temporis dicere ‘.Domini, quinqué talento, mihi ASS vero Deo ’Chrifturrt, intelle&iis ifiipiòs pro
dedifti, tw? alia quinqué literatus firn 3 Se often- noftris viribus confutemus. '
'tue.
Matth z o .
Lue. 19 .17.
Ó*/e2- ,
zL&feq.
dere veftrarum talentapredofa virtutumi
bemtis enim thefaurum in vafis fièli Itbus. H x c
flint talenta qua? jubet Dominus fpiritaliter fcc-
nerari : aut duo ¿era novi & veteris teftamenti -3
qux fpoliato illi à latronibus Samaritanus ille
evangelicus ad curanda vulnera dereliquit.
11. N eque e g o , fratres,a voti avarus ideo
h xc opto , ut fupra multa conftituar^ fat eft
Matth. z y
S M
17. Hoc enim loco magis intelligere dèbent
quia hxc utilitas, h xc merces eft perfeétx vir-
tutis, hoc divinum Se incomparàbile munus, ut
cognofcainus cuin Patire Chriftum 3 nec ièpa-
remus àPatre Filium, ficut Scriptura ñon iè-
parat. Nani que hòc magis àd ùnitatem, quam
ad diftantiam divinx proficit potéftatis, quod
idem prxmium -, unum honòrem nobis dat Pannili
prxmium de veftro profe&u.Utinam non 3 tris , Filiique cognitio : quam mercedem haberè
indignus eo invernar, quod accepi 1 Ea qux funt non poter ir , nifi qui Se Patrem cognoverit Se
me majora melioribus tribùenda, non exigo 3 Filium 3 ficut enim Patristica Filii eognitio vi*
licet foleas , Domine -, dicere : Volo autem dr tañí adquirít xternam.
huic novijfimo dare , ficut &ttbi. Accìpiat potef. . 18. Itaque ficut in principio ftàtim Verbum
■tatem fupra decem civitates-, qui meretur. cum Deo Parre pia confeifione junxit Evangel
i . Sic ille calis, qualis Moyfès, qui Legis de- lifta dicens-'. Et Verbum erat apudDeum 3 ita Se tohan.ì.ì.
ceni verba confcripfic. Sic ille jefus N a v e , qui : híc feribendo verba Domini : Z/t cognofcant te
fiibegit quinqué reges, Se Gabaonitas in dedi- fìlum verum Deum, dr quem mififii fefitm Chrìfi
tioriem accepit -, ut effet typus venturum ejus turn conjundione illa Patrem utique copulavit,
nominis vi rum , cujus imperio corporales om-C & Filium, ut Chriftum verum Deumàmajefta-
nes delicix vincerentur-, converterentur gen- te Patris nenio iècernjat : nùmquam enim corijunctio
ièparat.
19. Et ideo dicendo : ZJt cognofcant te folum
verum Deum, dr quem mififii jefitm Chrifium ¡ Se
-Sabellianos interficit, & Judxos exclufit, eos
utique qui audirent loquentem 3 ne äut illi
eiimdem Patrem putarent effe quem Filium,
fi non addidiffet Se Chriftum : aut ifti a Patre
Filium fepararent.
tes-5 ut fidem Jeíii Chriíti magis, quám priftina
ftudia fuá & vota fequerentur.Sit ille David-,cu-i
occurrerunt pfallentes juvencuIx-,dicentes:í'W
■triumphavit in millibus, -David in decem millibus-.
•13. Mihi fat eft fi non in exteriores tenebras
extrudar^ quemadmódum ille qui commiffum
Fibi talentum in térra quadam fux carnis abf-
condit: b ficut princeps Synagogx, ceterique
principes Judæorum , qui crédita fibi eloquiaD ao. Quxro autem cur non putent fubaudieih
Dei humo quadam fui corporis occuparunt 3 de.
liciifque carnis intenti, quafi in quamdam exaitati
cordis foveam feenus cxlefte merferunt.
