adverfm e os qui trìbnlm me. Impinguafi in oleo A quod quicumque rehgiofe guftavem corrup.
, j. . / 2 f i n n p m I p n r i r P n n n n n r w i f Tllis i caput meum , a dr poculum tuum inebrians quam iniiil. n'C n f f t f i
pr.telarum eft?
.44. Nunc illud confideremus, ne quis forte
vifibilia videns ( quoniam qua: funt invifibilia,
non videntur, nec poifunt humanis oculis com-
prehendi ) dicat forte : Judans Deus manna
pluit, pluit coturnices : Ecciefia: autem illi-di-
lecta: ha:c funt qua: prjeparavit 3 de quibus
Gen.'4.
Exod j.
é'fiiì)
e confie
difi, g ri
E fai. 7 7 .
tionem fendre non poterit. Illis aqua de petra
fluxit, tibi fanguis è Chrifto : illos ad horam fa-
tiavit aqua,te fanguis diluit in æternum.Judæus
bibit, & fitit : tu cum biberis, fitire non poteris :
8c illud in umbra, hoc in veritate.
49. Si illud quod miraris, umbra eft j quantum
iftud eft , cujus 6c umbram miraris ? Audi
quia umbra eft quæ apud patres facta eft : Bidi&
um eft : ffiuod oc nias non v id it, nec aurüB bebant,mc\mt,de confequenti eospetra ;petra autem
I . Cor. 10
4 Ö1 ;•
audivit, nec in cor hominis adfcendit, qua praparavi
t Deus diligentibus eum ? Ergo ne quis hoc
dicat,fummo ftudio volumus comprobare quod
5c antiquiora funt facramenta Ecclelìa: quam
Synagogie,6c przeftantiora quam manna eft.
45. Antiquiora docet lectio Genefis qua: de-
curfa eft • Synagoga enim ex lege Moyfì prin-
cipium fumfit : Abraham vero longe anterior,
qui victis hoftibus, 6c nepote proprio recepto,
cùm potiretur victoria - tune illi occurrit Mei- ^
chifedech, 8c protulit ea qua: Abraham vene-
ratus accepit. Non Abraham protulit , fed
Melchifèdech 3 qui inducitur fine patre , fine
matre, neque initium dierum ,neque finem ha-
bens, fimilis autem Filio Dei : de quo ait Pau-,
lus ad Hebreos : £>uia manet facerdos in perpetuimi
; qui interprctatione latina dicitur rex
juftitia:, rex. pacis.
46. Non agnofeis quis ifte fit? Poteft homo
erat Chriftus, Sed non in pluribuse or um complaci-
tum eftDeo s namproftrati funt in defìtto. Ha:c au->
tem 111 figura fada funt noftra. Cognovifti pra:-
ftantiora • potior eft enim lux quam umbra, ve-«
ritas quam figura, corpus auctoris quam manna
de cado,
C A P U T IX.
Ne quis externa perculfus fpecie, in fide fluttuet »
plurimis exempli s , quibus mutatam aut vi Slam
fuijfe naturam con fiat, in medium allatis, è pane
veram Chrifti carnem fieri ‘evincit. Boflrema
nonnullis qua ad effect us ejus, ntentìum difpofittone
s ac fimilia pertinent, figurate propofitis ,
trattatimi claudit.
30. T ' Orte dicas: Aliud video, quomodo tu
r “' mihi adferis quod Chrifti corpus acci-
piam ? Et hoc nobis adhuc fupereft ut probe-
effe r e x , cùm ipfe vix juftus fit ? Poteft D mus. Quantis igitur utimur exemplis ? PPrroobbee--
eile rex pacis, cùm vix pofììt efle pacificus? Sine mus non hoceflè quod natura formavit , led
quia ex Patre
se pacis, cùm vix poffit
matre fecundum divinitatem
Deo genitus eft , unius fùbftantia: cum Patre :
fine patre fecundum incarnationem, qui natus
ex Virgine eft : initium 8t.finem non habens,
quia ipfe eft initium 8c finis omnium, primus
6c noviifimus. Non igitur humani , fed. divini
eft muneris iacramentum quod accepifti, ab eo
prolatum qui benedixit fidei patrem Abraham,
illuni cujus gratiam 6c gefta miraris.
