S æ c .
IV.
derii primum labbatì appellant, Gentiles vero
Soli confecraverunt ; & eo qui Sabbatùm
anrecedit, cunólos à judiciis aliifque nego-
tiis feriari prscepit, precibufque ac fuppli-
cationibus Deum colere. Ac dominicum
quidem diem ideo honoravit, quod Chriftus
eo die à mortuis furrexiffet : diem vero qui
Sabbatum autecedit, eo quod Chriftus erro-
cifixus tum fuiffet. Crucem enim divinam
maximo cultu veneratuseft, tum ob vióto-
rias ope retulerat in praliis adver
fus holies,tum ob fignum quod de illa often
'EGpa.101 rcp&rluj Tas SoSbpidSPs ovofiaQsoiv, 'liA-
Ay,ns 3 aAÚr ¿vctmflgcttn, x¡ r lt2 toc? Tas éQb'epc,,
¿m fuA rw n Si Astiasi®» ¿ óÌAA®r r r^ y p id -
toj, ^/oAfte dyuv jnzv^tss xai c , flj^otis x, Airais
5 To Sí<núui. tripla St r ito x v t ta a lù , ®s
¿ t m i r i ) r y X«ia<f iraipirms ea eexpm- r l à i ì
stoWv, ®S c i aura faupaDemi' ¡rara ureAu
mSas toíT &eía fncufou, ex to vmpgdi-
nas quas ejus upv rav «ùrrf T? <Módh fa»? d rais <$:' ra s d av -
hoftes, often- pidmis, à, ex Tas mpiCdetis aurof r & J r i -
fum ipfi divimtus fuerat. Denique fuppi- gffl 3 È0(WMe!as. ¿jUeAia toi TO£ynpo» rao/cfir^lu;
cium crucis, quod apud Romanos antea erat . \ ~ (* - ' .jL.r, *
ufitatum, lege lata fuftulit. Quinetiam quo- P®/eeuo.s r U r n ^upoi « p m im , E M *mAe t
t i e f c u m q u e a u t iti nummis imago ejus infcul- Tiíá ^píioias t V diX&W&M- TtAan\opvpq> te cy
peretur, aut in tabulis pingeretur, femper VO/x¡Gftam xctl eíxooi y$a<pofAjjO), 6x.èà61(tev ae¡
divinum hoc fignum una cu^ ,P^ ^ ulf xctl etWTv™Zcd*t r vm t o 3 £o»
ac deDinei pr*cepit. Idque etiamnum te- 15 «y/lo*'*' | I Ü ~ , /
flantur imagines illius in hunc modum ex- H S «t» au,*
preff*. Ac in omnibus quidem di&is fuis t v , «ri tbtV oòtrocf t v %>»/¿«.tos. cy aTraoi
& faftis divinum numen colere ftudebat: POiuo©eTOP ¿è /ttctAifot, ltr*7roú¿bt.£g SepaycQuw To
precipue vero cum leges ^erret’ ^nte^‘P^ $éíov. <J)otíveTct| y>uu *T<xs áxoÁa<jou5 xctl XS4^ - 1
rantes certe & diffolutos concubitus, antea g¡¡¡ ^ f i \ / v I <,/
minime prohibiros, coercuit, ficut ex legi- zo f lH f l W f e g g ^ ’
bus qu* de illis lat* funt deprehendere licet, ¡7ravopQ¿)<m.$' as airrav avvidiiv e<n r tbtov
iì cui forte id cur* fuèrit. Inpr*fentia- x&LÙpav vó^v, e ira tv to ’^7jtt€Àe$ t v fysívu- 5 voti 3
rum enim accurate id perfequi, intemP ^ " 1 rSro qoc evxoupoy «-
vum mihi videtiir. Ea vero qu* ad hono- ^ r
rem & confìrmationem religionis ab ilio poi) ¿toi ¿bxe». Tct ¿6 ti/zm x, tmgttcrtj T»5 »7f>]-
fancita funt, prster illa qu* jam dixi, com- moi¿o9iTYipéía, TCpos tois elpwfyois die^eAmemorare
ftèpos ’¿v& TììS *ExXÀ)J<7lCt91X115 Iminima
pars fint Ecclefiaftic* Hiltori*. ¡ , ,r 9 va »/_7*flau
T ‘ r . . . r qoùas. oLpPoUOU ài OfTlUMV.
