V R A É A T I O.
Hiijui i fidi cium atquè nfium debeo Enterico Bigotto, fiagacißmo Bìbliothecarum ve-
terum indagatori: cujus diligentia fatlum eß, ut hicfiedentes atque otiofi, multa-
rum ac d'tsjunBißmarum Bìbliothecarum opibus thefiaurifique frueremur. E ju s
enim rogata Michael Erminius, ‘Patricias Flor ent inus, Codicem illum contulit cum
edìtione Genevenfi, & varias ejufdem leBiones ad me trànfmifit. Quo quidem nomine
utriqùe plurimum me debere profiteor. Tertius eß Codex Leonis , i l Iti i l i , viri
undecumque doBißmt, & de antiquitate Ecclefiaflica optime meriti. Htc Codex
continet hiftoriam Eccleßaßicam Theodori leBo ris, duobus libris comfrehenfam :
quam Theodorus leBor ex tribus Ecclefiafticarum rerum ficriptoribus, Socrate f lilì-
c e t , Sozomeno ac Thedorito collegerat, eodem piane modo quo Caßodorus Senator
Trìpertitam hißoriam compofìiit. Verum trìpertita hac Theodori leBoris hiflona,
res tantum principatu Conßantini 13 Conßantii in Ecclefia geflas compleBitur. five
quod Theodorus leBor non progreffus erat u lter iu s.five quod reliqui ejus operis l i bri
vetuftatis negligentia perierunt. E x hoc igìtur Codice variantes leBiones in
duobusprioribusSocratis libris Leo A llatius jampridem excerpferat.lèad lìluftrifi-
fimum Antiftitem Carolum Monchallum tranfmijerat, manu ßta defcriptas. Quas
ego poflea naBus ßum beneficio llluflrijfimi vir i Dionyfii T a la ì, in Suprema Fari-
fiorum Curia Generalis yldvocai i Regis Chriftianifitmi. F ra te r hos tres Codices
manufcriptos, ufius fum Regio Codice, eoque non admodum vetere, quem unum Ro-
bertus Stephanus typis fuis exprefllt. Quo minus mirandum eß, f i vulgata haBe-
nus Socratis editiones adeo vitiofie flint, cum ex unito exemplari, eoque admodum
recente, omnes deflcripta fint. Porro hunc Codicem ex Regia Bibiiotheca. deprom-
ptum, humaniter mihi communicavit Illuflrijfimus ac Reverendiffimus Antifles
Nicolaus Colbertus, Lucionenfis Epìficopus, v ir eximia pneditus doBrina (S v ir iate
ac dignitate. D e cujus laudibus plura dicerem hoc loco, nifi me id maxime
xupientem, fingularis ejus modeflia cohiberet. Atque hac flint auxilia ficriptorum
codiatici, quibus fiultus ad hanc Socratis editionem me accinxi.
In hifloria vero Sozomeni corrigenda, pauciores m'fii Codices adfuerunt. Nam
p ra te r exemplar Bibiiotheca Regia, quod Robertus Stephanus in editione fila ex~
pr ejjìt, & prater Codicem illum Leonis Allatti cujus fiupra mentionem fe c i ! qui in
quatuor dumtaxat prioribus Sozomeni libris 13 in principio libri quinti nobis adju-
mento fiuit, unicum habui codicem Fuketianum. Hic liber primnm quidem fiuerat
Caroli Monchalli, Archiepificopi Tolofiani, v ir i Ecclefiaftica hifloria fludiofißmi.
Poflea vero in Fuketianam Bibliothecam traiiflatus, ab ampliffimo viro Nicolao
Fuketio mihi commodatus eß. Quam ob caufiam in Annotationibus meis Fuketianum
eum codicem appellavi. Tandem vero , effeBà jam editione noflra, codex ifle
una cum reliquis MSS. exemplaribus Bibiiotheca Fuketiana, tranfiit injusac dominium
illuflrifftmi v ir i & tum fiuis, tum patris meritis JpeBatiJfimì, Caroli Mau-
ricii Telle rii, Abbatis S. Benigni, qui nunc Coddjutor eß in Archiepificopatu Reni
enfi. E fl quidem hic Codex non admodum vetufius : optima tarnen nota, & eX
optimo exemplari deferiptus. H tu li capitum qui in Codice Regio & in editione
Roberti Stephani prafix i flint hifloria Sozomeni, in hot Codice non habentur. N u lla
item capitum diftinBio efl in fingulis libris. E x quo praftantiam ac vetuftateM
ejus Codices licet deprehendere. Indices enim Uh fieu tituli capitum, a Nicephoro
Callifto, v e l potius ab aliquo recentiore compofiti fiunt, inepte prorfus aut barbare.