47. Probatum eft antiquiora effe Ecciefia:
facramenta, nunc cognofce potiora. Revera
mirabile eft quod manna Deus pluerit patribus,
8c quotidiano cadi pafeebantur alimento. Unde
didum eft : Panem Angelorum manducavithomo.
Sed tamen panem illuni qui manducaverunt,
omnes in defèrto mortui funt : ifta autem efea
quam accipis, ifte panis vivus qui defeendit de
cado , vita: a:terna: fubftantiam fubminiftrat 3 8c
quod benedidio confecravit : majoremque vim
eífe benedidionis quám natura: ; quia benedic-
tione etiam natura ipfa mutatur.
yr. Virgam tenebat Moyíes,projecit eam,8c
fada eftíerpens. Rurfus prehendit caudamíer-
pentis, 8c in virgæ naturâm revertit. Vides igitur
prophetica gratia bis mutatam efíe naturam
6c íerpentis 6c virgæ ? Currebant Ægypti flu,
E mina puro aquarum meatu, fubito de fontium
venis fanguis coepit erumpere 5 6c non erat po-
tus in fluviis. b Rurfus à prophetæ prece crúor
ceflavit fluminum, aquarum natura remeavit.
Circumclufus undique erat populus Hebræo-
rum, hinc Ægyptiis vallatus, inde mari cláu-
fus : virgam levavit Moyfes, feparavit fe aqua |
6c in murorum fpecie congelavit, atque ínter
undas via pedeftris apparuit. Jordanis retror-
fum converfus contra naturam in fui fontis re-
E xod. 4. j.
& 4 -
Exod.y.i
&fiíb
fiderà.
Exod. 1
quicumque hunc manducaverit, non morietur F vertit exordium. Nonne claret naturam vel.
in jeternum * 6c eft corpus Chrifti. in ari timor uni fluduum vel fliivialis curfiis effe
48. * Confiderà nunc utrum pradlantior fit mutatam ? Sitiebat popuhts patrum , tetigit
panis Angelorum, an caro Chrifti, qua: utique Moyfes petram, 6c aqua de petra fluxit. Num.
corpus eft vizx. Manna illud è cado, hoc fupra quid non pra:ter naturam operata eft gratia,,
cadimi : illud cadi, hoc Domini cadorum : illud ut aquam vomeret petra, quam non habebat
corruptioni obnoxium, fi in diem alterum fer-
varetur 3 hoc alienum ab omni corruptione,.
a- Omnes edit, ac pauci m(T. cum textu hebrxo & V u!g. & po- I
culum meum: mff. alii multo plures atque antiquiores, & poculum |
tuum Sicetiam L X X .& alisc verfiones.Infra vero edit.Rom.fola,nec I
in cor hominis adfeenderunt. Cui verfioquoque Arabica ifìic concinit. 1
*• Ab hiièe verbis in iùperior. edit, caput 9. incipiebat : quam 1
autem incongrue, nemo non videt. Porro ab hoc ipiò loco ad finem
ufquc opcris tot tamque efficacia probandx Chrifti in (aera-
¡mento reali, ut vocanr, pra:lentia: (ùppetunr argumenta.ut ea depro-
merc atque advcrlus temerariam Bercngarii noviratem opponcrc
ftrenuiffimi ejufdem eucharifticx veritatis propugnatores Lanfran-
cus, Guitmundus, Algerus , Petrus Cluniacenfis, aliique certatim
¡contenderint. Ncque vero ut eaiHcm clcvarcnt aut eluderent pronatura
? c Merrha fluvius amariffimus erat,ut fi-
tiens populus bibere non poffet. Mifit Moyfès :
bationes, (ègniorem operarn navaverunt heterodoxi. Verumtamcn
inanes, ne dieamus ineptas, eorum argutias atque cavillationes effe
prudéns ledor facile deprehendit. Adi eminent. Card. Perronii
lib-i. de Euchar. feft. 14. ac Tom um i . opcris tic Perpetuità te f i -
dei & c. vernáculo (èrmone evulgari, & hoc ibi tam clare demon-
ftratum leges, ut qui Romanx Ecclefix (idem in iifdcm teftimoniis
nonvidcantcxprcffam , haud vulgariter cxcutireaffirmaturus fis.