14. Nos igitur non intra latibula carnis abf-
conditaiii Domini teneamus. pecuniam , vel
mnam illam in iudario reponamus : fed tam.
quam boni nummularii cum fudore quodam
mentis Se corporis xquo Se parato fèmper li-
bremus affectu 3 ut prope fit verbum in ore
tuo Se in corde tuo.
k . Hoc verbum Dei eft , pretiofum eft ta.
dum, Se ex fuperioribus cölligendum 3 ut qüia
prxmifit lolum verum Deum Patrem, iubau-
diamus etiam Jefum Chriftum iolum verunl
Deum ? Exprimendum enim aliter non fuit,
ne duos deos dicere viderecur ; nam neque duos
dicimus deos, & ejufdem cum Patre divinitatis
Filium confitemur.
i2. Itaque quæramus qua ratione divinitatis
hîc putent factam eile diitantiam, utrum Deum
E negent Chriftum i Sed negare non poflunt. An
verum Deum negent ? Sed dicant , fi verum
lentum , quo redimeris. H x c eft pecunia per negant, utrum falfiim, an nuncupativum Deum
menfas animarum ixpe cernenda3 ut frequen- judicent ? Nam iecundum Scripturas aut veagitando
in omnem terrain, bonorum fonus
poifit exire nümmorum ,per quem vita paretur
lohan.i-j. 3. eterna. Hac efi autem vita aterna , quam largi-
rus Deus eft, aut tantummodo nuncupativus t
• aut falfus. Verus ut Pater , nuncupàtivus uc
iàncli, falfus ut dxmones atque fimulacra. Di*
cant igitur qua Filium Dei confeffione defig-
nent, utrum c falsò prxiumtum D ei nomen, an
vero quafi nuncupativo infpirationem tantum
F divinitatis inefle arbitrantur.
ris omnipotens Pater 5 ut cognofcamus tefolum-
verum Deum, dt quem mififii Jefum Chrifium.
C A P U T I.
jpuam impii fint Arriani , dum illud in quo hu-
man a felicitas confiat, impugnant. Johannem
femper cum Patre Filium conjungere , maxime
ubi ait : Ut cognoicant te iolum verum drc.
lllic igitur verum Deum etiam intclligendum
de Fìlio, quando is nec Deus negari pofjit, nec
fiiLfus dici ; immo nec etiam nuncupativus.£)uod
ultimum ubi ex Apofiolo demonfiratum eftì Chriftum
verum Deum ejfe rite conficitur.
■16. "B- "T Nde advertant Arriàiii quam im pii
fint, qui de fpe noftra Se voto nobis
faciunt quxftiones. Et quoniam hinc p rx ceteris
vociferari folent, dicentes feparatum à folo
a. MIT- aliquot }vocer avarus, hauti ideo & c .
b. O nines edit, ac pauci mli. ficut prìncipe! : alii plures potio. |
23. Falfo prxfumtum nomen non puto quod
dicant, ut apertiore iè crimine impietatis in-
volvant-, ne ut dxmoniis Se fimulacris, ita etiam
Chrifto falfum Dei inditum nomen infinuàn-
do le prodant. Sin autem ideo di&um putanc
Deum, quia infpirationem divinitatis habuit,
ficut Se multi fan&i viri ( eos enim Scriptura
deos dixit, ad quos fermo fiebat Dei ) ergo non 3i’
ultra homines eum prxferunt, led comparan-
dum hominibus arbitrantu^uthoceum putent
effe quod hominibus iple donavit, dicens ad
Moyien : Fofui te in Deum Pharaoni. Unde Se in Exod.7. i-
pfalmo dictum eft : Ego.dixi, dii efiis. <•
| J rcfque, ficut princeps. *
| I c. Edit. & pauci miH hic & infra >falfo prmptumj
24. Et hanc tarnen facrilegornm öpinionem A tûrarüm leâionibüs apprôbavimus. Ergo fi
Paulus excludic, qui ait : Nam etfi funt qui di- Chriftus-, Ut edoctum eft, Deus verus e ft, qux-
cantur dH,five in calorfive in terra. No«n dixit, ' ramus qua ratione, cùni foluni verum Dcùnt
funtdii, (cd funt qui dicantur. Chrifins autem, * Patrem legant, à Patre Filiuni cupiunt fepararei
n,«, «n. ¿.. L. *! . ' 29. Si dicunt quia verus Deus iblus ^ater eft^
riegare non poffiint quia Se Filius folus Deus
veritas eft 3 quia 'Chriftus. veritas eft. Numquid
Htbr.iy 8. ficut fcriptum eft, heri dr hodie ipfe tfl. Efi.,
inquit, hoc eft, non foluni nomine 3 fed etiam
veritate.