Adeo ut mihi accuratius intuenti, cujufivis potius quam Nicephori effe videantur.
Porro ne quem fina laude defraudem, variantes leBiones in hifloria Sozomeni a i
Theodoriti, ex fiupradiBo Codice Allattano, ifl efl ex hifloria Trìpertita Theodori
LeBor is excerptas, debeo Samuelt Tennulio, viro doBifiimo meique amantififimo, qui
nunc Noviomagi literas magna cum laude profitetur. Hic enim dum Roma effet,
eas manu fitta deficripfit ex Codice Leonis A lla tti, v ir i nunquam Jdtis laudati: qui
meo rogatu meaque caufia, varias illas leBiones eidem Tennulio deficribendas con-
cefferat. Horum igitur exemplarium fiubfidio, tam in Socrate, quam in Sozomeno,
innumerabilia loca qua antea corrtiptififima legebantur, emendavi, lacunas plurimas
Jùpplevi, diftinBiones reftitui: novam denique interpretationem adjeci. D e qua
nunc panca die am. .
Qua de Muficuli & Cbriftophorfoni interpretationibus olim dixi in prafiatìone ad
Illuftrififimos Ecclefia Gallicana Antiflit e s, qua editioni Eufiebii noflri p r a f ix a efl,
ea inprafientiarum nihil attinet commemorare. Id unum addam ; f i poft illos quos
dixi interpretes, hifloria Cafiarienfis Eufiebii novo interprete opus habuit, multo
magis neceffariam fuiffe novam interpretationem hifloria Socratis atque Sozomeni.
P R 1 F A T I ().
meni. Horum enim hifloria longe mendofior ad nos pervenit, quam itla Càia-
rienfis Eufiebii. Idque ex editione Roberti Stephani prudens LeBor facile depré
hendet. Quippe Robertus Stephanus, in Eufiebii quidem edìtione plures M SS
Codices adhibuit ex Bibiiotheca Regìa depromptos : in excudendis autem Socratis
ac Sozomeni hiftortarum libr is, unicumfìngulorum habuit Codicem. Itaque ad cal-
cem edition is fina, in Eufiebii quidem libris varias leBiones ex vetuflififimis ut ipfie
d ic it, exemplaribus defiumptas notavit. In Socratis autem ac Sozomeni hiiloria
nullas appofiuit variantes leBiones, propterea quod unicum utriufique ficrìptoris exemplar
naBus fiuerat. E t Eufiebii quidem exemplaria quibus ufiiis efl Stephanus
optima er ant ac vetuflìfifima, ut ipfie tefiatar. Dterque autem codex tarn Socratis
, qùam Sozomeni, quem Robertus Stephanus in editione fina expreßt recenti/fii-
mus eft ut ipfi vidimus, mendifique refertus quamplurmis. Froinde mirum non eli
vtros doBos in his Socratis ac Sozomeni libris interpretandis fiapius halhcinatob
fu iffe , cum tam vìtiofa ac mutila exemplariapra oculis haberent, @ M S S Codi
cum auxilio deftituerentur. Nam Muficulus quidem fiolam Roberti Stephani editionem
viderat. Chriflophorfinus vero, Eufiebii quidem ac Theodoriti M SS Codices
aliquot infipexit. Socratis vero ac Sozomeni nulla MSS. habuit exemplaria ut in
annotationibus meis non fiemel obfervavi. Varias dmtaxat leBiones, 13 doBorum
hommum conjeBuras, ad marginem edìtionis Roberti Stephani adnotat as viderat :
cujufimodi Codices quamfilurimi in manus noflras venerunt. Verum leBiones illd
nullius fere fiunt ponder is atque auBorìtatis, cum nullam habeant àdferiptam notavi
antiqui exemplaris ex quo deficriptie fiunt. Ego vero cum optimos ac vetuftifi-
fimos Codices tam Socratis, quam Sozomeni naBus firn, eofique non fine fummo labore
cum vUlgatis editionìbus contulerim, fiaciltore deinceps ac planiore vìa ad eorum
interpretationem acceß. Noflra igìtur hiec editio omnibus, tam Grace doBis, quam
lis qui Graie a nejciunt, ex iequo , ut Jpero, fiatisfaciet. Nam © Grace doBi, So-
cratem ac Sozomenum noflra opera emendatos ac perpùrgatos legent : & qui Gra-
ca minus callent, eofidem Latina interpretation à nobis donatos fiacilius intelleBu-
r i fiunt.