b- Edit, omnes , Sc mff. nonnulli , ad prophets, preces : alii aliq
u o t , & Lanfrancus cum illis, ad frrophets voces : omnium ve ter rimi
, a prophets prece ,id e ft , ftatim finita ejus oratiorie.
c. Vetercs edit, cum mff non paucis , Marath fluvius: Rom.
fo la , Marath fo n s . alii mff frcqucntiifimi, ut in textu.
ligniim in aquam, U anraritudinem fuam aqiia- A&um, Ante confecrationem àliud dicitur poil
rum natura dèpofuit, quam infufa fubito gratia coniècrationem fanguis nuncupatur * g t tu di-
. temperavit. Sub Elifeo-prophfta uni ex ffliis d ÿ -Amen,h»ceft,ràum-eft. Quodosloqoi
prophetarum excuflum eft ferrum de fecuri, ÔC tur, meqs interna; fateatur : quodìèrmo fonat
ftatin? nierftim eft. Iiogavit Elifæum , qui ami- affechus fentiat.
ferat férrum : mifit etiam Elifeus lignum in J;. His igitur facranientis pafeit Ecdefiam
aquam, Se ferrum nataviu Utique Se hoc præ- fuam Chriftus, quibus animæ firmatuf fubftan
ter naturam.Hélum; çognofcimus -, grayior eft tia meritoque videns profectum ejus eratiæ
enim * ferri fpecies,,quam aquarum liqupr. continentem, diqit ad eam : .Stum decora faltà
51. Advertimus igitur majoris eflè^virtuds gra- funt ubera tua, f i r n mea Spoifa ? mam decora
tiam quam naturai«, Se adhuc tamen prophe- B faita f im ì viuo ^ odor veßimemirum tuorum
tica: benediaioms numeramus gratiam » Quod fiper omnia atomata ? a Favu, dtflillans labia tua
fi tantum valuit hitmana. bcncriiiHo , ut natu- i Sponfa,met &Jac f ib lingua tua,dr odor ve firamcpnverteret
; quid dicmus de ipfa* confer! mentorum tuorum ficut odor Libani. Hortus conclucratione
divina .ubi verba ip& donimi SSlvato- fus fir n mea Sponfa, hortrn conclnfis fons figna-
rmmperantur ì Nam facrameiimm iftud quod tus. Quo.figiiifieat fignatuH debere apud te'
accipis, Chrifti fermqne conficitur. Quod fi manere myiferium, ne violetur operibus malæ
tantum valuit fermo Elia:,ut ignem de cæTo de: vitæ, arqueaidultcrio caftitatis,, neidivulgetur
quibus lion convenir , he garrula loquacitate
diji. c . t . in
quibus g .
cujus clare.
poneret j non valebiè Chrifti-férmo,'ut fpecies 1______ ailUM lKJ u.
mucet elementomm ! De totius mundi operib'ùs..'!diiptìtgàmr i7 perfdos."Bona* e r è r Ì e b S effe
legiiti : jpuìa ipfe dixit falda funt : ipfe man- C fidei tus cuftodia , ut intemerata vitie ac fi-
davìt, & creata funt ; ..fermo ergo Chrifti qui lentii ìntegritas perfeveret.
potuit ex nihilo facere quod non erat, non po.
teft ea quæ funt, in id mutare, quod non erant ?
bNon enim minus eft novas rebus dare, q^uam
mutare naturas,
53. Sed quid argumentis utimur? Suis utamur
exemplis-, incarnationifque exétiiplo adftruà-
itius myfterii veritatem. Numquid naturæ ufus
p. ræceffit, cùm Jefus dominus ex Maria nafee- r j - • ■ ^ ........... / j cm."* tinieinrr* vuTfUTerarum
retur ? Si ordinem quænmus, viro mixta femi- 'Dfuarum. Bonas enim arbores 8c frudiferas ha
n o n*PnPl.-l|.À- ( ì i a . . . . T ¡ - . .A . 1 ^ 1 .________ 1 . I _ . . . r- . Alar—
Qant.ty. io .