Hinc autem mitium fumam. ^
C A P U T IX. k e $ a a a i o n ©'.
■ fegew «ferir prs O r , xa l k®rçarw»s, auoreAffé ras
tìnentibus òr Clericis. $o mpOmav cto-xvtn x, K A ijew s .
Vê t u s lex Fuit apud Romanos, qu* ve- 4’l ^ T 'O/toj Za» 'Pacatoli 7raÀcao5, "¿Tn) gixc<7t xsti 4
tabat ne ccelibes àb anno ætatis quinto Maifâ Itop, top Ì^top ct^iove^Lf xcàAvaf tìss
ac vicefimo, pan jure effent cum marins, , ~ ' tooutoiì, ¿Met t ì iìcMÀ,
tum in aliis plunmis rebus,tum m eo, ut mhil , ’ n, ■ N v /j
ex teftamento caperent qui non effent genere ^ to /t>i^p MpSkmv ex sJ&mxms- t o u s f n ym $
proximi. Orbos vero multabat dimidia parte ^ ¿yJv70CTin fZSÇfi(f'ïixovr^iS‘ t b s de cLTCcixdtLS ïfv\fxay
bonorum, qu* ipfis relida erant. Tulerant ^ ^ ^ ^ ^ ^ x u f jtu iv a v . ’¿dev™ dì tv ^ p ol Sl| Bps BHfflf- qu* Provinci* Imperii Romani, hominùm ptlco xcli TÌa vrtyixoov oio/fl/joi y W-Voti 00 Tipo
multitudine abundarent. Etenim paulo ante -jtbAAcJ t v pOjitou 5 g-ru^op ’^m^a.AÓyms r a ira -
hanc legem quamplurimos homines amife- *■ ^ ynAefiois, opav ouv 0 /3otmrant,
bellis civilibus abfumptos..Cum ìgitur^r r™ * \ ~ ~ in H Kf.
animadverteret Imperator, cos qui virginità- AÌbs TO^je tb to x “ f®
V a l e s i i A n n o t â t 1 .0 n e s .
.giones fuos habent Prcsbyteros, quos Eleemófynarìos vo-
ant, qui Miflarum foleronia celebrent, 8t Sacramenta mi-
iiftrent militantibus. Porro ■mypccfe. hoc loco cohortes
aterpretatur Epiphanius» Sane vox Latina, numeri, tam
le cohortibus, quam de legionibus dicitur, u t videre eft in
jloffario Joannis Meurfii.
x 'Anate t«5 Ta" Axtcytifiuv J Quàtuor ultima
rerba delent Chriftophorfonus & Savilius;.iiee certe viden-
:ur admodum néceflària. - ,
2 T«« ÌJ60A«5®«»Ì y&l wm&SXtCKdj/Atvcis Q u *
fmt b * conjunéìiones interaperantes ac difloluts, quas lege
lata primus cohibuit Conftantinus, non fatis conftat.
Utinam Sozomenus eas apertius defignaflet. Exiftimo tarnen
à Sozomeno hic intelligi legem Conftantini, De raptu
rirginum & viduarum, qu* legitur in codice Ìheodofiano
libro 9. tit . 24. Ante hanc legem Conftantini, qui virginem
aut viduam rapuiftèt, à poftulationibus tantum ac teftimo-
niis & judiciis arcebatur , fi puella quana rapuerat, aflen-
fum fuum poftea denegaflèt: fed fi refponfione fua raptoris
facinus adprobaffet, ab òmni poena immunis erat raptor.
Primus Conftantinus raptores capitali fupplicio affici
ftatuit, eofque qui minifterium raptui prsbuilTent, eo-
dem fupplicio plefti : ac fi iervilis conditionis efiènt, vivos
comburi deCrevit. .
3 Navi y « f 7Ttf( t o r iA«w] In codice Fuketiano fen-
ptum inveni vtwì yu.p tar» t o r/À®- & c . Cbriftophorionus
quoque & Savilius ttA® in fuis libris repere^unt. Ego
locum ita corrigendum eflè exiftimo, ium h ìm to -nAetot
me/ TouTo nomi, dm wxtufyv sT»cu ¡jjoÌ htKti. Poteft etiam
fcribi th t o nAtiov, quod idem eft.
