E P I S T O L A ,
novein libris corstexuiifet, earn Theodofio juniori nun-
cupandam putavit. Quem fecùtus longo poft intervallo
Nicephorus Calliftus, Andronico Pal*ologo, Byzantino
Imperatori} opus fuum confecravit. Ac piifteòto iapien-
tiffime, ut equidem cenfeo, uterque illorum judicavit,
nullum Regibus atque Imperatoribus convenientius offer-
ri pólle muous, quam Hiftoriam rerum Ecclefiafticarum.
Qnjg enim cognitÌo utilior magifque neceflària eft Principi,
quam earum rerum qu* ad ipfum quotidie deferuntur?
Certe cum religio primum locum obtineat in republica,
cumque ex quo tempore Reges atque Imperatores feld Ecclesie
corpori adjunxerunt, maxima femper fuerit eorum
au&oritas in rebus Ecclefiae adminiftrandis, turpe atque indecorum
eft illis, negotia in quibus tractandis aifidue ver-
fantur, ignorare. Itaque Majores tui, Carolos dico & Ludovicos
, qui Francorum regno Romanum Imperium vel-
ut appendicem quamdam adjunxerunt, omni ftudio ac diligentia
in id incubuerunt, ut Ecclefiafticarum rerum ex-
aétiflimam fibi notitiam compararent. Quippe intellige-
bant Principes fapientiflìmi, rebus Ecclefi* probe confti-
tutis atque ordinatis, reliqua deinceps ex voto fuccedere,
& pacem Imperii ac tranquillitatem, ex Ecclefi* pace ac
tranquillitate, tanquam ex fonte, promanare. Teftantur
hòc illorum ftudium, turn biftorias veteres, turn Leges Ca-
pitulares ab iifdem edit® ac promulgate: ejufmodi decreta
iti quibus primo femper loco de rebus Ecclefiafticis fan-
xerunt, quibus nihil ad difciplinam Ecclefiafticam fanciri
poflìt utilius. Idem etiam teftantur libri illi à Carolo Magno
confcripti, quos vulgo Carolinos voeant. N on igitur
fine caufa, Chriftianorum antiquitates Chriftianiifimo Principi
, Ecclefiafticam hiftoriam tibi inter Ecclefiae filios primogenito,
dedicandara effe exiftimavi. In qua, quid &
quantum juris fit Principi in rebus Ecckfìafticis, Maje-
ftas tua liquido perfpiciet; & quemadmodum ex Imperatoribus
Romanis, ii quidem qui Ecclefiam f*vis perfecu-
tionibus infeftarunt, adverfa femper fortuna ufi, funefto
tandem exitu interierint ; ii vero qui Ecclefiam augere atque
E P I S T O L A .
que ornare omnibus modis ftuduerunt, qui facerdotibus
honorem, Clerieis privilegia immunitaternque tribuerunt,
omnia femper lieta ae prcxipera experti fiat, & de hoftibus
ac tyrannis maximas victorias reportarint. Quorum tu pie-
tatem cum à primis regni tui rudimentis imitatus fis, jure
merito eadem te felicitas in cunctis expeditipnibus perpetuo
comitatur. Poifem hoc loco in laydes tuas fiberius ex-
currere, idquc excmplo eorum icriptorum quos lupra nominavi.
Nam Majeftatis tu* reg gefte, longe pr-ofedp
uberiorem ad dicendum materiam mi hi fiippedifapt, quam
aut rea Theodofii junioris So/omeno, aut re§ Andronici
Nicephoro olim fuppeditarunt. Sed quqjiiam de rebus
Ecclefiafticis primum inftituta eft oratio, quartina hiftoriam
Majeftati tua? oblaturus aeeeffi, malo me intra fios fines
continere, quos mihi ipfe initio pteferipfi, ex laudibus
tuis eas folum attingere, qu* ad Ecclefiam & ad religip-
nem pertinent. Nihil igitur dicam de eximia humanitate
tua, qua cunctos adeuntes excipere foles : nihil de admira-
bili prudentia, qua & civilia & bellica negotia admimftras:
nihil de juftitia, quam in omnibus factis dictifque religio-
fiifime fervas: nihil de incredibili vigore ingenjitui: nihil
de prolixa in literas munificenza, quarym te patronwm
jam pridem declarafti. Ptetermittam tot bellicas expedi-
tiones tuas, expugnationes urbium atque oppidorum, exer-
citus hoftium cqsfos, tropea in Belgio, in Germania, & in
media eretta Pannonia. Taceo Turcos primo adventu c q -
piarum tuarum tufos & fugatos, & amnem .cadaveribus op-
pletum. Nihil dicam de noviftima expeditione tua in Belgium
, qua plures urbes uoius *ftatis fpatio cepifti, quam
toto fuperiore bello à Divas memori* Ludovico Parente
tuo fuerant expugnat*. Mitto Comitatum Burgundi«,
medio hiemis algore raptum potius quam captum. Ulani
vero pacem quam nuper Aquiigrani cum Rege Hifpano
pepigifti, tacitus pteterire nullo modo pofliim. Qua in
componenda, quanta eflèt «quitas ac moderatio animi tui,
perfpicue declarafti. Non enim amplificandi regni cupiditas
te à redo juftiti« tramite abduxit. Non militum worum