&fii-
5Ó. Unde Se Ecciefia altitudinem fervatìs myÉ
teriorum cxlpilium, rejicic à {è graviores venti
prpcelks, & invitât .verriantis gratiæ fuavita-*
tem : Se feiens quod hor tus fuus Chrifto difpli- '
egre non poflìt, ipfum advocat Sponfum dicens:
Exfurge aquila,ér veni au fier ; perfla hortum meum,
& difluant unguent'a mea. De fcend.it f rater metis
in hortum fu m , & edat frultum pomiferarum
na generare’honfuéyit. Liquet igitur quodpra;-
ter natura ordinem Virgo generavit. Et hoc
quod coiificimus cofpiis, ex Virgineieft : quiff
hic qusris natura ordinem in Chrifti corpore,
cùm prater naturam fit ipfe dominus Jefus partus
ex VirgitietVera utique caro Chrifti,qua:
crucifixa eft, qua: ièpulta eft : vere ergo carnis
■ijlius iàcramentum eft.
'net, qua; radices fuas tinxerint facrifontis irrig
u o ^ in bonos fructus novx ftecunditaÄ germine
pullulaveriiit ¡ ut non jam próphetiiá
cxdancur iècuri, fed Evangelica ubertate fe -
cuhdentur.
57. Denique fertilirate eáruin etiam Dominus
deleélatus refpondet: I n g r e f u s f a n , i „ h „ _
De confiée,
diji.io. g.
hit & his.
, . . . T r . tum mwmfforor mea Sponfa. tvindemiavi myrrham
54. lple clamat dominus Jefus : Hoc eft corpus me am cum unguentis meis, c manducavi cibum
meum. Ante benedidionem verborum cxleù E meum cum melle meo I bibi potum meum cum latte
triiunmm cc aa liiaa ffpnepcniepics nn nommiinn-aitfuu rt , poft confeeratio- ........ _____ „ ■* •’"Coe
nem torpus fignificatur. Ipfè dicit fanguinem
* . Ferri fperiès, hoc eft, ferri natura & fùbftantia. Namque irto
lignificata vocem fpecies interdum fumi fupra docuit ipfe Ambrofius.
'
a. D iftio virtutis in mff. defideratur, quam ncc agnofeit Algerus
lib .i. cap. 9. ix fta t tamen apud Lanfrancum & in cunitis ediri
. I t certe fi removeatur, fubintelligenda uccellarlo c r i t , vel alia non
abfimilis fignificationis.
* . H ic apertiffimc facramcntalis confeeratio fieri docctur. ipfifmet
Domini verbis, illis videlicet qux S. Prxiùl infra memorar : Hoc eft
corpus meum. Ita etiam hb. 4. de Sacram. ubi cadcrn cuchariftix
confeeratio Dominicis etiaqi verbis cap.4. adtributa fuit'j quxnam.illa
fin t , cap. icq. exponitur- eo lane modo , quo nihil dici ciarius
poteft. Semel enim atque iterum inculcat hXc ipfa effe : Accipìtc,
«fi «dite ex hoc omnes -, hoc eft enim corpus meum ; & alia ilia
‘ Accipite,& bibite ex hoc omnes; hic eft enim fanguis mens. Et ne quid
jclinquat ambiguitafis', adjicit ante Chrifti verba panem ac vimini
effe : illis autem pronuntiatis, jam effe corpus & fanguinem
Domini. Non ignoramus quidem Grxcos inter acque Latinos- dc
forma confccrationis nonnihil intercedere dilfidii, nec Scholafticis
etiam oninjno inter (è convenire in hac maceria : fed Hoc loco
fufficiat admonuiffe omnino nullum ex antiquis Patribus hac dc re
manifeftius loqùutum effe, quam hos duosy f i tamen duo funt,
auilorcs -, prxtercaque confecrationem ac bcncdictionem hoc ipfo
loco idem fonare.