4 NójM«® S» 'Fa/a aiòli vmAaiof] Hunc Sozomeni locum
jampridem expofuit Lipfius in commentariis ad librum 3-
A'nnalium T aciti, ubi fufe differii de lege Papia Poppsea.
Vide Eufebium in libro quarto de Vita Conltantin:
5 T«t»5 [mi iyyvTtiTu Epiptanius Scho-
lafticus & reliqui interpretes, uno eo.nfènfu negativam par-
ticulam fuftulerunt: quibus tamen non a ffentio r . Co?Iit>es
enim non ita mu lflav it Iex Papia, ut nihil ex teftameflv
ri)
I x<zl cLTCcudiay ©gòp ia x o u o T U S f 1 eiïqQes Ivo- t em & o rb i t a t em p r o p t e r am o rem t ) e i c o n - Sæ c .
fjuaev 'O np inK exas x a l 071v vd ïïs cLvQp¿>7iZ¿v ¿ lip a - f e f t a r e n tu r , o b id p e j o r é lo c o e í f e j f tu l tu m IV i
<0-0, r l r í r m y im a S & , ñ i C¡)^e®5 i e ) & eJ ‘! „ t X¡ ! l ¡ ? ,a r Ít ’ g ■
.7»/ n » 1 , A , , )/y Y mana polle cura ac diligentia amplifican:
TZa apfflöep eTn/Aerpyjaivy y M g j xoq a u ^ w ¿^- cum natura juxta Dei difpeníationem, fem-
^ ^o,c$M|5. xa) voftov T c S d yp ta yepoGífpaivtiGe/i y * ®5 í 5 Per au4: detrimentum accipiat autincremen-
I tcÍoyis T td v ra v tofp opioiav '¿m XcLV& .y t o u s k yc¿- tum .* ^ ta^ u e legem dedit ad populum, ut
uoUS x * ¡ im S l t T ob peU¿ ¿A A Í a a l ic h ju i H í * Iib e s & B ü ü ü ä í e l‘^ UÍ ° mnéS
, , a / V , , , . 7 ; ^ f r u e r e n tu r . Q u in e tiam leg e fa n x it, u t q u i
d O fio v e u iG e Tws^ev e yx p ctT iicf. x, mpGgpjct ^ í b p t o í , in v irg in i ta t e & c o n tin e n tia v itam a g e re n t,
(L d u u c lu to ís dbus á p p e a im x a ¡ 3 >jAeícus ^ am - p r iv ile g io a liq u o p o t i r e n tu r : lib e ram ip fis
Gois oven & L & ,nóe<OC , t o jcoipm xpaTouv .cy 1 0 fo c u ^ a tem la rg itu s tam m a fe u lis q iiam f em ic
t n 1 1 1 \ / nSol l ic e t a d h u c im p ú b e re s e íle n t, te ílam e n -
T i} P a / ic u a v yroA ireio o . t t e ca y r a v r a v yete tu ß v - tnm fa rípnr?; • u-
«Y , / a .p. ,1 , y r « n ¡ \ r a c i e n d i , c o n tr a m o rem q u i u b iq u e in
Ag«C& Ois tp y >P a a t o 3 eiov ^ / >o47r 6be<p, Im p e r io R om a n o o b fe rv a tu r. D e om n ib u s
d>iAocTD<píap acrxeip. I ttbI to utv v ¿/iip x a} oí TraÀcq e n im re b u s r e d e c o n fu le re a c d ifp o n e re c e n -
'P ffl,M m 'a S iâ s 3 I3 .T ÍSesóuq t Í s ¿íiaHS¿5 r a p ó s - ^ eos’ f t " b u s id o jm s ftu d ium q u e
\ ~ */ a/ / e f l e t , u t D e um a ffid u e c o le re n t, & P h ilo -
yous xoq g§agTO5 OUOP65, w o ^ e T Y v w . T em p io p 15 f o p h i* v a c a re n t. N am & o b e am d em c a u -
¿g x £ x £ p o ^g>!ÇDP t »5 ß a o iA e a s r n t / r 3 /»1- fam v e te re s R om a n i le g em tu l e r u n t , u t v ir -
a oxeiccv dádbvs. * T ous 7 ra v v x )¿ Íí xAì]pixoùs, g in e s V e f t * fè x to e tiam æ ta tis an n o te fta -
•3 M pójuou cLTeAÜs cLVixe* to p ¿ Í eyrm coTtviv 1-7n - í11611111101 fà c e re p o ífe n t. F u i t h o c e tiam a r g u -
~ - v 7 » / , i . « / m e n tum v e l m a x im um r e v e r e n t i* q u am p i-
T î a xexcnv e v te T ç e ^ t o is d ix aÇ o fâ p o is , u s P rin c e p s e rg a re lig io n em g e r e b a t. N am c ierieoruhi
viv ß vA a vT o u i m u s 'm A i'tix o u s ap ^ o vm s w ap ax T ii- 2 0 ^ o n in e s u b iq u e e le ric o s im m u n ita te d ota-im m u n ità.
