copulan! fugiens nuptialem , 6c fponfi furore A
dam naca, nacuram edam beftiarum virginitatis
veneratione mutavit. Namque parata ad feras,
cùm adijpe&us quoque declinaret virorum, ac
■vitalia ipfa fævo ofFerret leoni, fecit ut qui impúdicos
detuleraut oculos, púdicos referrent.
10. Cernere erat lingentem pedes beftiam cu*
bitare humi, muto teítificantem fono quod lacrimi
virginis corpus violare non poflet. Ergo
adorabat prædam fiiam beftia : 6c propriæ ob-
lita naturæ , naturam induerat quam homines B
amiferant. Videres quadam naturæ transfufione
homines feritateli! iudutos, fævitiam imperare
beiliæ: beftiam exofculantem pedes virginis, dùcere
quid homines deberent.Tantum habet vir-
ginitas admirationiSjUt earn etiam leones miren-
tur. Non impaftos cibus flexit, non citatos impetus
rapuit,non ftimulatos ira exafperavit,non
ufus decepit adfuetos, non feros natura poflè-
dit. Docuerunt religionem,dum adorant * mar-
tyrem : docuerunt etiam caftitatem, dum virgi- Q
ni nihil aliud nifi plantas exofculantur, demer-
lis in terram oculis, tamquam verecundantibus,
ne mas aliquis vel beftia virginem nudam vi-
deretT
Dicet aliquis : Cur exemplum adtulifti
Mariæ, quali reperiri queat matrem Domini
quæ poffit imitari ? Cur etiam Theclæ , quam
gentium Doctor inftituit ? D a hujufcemodi doctoren!
, fi difcipulani requiris. Hujufcemodi recens
vobis exemplum profero, ut intelligatis j )
Apoftolum non unius eflè dodorem, lèd omnium.
C A P U T I V .
Antiochena virgo, cùm facrißcare ido lis reçu far et, *
ad lupanar damnata, inde militis Chrifiiani opera
, rnutatis inter f e vefiibus, fine tetto pudor is
damn 0 evadi 1 5 at cùm ille propter e a duc er etur ad
fupplicium, h.ec è vefiigio reaiens, confianter de
palma cum co dem contendit, qua tandem uterque E
donati fiunt.
zi. A N tiochiæ nuper virgo quædam fuita fu-
gitans publici viiusdèd quo magis virorum
evitabat oculos,eo amplius incendebat.Pul-
critudo enim audita nec vilà plus deiideratur,
duo bus ftimulis cupiditatum, amoris 6c cogni-
tionis : dum 6c nihil occurrit quod minus pla-
ceat, ¿¿'•plus putatur tile quod placeat j quod
non judex oculus explorât, led animus amator p
exoptat. Itaque fanda virgo, ne diutius b ale-
rentur potiendi Ipe cupiditates, intégritatem
* . Märtyrern vocat beatam Thedam , quod ea tormenta pro
fide pertulerit, quæ natura fuâ mortem inferro debuerinr ; quamquam
verifimilius putetur cam divinitusab ipfis liberatam tranquille
expirafle. Vide Baron, in Appendice ad tom. 1 o •
a. MIT. aliquot ¡fugitxns publici ufus adfpeäum & c , alii, & edit,
ut in textu, nifi quod edit, præferunt, evitubat adfpeCtum , ubi om-
nes mff. evitabat oculos. Multi porro in ca fuere opinione virginem,
de qua hieagitur,eamdem cflcac Thcodoram illam Alexandrinam,
quam à limili fupplicio Didymi chriftiani militis ope liberatam
fuifle Martyrologium antehac Bedæ Venerabilis nomine pervulga-
tum referr. H o c in errorem non tantum M olanum, Surium, aliof- i
que complures induxerac, fed etiam ipfummet Baronium , qui pro- I
inde quodapud Ambrqfium eventus ille Antiochia contigifie legitur,
feriptotum imperitiæ tribuendum in Notisad Martyr. 4. Kal. Maii
fcribit.Verum idem Cardinalis icntehtiam fuam in Annal-ad an.; 09.
rcvocavit, hoc potiífimum argumento duftus, quòdin ci tat is Mar-
ryiologiis paflus cum T hcodor* Didymus non legatur. Alia duo
pudoris profefla, fie reftiuxit improborunl faces,
ut non jam amaretur, fed proderetur.