b. Ita edit, omnes-, & mff exceptis uno vel altero , quibufeum
Algerus quoque lib 1. de Sacram. cap. 9. ficlegit : Nonne majus eft
novas rebus dare & c. I tcrum vero poli pauca,ubi Rom. edit cum mff.
nonnullis, cumque Lanfranco, Guitmundo & Algero , ut nos'in
textu ; ver. edit. & multo .plures mff. omittunt vocem exemplo , 8c
m ff etiam non pauci, pro veritatem exhibenc veritate.
c. Ex punita fuerat in Rom.edit, vox, alia; quam tamen in ceteris,
Dc incuntftis mff ficut apud Guitm.& Algcr.legcrc eft. At rurfus vox
meo. Quare cibum & potum dixerit, fìdelis i„-
tellige. Illud autem non dubium, quod in no-
I qu* Habetur in edit, omnibus, & apud Algerum ante verbum
Jtgntflcatur , mmfl. & apud Guicm. defideratur.
.*• Primis Ecclefix incunabulis in more foie, ut ex SS. Jacobi &
MarciIicurgiis inceUigimjsmiffxcanon clara voce recitaretur,pro-
latifque verbis confccrationis, populus, & fequutis temporibus ex li-
turgiis Bafiiiiatque Chryfoftomi, chorus refponderet, Amen. Hunc
in Ambrofiana Ecciefia ufumfuiffe probat Menardus in S. Greeorii
Sacram. pag 38;. hujus loci nec non alterius è lib. 4. de Sacram.
cap j.audtoricatc. Idem etiam de orienralibiis Ecclefiis doeet Card;
Bona Rerum Liturg. lib. 1 . cap. 13. & t e . laudata in hanc rem Dio-
nyfu Alex ad 'Xyftum Rom. Pont, epiftola, & Te ttM.de Spectac.
cap.ry. quorum tamen teftimonra num ftatim à confccratione Amen
fuccinerctur, an tantum poft recitatas alias orationes, non liquido
exponunt, Apcrtiorautein.eft Fiori locus, quem ideili citar. Quod
vero ad morem quo fingali euchariftiam accipicntes refpondetónt -
Amen , ejus memincrc aiuflor Conftìt. Apoft. cap.13 Cyrillus H ierof
Catcch. s- Auguftmus Strrn. ad Infantes. & auftor opcris dé
Sacram. lib. & cap. fupra laudati». Ubi hoc maxime disnum eft
obfervatu, fideles in ipfo arciculo quo vel confccrabatur à facerdo-
te vel ab iis accipiebatur Domini corpus, vera: illius prxfcntix ex-
preffum reddidiffe teftimonium. Plura de his ritibus reperies cum
apud fcriptores jam memoratos, tum apud Baronium ad an. e7.
Pamelium , & alios.
d. V et. edit, cum mff. pluribus potioribufque', tavus di ft Alans :
Rom. cum rcliqufe.F/j-u«»» dtftillant.Primx legioni favet fola Vulg.
fed forte ad ejus formam locum accommodavere fcriptores librarii,
quod fxpc faftum in mff. quivis non xgrc dcprehendet.
e. Rom. edit, fola, manducabam panem meum .. . bibi vinai*
meum 6/uare panem & vinum dixerim, fideles intelligunf.
Vet. ■& cunéti mff. ut in textu ; nifi quod nonnulli prrefcrunC-
partim dixerunt , partim dixeiim duo, fideles intelligite ; unus,
fidelis inteiligis,
Ibidem i S¡
Cant.j . i.
S'I