r» / u» ..^ i *-i- \ 7 v i t , le g e h a c d e re ip e c ia lite r d a t a : & l i t i - ^ H I i ÌU™' B H i Ça n tib “ s > » t ad E p i f c o p o r um j u -
T a TUS T V aÀAàiP ¿ ix a qw p , aoutviu is rfS p toó d i c ium p ro v o c a r e n t, fi m a g if tr a tu s c iv ile s
ß a a iX e a s e f y v e x ^ W ’h y> y d ì td¿ xpivófd/ja reJ j cere v e l l c n t : e o rum a u tem fe n te n tia ra ta
•i — rxt o ' » e " e tj a h o r um q u e ju d i c u m fe n te n tiis p ræ v a -
a y m to u s a p a r a s , x a , to u s S ^ a o m ^ o o s a v - k r e t , p e rin d e \ c ¡ ¡ lb Im p e r a to r e ipfP d a t a
tois .tfp a t/n d & s ' ttfuftgt'Tçe'm ous t í eivoq t o p attu o - 2 5 fu i í f e t : u tq u e re s a b E p if c o p is ju d ic a ta s ,
diav m us -oposç. eüs t o u t o S í (ju¿ ycp o eÆ ym t y e a - r e d o r e s P ro v in c ia rum e o r um q u e o ffic iales
W s \ q c . \ a ftf » » e x e c u tio n i m a h d a re h t : P ò f tr em ó u t C o n c i -
<p»f5, o ^ o p ^ » o ^ A iT r e ip T a w o / u B t n iif a gvr Iio rum d e c r e ta firm a & in co n cu íTa effen t . .
Tuv 09 m a s e x x A y a ia is eA^jQepB/jSfiav. S e d q u o n ia n i e o iifq u e p ro g r e ff a e f t o r a tio ,
• O s i y í e ix p iC e ia « W i H ía ó irm i WÊÊ “ n ^ n t á n é ü m f u e r i t ea q u o q u e c om m em o -
! ~ tv i *1 c v ' ra re ’ ^ u æ a 0 c o n f t l tu ta m n t a d u t i li t à -
(jS p m , todAAxs S rjty e p tia s o um s r ¿& t t w x rw ñ ii 3 0 t em e o r um q u i in E c c le f iis m a n u m i t tu n tu r .
