naar de andere over te loopen. Welke koddige tooneelen hierbij
plaats vinden, hoe enkele candidaten zonder een enkelen aanhanger moeten afdruipen,
behoeven wij niet te zeggen. Aanvankelijk bemoeit de commissie van het kiesbureau
zieh niet met de beweging, en laat zij de partijen voortwoelen, totdat eindelijk een
der candidaten van een zoo grooten aanhang omringd is, dat hij de meerderheid
heeft. Doch als dat minder gemakkelijk gelukt, dan treedt de commissie wel eens
radend tusschenbeide. Daarna worden de aanhangers geteld, het proces-verbaal der
verkiezing wordt opgemaakt, en zoodra de keuze is goedgekeurd door de overheid,
treedt het nieuwe dorpshoofd in functie. De partij van het hoofd verwacht nu
natHueutr ldijeks ah-haoaor fdv oworodredetl bviojogre sdtaeann vdeorloere nhdeelpne rsst,e ubne.stuursleden. Het is een regel, dat
het desa-hoofd zijn helpers aanstelt, in overleg met de kiesgerechtigden en onder
nadere bekracktiging van het districts-hoofd, in Bantam onder goedkeuring van
denD er egbeenloto. ning van het desa-hoofd is niet onaanzienlijk. Zij bestaat in 8 pOt. der
door hem gemde belastingen in geld, in eultuur-procenten voor de desa’s, ingedeeld