25. Et bene fcriptum eft Heri dr hodie ipfe
t fii ut Arrii impietas adftruendi facrilegii locum
inveiiire non poflet. Qui cum legeret in
veritas Vero miiiör eft, cùm fecuñduni appella-
tionem nóminuni verus. plerumque â veritate
dicatur, ficut fapieiis à fapieritia 5 juftus à jufti-
7;
Ad. i j - j i ’
&feipfalmo
feciihdo dicentem Filio Patrem .• Filius B Û* ? Hoc nos inter Patrem non fentimus Se Fimeus
es tu , ego hodie genui, te ; adnotavit hodie
non heri, ad xternitatem divinx gerierationis
referenSj quod de carnis adfumtione memora-
tum e ft, ficut Paulus in Actibus apoftölorum
ält: Et nos vobis adnuntiamus, qua ad patres nof-
tros repwmijjio fafila efi ; quoniam hanc Deus adim-
plevit zfilits noftris , refufeitans dominum Je fum
Chriftum, ficut fcriptum eft in pfalmo fecundo.- Filius
meus es tu , ego hodiegenui te. Sanftö igitur
lium 5 quia & Patri nihil deeft / quia Pater eft "c
verax : Se Filius quia veritas eft 3 xqdalis eft
verbi
30. Uc feiant auirem, cüni folúrrt legunt,nequáquam
eile á Patre Filium ieparandum, me-
minerint in prophetis á Deo diftum • Ego extern p r
di Ctdum folks. Et Utique nön extendit fine Filio 14’
Pater. Ipfe enim Filius qui iäpieritia Dei eft,
d icit: guandopara:bat cxlum 3 cum ipfiaderam. Et
Spiritu repletus Apoftolus, ut illam elideret fx-^-, Paulus de Filio diftum efle confirmat: initio
vi tatem 3 ait: Heri dr hodie ipfe eft, dr in fecula; terram tufundafti, Domine, dr opera manu Um tnaher
i , propter xternitatem : hodie > propter cor- rum funt exli. Sive ergo Filius cxlum fecit ficut
poris liifceptionerm Se Apoftolus voluit intelligi 3 Se ipfe utique non
26. Eft ergo ChriftUs 3 Se eft iemper 3 qui eriim fine Patre cxlum iolns extendif, five ut in Proeft
, femper eft. Chriftüs autem femper e ft, de verbiis habes, Deus infapientia fundavitterram
lExed.3.14. quo dicit Moyies: g u t eft, mißt me. Erat uti- pdraVit autem cxlos in intellettu, oftenditurquia
que Gabriel, erat Raphael, erant A ng e li: fed n ^ P a te r folus fine Filio cxlos fecit 3 nec fine
iemper eile, qui aliquando non fuerint* nequa- I^Pe Filius 3 Sc tarnen qui cxluni extenefit fd-
quam pari ratione diciiritun Chriftus autem 3 lüs dicitun
ficut legimus 3 non fu it, efi, dr non: fed efi in illo j ) 3r; Quam Vero id Sc de Filiö aperte iritelli-
P r o v i. 1 7 ;
Hehr.i. I o :
fu i t } unde vere D ei foiius eft effe,qui femper eft;
*7‘ Ergo fi & nunqitpativum Deum non au-
dent di cere, Se falfum eum di cere majòris eft
impietatisjreftat ut Deus verus fit, veri Patris
non dilfimilisj ièd xqualis. Qui cum Se juftifi-
cet Se lànftificet qiios velit, non’foris adfumens,
fèd in iè habens lanftificandi poteftatem, quo-
modo non eft verus Deus ? Nam Apoftolus eum
utique veruni Deum d ix it, b qui naturaliter
gendum fit 3.quod folus appelletur, ^ etfi numi
quam, infeio Patre3 aliquid fecifle credätur-
etiam alibi habes 311 bi fcriptum eft • Exttndens
cxlum folus 3 dr ambulans quafi in pa vimento fuper
mAre. Nam que Evangelium Domini doeuit nos-
quod in mari non Pater 3 fed Filiüsanibulavit,
quando Petrus rogavit eum dieens : Domine -
jube me venire ad te. Sed etiam prophetia ipia
documento efti3 iänctus enimjob adventum Do-
¡Gitiat.4 8. Deus eilet, ficut habes j guia tune, inquit ,nef- E mihi prophetabat, de quo vere dixit quia magcientes
Deum, ferviftis his qui natura non erant
d ii,-hoceft,qui veri dii elle non poterant,qui-
bus hoc naturaliter minime fiippetebat;
C A P U T I I .
