voor hem zelven en zijn groot Rijk hebben kunnen opleveren. En hij was nog
in den krachtigen leeftijd, die hem naar menschelijke berekening een langen
loopbaan aanbood, om veel dat verzuimd was weder goed te maken; want hij
was eerst 40 jaren oud. Doch het noodlot hield niet op , hem steeds weder met
schrik te doen opspringen, wanneer hij even tot rust meende gekomen te zijn.
Het eerst was het de oude, onvermoeide, Hertog Welf, die den vrede in Zuid-
Duitschland in den weg stond, nadat die in Noord-Duitschland hersteld was,
en te gelijk vermeerderde hij zijne magt door het sluw berekende huwelijk van
zijnen achttienjarigen zoon Welf met de reeds tweemaal weduwe geworden drie-
enveertigjarige Gravin Mathilde, een huwelijk uit berekening en uit partijzucht,
dat daarom Ook aan geen van beide echtelingen geluk heeft aangebragt. Maar
nu konden toch vader en zoon van beide zijden der Alpen elkander de hand
reiken, en hunne vereenigde krachten waren sterk genoeg om den Keizer de spits
te bieden, die in de jaren 1090 tot 1093 zieh te vergeefs bezig hield met het
bestrijden van de magt des jongen Welfs en van Mathilde in Italie. Niettegen-
staande onderscheidene op zieh zelf staande overwinningen moest hij in 1093
Italie weder verlatén zonder zijn doel bereikt te hebben.
Maar nog veel harder trof hem een sjag, die te gelijk zijn vaderhart wondde:
het gelukte namelijk der Pauselijke partij, zijn eigen zoon Koenraad, die reeds
in 1089 tot Roomsch-Koning gekroönd was, en dien hij thans als zijn Stadhou-
der in Italie achtergelaten had, van zijnen vader afkeerig te maken, ja hem als
diens tegenstander te dóen optredeü. .Koenraad, een jongman van schoonen
ligehaamsbouw en -zachten inborst, die meer geneigd was tot de beoefening der
wetenschappen en vroome overpeinzingen, werd door geene eerzucht gedréven,
maar des te sterker werkten op hem de voorstellingen der Geestelijken, welke
hem het gevaar zijner ziel onder het oog bragten, wanneer hij nog langer met zijn
onder den ban liggenden vader gemeenschap hield. Het was zijn pligt, zoo
stelden zij het hem voor, om zieh met de kerk te vereenigen en alle hare vrienden
om zieh te verzamelen. Koenraad gaf toe, nam de vlugt, terwijl zijn vader
argwaan koesterde en hem gevangen wilde zetten, naar Gravin Mathilde en.werd
door de Pauselijke partij met open armen ontvangen. Onderscheidene steden
van Opper-Italië, en aan haar hoofd Milaan, sloten een verbond. tegen den
Keizer en bezetteden de engten der Alpen — zoo zeer ontwikkelden deze mag-
tige steden reeds toen haar vrijheidszîn en het gevoel harer kracht — en de
Aartsbisschop Anselmus van Milaan kroonde den jongen Koenraad te Monza in
1093 als Koning van Italie. Nu was voor Hendrik’s vijanden in Italië, zoowel
als in Duitschland, een middelpunt gevonden, waar om .zij zieh met meer schijn
van regt dan fot dus verre konden aansluiten, en menigeen die aarzelde, die tot
dus verre door gewetensbezwaren er van teruggehouden was om den Keizer,
wien men trouw gezworen had , te verlaten, geloofde zieh nu geregtigd om den
zoon en erfgenaam- des Rijks aan te hangen. Hendrik’s gemoed werd door dezen
allerhardsten strijd dermate getroffen, dat hij zieh in vertwijfeling in zijn zwaard
wilde störten en slechts met moeite door zijne vrienden teruggehouden werd.
Hij sloot zieh binnen een kasteel op en tooide zieh in langen tijd niet met de
Keizerlijke sieraden ; zelfs bragt hij verscheidene jaren in werkeloosheid binnen de
hem nog toegedane steden van Opper-Italië door. Paus Urbanus kon nu gerust naar
Rome trekken, en de tegen-Paus Clemens, die tot op dezen tijd in gemelde
stad de overhand gehad had, moest de vlugt naar den Keizer nemen. Zijn in-
vloed werd gaande weg kleiner; hij trok zieh ten laatste in zijn Aartsbisdom
Ravenna terug en overleed daar, bijna vergeten, in het jaar 1100.
In Duitschland had de Keizerlijke partij in deze dagen ook geenen vasten
steun, en Hendrik’s lot scheen meer en meer ten val te neigen, toen eene
onverwachte gebeurtenis hem uit zijnen sluimer opriep en nieuwe verwachtingen
in hem deed ontstaan. Het onnatuurlijke huwelijk van den jongen Welf met
de oude Gravin Mathilde kon in beider gemoederen geene wortelen van vertrou-
wen en liefde doen schieten; daarbij had de Gravin reeds vroeger heimelijk hare
groote bezittingen aan den Pauselijken stoel geschonken, en Welf kon daardoor
het eigenlijke doel zijner verbinding met haar, het bezit dezer goederen, niet
bereiken. Vol weêrzin in zijn hart verliet hij Mathilde, en geene pogingen zijns
vaders, om beide weder te hereenigen, wilden gelukken. Daar wendden zieh nu
vader en zoon in 1095 onverwacht tot Keizer Hendrik. Deze, door de geluk-
kige gebeurtenis op nieuw moed scheppende, keerde in 1097, nadat hij bijkans
zeven jaren aohtereenvolgens in Italië doorgebragt had, naar Duitschland terug,
gaf aan. Hertog Welf op nieuw de beleening met Beijeren, en verzekerde ook den
.35*