Sequiihtur annotationes : in quibus, perìnde oc in notationìbus Èufiebianis, duo
perficere tentavi. Frimum, ut emendationum mearum rationem redderem, © variantes
leBiones ex MSS. Codicibus depromptas , LeBoris judicìo proponerem.
Deinde, ut obficuriora quaque ac difificiliora loca, qua legentis ingenium morari
poffe videbantur, pro modulo meo illuftrarem. Nec ignoro multos effe delicàtos
■ac faftidiofios homines, qui èxquifitas dumtaxat obfervatìones & communes quos vo-
cant locos, adpompam & oftentationem compofitos, fibi exhiberi velint : ìllam vero
annotationum partem qua emendationès ac varias leBiones continet, levem prorfiùs
ac defipiciendam exiftiment. Quibus ego id refiponfium velim : et f i emèndationes ìllee,
ac va n a leBiones quas Graci flÌToypa.ipia.s vocant, infuaves plerumque ac moleftd
fint legentibus, utiles tarnen eas effe ìnprimis, ac prorfus neceffarias, in his pra-
fiertim ficriptóribus quorum libri minus emendati ad nos perveneruht. Hujufimodi
autem effe Socratis ac Sozomeni libros, jam fiuperius admonui. E t obfiervatio-
nes quidem , majorem fipeciem praferunt eruditionis : emendatio vero, plus ingenti
ac ju d ic ii requirere mihi videtur. NeqUe enim cujufivis efl, de vera ac germanaveterum
ficriptorum leBione fe r re fkntentiam: fe d ejus qui 13 multiplier
doBrina inftruBus f i t , & in hac judicandi arte diu multumque exercitàtus.
Forno annotationibus tres à me fiubjunBi fiunt libri obfiervationum Ecclefiaftica-
rum, qua ad Socratis ac Sozomeni hiftoriam illuftrandam pertinent. Nam cuni
animadverterem, in rebus Athanafii Alexandrini & Fauli Conflantinopolitani ref
e r endis, multos & maximos error es admiffos effe à Socrate atque SoZomeno, Ì3 ab
iis qui illos poftmodum fiecuti fiunt ; earn hifloria partem quanta fieri potuit cura,
ac diligentia duobus prioribus libris illuftrare fludui. In quibus multa reperient
fludiofi à me obfiervata, qua aliorum diligentiam fugerant. Tertius autem liber,
qui explicationem continet fiexti canonis Conditi Nie a n i, idcirco à me hic fiubjeBui
e fl, qUod in eo Cànone agitur de ju r e ac poteflate Fatriarcharum, quorum à Socrate
noftro mentio f i t in libro fiexto ac feptimo. Cujus quidem rei ideo LeBor es ad-
monendos f iu ta v i , ne quis exißimaret, me cujufiquam reprehendendi caufia libruni
hunc reliquis attexuiffe. Non enim profieBo id mihi Confilium fu ìt. Sed primo
quidem, veritatis indaganda fludio canonem illum exponere aggrejflis fimi : deinde
vero, ut ficriptori meo lucem alìquam adferrem, eum libellum annotationibus
meis fiubjeci. In quo f i à viro doBo atque amico diffentio, id mòdefte, nec fine ho-
norifica ejus appellatìone feci. Corollarii loco addita efl difiputatio Archelai Mefiopotamia