Cum probatum f i t Filium ejfe verum Deum, nec in
eo minorem Patre ; oftenditur per vocem iblus
cum in Scripturis de Patre dicitur, non excludi
Filium} quin immo hanc ei vocem prx cunéf is dr
ìium cetum crat debellaturus i Se faébiim eft :
narri feralem illum cerimi, e diabolum feilieet
ultimis temporibus venerabili corpòris fui paf-
fiòne pròftiatum perciilit Se afflixit.
32. Eft ergo folus Se verus Deus Filiusj hxc
enim Se Filio prxrogativa defertur. De nullo
namque qui creatus eft , proprie dici poteft 3
quia folus eft. Nam cui ineft conìrrìunitas crea;
r , . - * turx 3 qiiemadmbdum quafi folus poteft à cete;
Jolt ipfi convenire. Trinitatem non inter omnia, p ris fepafari ? Itaque honiò ratioriabilis videtur
d
Matth. 1 4 .
1 8 .
Lob. y 8.
Ef*.z 7 r i .
fe d Juper omnia folam ejfe ; Filium Vero folum
facere, qux facit Pater, ac folum habere immor-
talitatem -, nec proinde in verbis controvtrfis eum
a Patre Jiparandum s licere tamen eum locum intelligere
de incarnatione : ab Hits demum Patrem
abhominumredemtione fecludi,qui ab hoc Filium
fejunftum volunt.
*8- \ 7 " Eriim copiofe jarii vefum Deuni
y Chriftum in fuperioribus libfis Scrips
a . Rom. edit, cum uno m f filiis illorum: ceteri cod- filiis nofir'u-
Sic etiam nonnulla græca exefnplaria, & Vulg. veriio : plures autem
græcorum cod. Tsitio.i ¿undt i.uîr. T o ta po r ro hæc peri-
tomc, ficut Pati’.ut in yiHibus . . . . ego hodie genuï te , qute ab anejq.;
edit, ac m(T. non paticis abcrat, fiait Sc aiia plurima , primum
conjecLi fuetac inter varias leCtioncs Gill- edit- Sc poftca in textum-
ll
Rom. ad mi f ia , ubi nos cam mfT. aliquot mclioris ævi auctaricacc
duximus rctinendam. inter omnia terreria ariimaritia 3 fed tamen noii
eft iblus ratioriabilis 5 fcimus eriirri rationabilia
efle Se cxleftia opera D e i, Angelos Se Archari-
gelos rationabiles coftfitemui; Si ergo Angeli
rationabiles, non utique folus rationabilis ho;
mo dicitur;
33. Sed dicunt folum did poffe iolem } quia
fol alter hbri eft. A t Se ipfe fol habet commu- <
nia multa cum ftellis 3 quod perdurrit cxlum ,
I b. Omnes edit, a c mfT. n o n n u lli, qui naturaliter vertls Deus
J effet: melius in mfT. plerifque' o n iittitu r verus, u t parebit adtentiu*
Iconiideranci.
c. MfT. a liq u o t, quia Pater efi Veritas: u n u s j veritat'u.
d . T res mit. & Je numquam infcio Patrem: u n u s , Patre Sep.
e. Om n e s edit. Zabulum ; & certe fiepius eo nomin e diabolum
d efignat Am b ro iiu s; v c ium ho c loci cu n cti prope fcripci cod g tx -
j fe ru n t, diabolum.