t t J s ap ie im o ç eA Â iô e ex a s , X, sroA iT s ia , ’P i/x a l® , N am c um o b n im lam le g um fe v e rita tem ,
t , jtotAoüui, b Tfé ìs eSeTO ro /to u sj dÁ )? )ira< « ,@ " u r á ( - Po t ¡o r lib e rta s q u am R om a n am c iv ita tem
N ^ , i , . , t \ v o c a n t , e tiam v o le n tib u s d om im s d if f ic if
e s m u s c y m a s exxAy\o\a is eAevOepypA/jovs •\jsrn le a dm o d u rii a c q u ir e r e tu r , très, tu l i t le g ë s,
ftd p T vm t o i$ lepeuaiy 7ro A ir e la s 'P a / x a ìia is t v f a i- q u ib u s c o n í t i tü i t , u t q u i c um q u e in È c c l e -
/ m È a» i® ~ ïïïïÊ S :,/ » „ ^ t fia fü b te f tim o n ió f à c e rd o tum lib é r ta te d o -
yeip. m tu 'm s r u s 6We(sou$ e<pexjpe<reas, eis e n v u v o 2 < D Ü
, f x H a/ ^ D natl edent, civitatem Romanam cohlequeÿe
p e i tov eA e y ^ p * eôou5 xç^ t o u m t o s t b s r e n tu r . H u j u s p i * in f titu f io n is in d ic ium æ -
• s fè j t o ijt o v voptous irpoypctepeòìfe òp t o is ypapqu>a- ^as n o f tr a a d h u c f e tin è t : c iim m o ris f i t , u t
, ~ ~ « 0 \ e,\ ~ ^ leg e s h a c d e re f e rip tæ p r * f ig a n tu r in t a b u -
TtioisTCùV eAeuoeptav. o fiv>v oit K a v çccvT tv@ * T o ia u - lis m a n um iffio n um . E t h * c q u id em i â n x it
me opoptodeTèty xotj Q ífo y c á vT a v eG 'rteùda.Ç f t w C o n f ta n tin u s , & re lig io n em C h r if tia n am m o -
(V / ?... PUBI n» % ' dis omnibus ornare ftuduit. Ea vero & per
jp y a x e ta v ytpoupav yv aie xou x a a gatiTHP buxAeys, a q r - r -n n. • l •
Ü B s M , / , / J 4° fe ip fa î l lu f tn s e r a t, o b v i r tu t em e o r um q u i
3 * 2^ t "¿geTyv T T o r e pxvno vrav auTWP. tu n c tem p o r is illam p ro f ite b a n tu r .
V a l e S i i A n n o t â t I o n e s.
to cujufpiarh capèrè pofferit: fed hanc tantum pcenàm
in eos ftatuit, ut nihil capere poffent ex teftamento extraneorum
, non autem ex teftamentis proximorum. At-
que ha c fu it etiam fententia Jufti Lipfii, ut videre eft
in ejus commentariis. Nicephorus quoque in libro 7,
Capite 47» negativam particiflam habet.
V a r i o r u m .
a Tew? [ijtv y»p *Ane/wc,— J sHìijufmodi Conftitutionis
meminit ipfe Conftantinus in Epiftola ad Epifcopos N u midi*,
quam Pithoeus edidit, quamque Baronius Annali-
bus fuis indidit, A. D . 3 16 . n. 64. Eufcbius vero nominatilo,
Hift. Ecclef. lib. X . c. 7 . Conftantini legem feu
Epiftotam de Immunitate Clericorum .Ecclefi* Catholic*,
ad Anulinum Procbnfulem Afr ica memòrat : ubi ipfiffima
verba occurrunt, qua continentur in Cod Theodof. tit. de
Epifcopis, leg. x. Jgui divino cultui minifierid religionis im-
pendunt, (id eft, hi qui Clerici appellantur) ab omnibus om-
nino muneribus ejccufentur: ne facrilego livore quorundam,
a Divinis obfequiis avocentur. DUt. X II. Kal. Nov. Con-
ftantino V & Licinio Coff. A . D. 319. H * c autem Ant.
I Ewj$fs ivófjjiós»] Supplendum eft hoc loco verbuitì
io[ijlr<Hv, hoc modo : tvi$fs hhf/jmv tiraj, topiityiv «| bnjut.
Aitai Sic.
a r/nft bntnii omniuv] Scribendum puto imeni nasi. Et
paulo poft tZ ßtsAive&aj.
3 AiieJ Forte légendum eft à} ty fi
Pagi refert ad arin. 3 30. n. X.
b Tp«s tJiTo vi fin i] Unam ex hifee légibus Regino Ab-
bàs Prurtìienfis citat his vérbis Imperator Conftantinus
Aug. Ofto Epifcopo Càrdubenfi. M u i manumittendi in Sacro•
fonila Ecclefta habuerit voluntatem, tantum eft, u t fub pra-
fentia Saeerdótum fervos fuos voluerii ab/olvere, noverit eoi
fufeepta liberiate cives effe Romanos. Nàm f i Clerici manci-
piis fuis dare voluerint lìbertatem, etiamfì extra confpeftuni
fecerint Saeerdótum, vel fine fcriptura verbis tantum fuerìnt
abfoluti, manebit, ficut civibus Romanis, integra & piena
libertas. Regino de Diiciplin. Ecclef. lib. I. c. 4 °d- Exftat
etiam in interpret. 1. 1 . C ò à Theodof. de Mànumiffiò-
nibus in Ecclcfia.
K E $ A