23. Ecce perlècufio. Puella fugere nefcia, certe
pavida , ne inciderei infidiatores pudoris, ani-
mum ad virtutem paravit .- tam religioià, uc>
mortem non timeret : tam pudica, ut exlpe&a-
ret. Venit corona: dies. Maxima omnium ex-
Ìpecfcatio. Producitur puella , duplex profefla
certamen, 6c caftitatis, & religionis. Sed ubi vi.
derunt conftantiam profeflìonis, ijietum pudoris
, paratam ad cruciatus, erubefeentem ad ad-
fpe&us , exeogitare cceperunt quemadmodum
c ipecie caftitatis religionem tolierentj ut cùm
id abftuliflènt quod erat amplius, etiam id eri-
perent quod reliquerant. Aut facrificare virginem
, aut lupanari proftitui jubent. Quomodo
deos fuos colunt ,qui fic vindicant: aut quemadmodum
ipfi vivunt, qui ita judicant ?
24. Hic puella, non quod de religione ambi-
geret 5 lèd de pudore trepidaret, ipla lècum :
Quid agimus ? Hodie aut martyr, aut virgo : altera
in nobis invidetur corona. Sed nec virginis
nomen agnofcitur,ubi virginitatis audtor nega-
tur. Nam quemadmodum virgo, fi meretricem
colas : quemadmodum virgo,fi adulteros diligasi
quemadmodum virgo, fi amorem petas ? T o l e-
r a b i l i u s eft mentem virginem , quam car-
nem habere. Utrumque bonum,fi liceat: fi non
liceat, fàltem non homini caft«, ièd Deo fimus.
Et Rahab meretrix fuit, fed poftquam Deo cre-
didit, falutem invenit. Et Judith fe, ut adultero
placeret, ornavit • qu« tamen quia hoc religione,
non amore faciebat, nemó eam adulteram
jtidicavit. Bene fucceifit exemplum ? Nam fi illa
qu« ie commifit religioni, 6c pudorem ièrvavie
,&patriam 3 fortaflìs Se nos fervando religionem,
lèrvabimus etiam caftitatem. Quod fi Judith pu~
dicitiam religioni pr«ferre voluiIÌèt, perdita patria,
etiam pudicitiam perdidiflèt.
25. Itaque talibus informata exemplis, finiul
animo tenens verba Domini, quibus ait : £>ui-
cumque perdiderìt animam fuam propter me, inve-
niet eam 3 flevit, tacuit, ne eam vel loquentem
adulter audiret : nec pudoris elegit injuriam,lèd
Chrifti recufavit. ./Lftimate utrum adulterare
potuerit corpus , qu« nec vocem adulte-
ravit.
26. Jamdudum verecundatur orario mea , Se
quali adire geftorum ièriem criminofam atque
explanare formidat. Claudite aurem, virgines.
Ducitur puella Dei ad lupanar. Sed aperite aurem,
virgines. Chrifti virgo proftitui poteft,adulterati
non poteft. Ubicumque virgo Dei eft,
proponunt Bollandi continuatores, nempc-quod luce virgo ieribatur
nuper in vivis fuifle , quodque ejus cum liberatore fuo dialogus in
qflibufdam Theodorx ˣtis non legatur. Sed refponderi polkt ad
primum ,eam comparatione quidem Thecla: qux temporibus de-
gebat apoftolicis , nuper vixiflc : ad lècundnm vero , colloquium
ìllud non nifi brevitatis caufa fuifle praetermifliim. A r quod illi pu-
tant efle a liquid in Ambrofii narratione quod ipiè ex Adtis procon-
fiilaribus, ut vocant, tranflulerit, multo nobis verifimilius fuerit,
illud ipfum ex Ambrofio in A ita illa tranflatum effe. Qua:nam igi—
tur cenfenda eft virgo illa Ambrofiana ? Illud vero definire ncque
ex pedi tum credimus, neque adco ncccflàrium.
b- Edit, omnes, alerentur potienda fpe cupiditatis : miT. fere ad
unum ut in corpore.
c. MIT. complurcs ,fpeciem caftitatis tollerent : unus,fpeciem caftitatis
, religionemque tollerent : elegantius tamen a lii, & edit, fpecie
caftitatis Se c. Sperabant enim illam idolis potius facrificatur^m ,
quàm ut ad proftitutionem ducere tu r, pafliuam cflc.
& fe q .
indie 9-1
temphìm Dei eft : hec lupanaria infamant cali A natura, ièd Dei miièratióne confimiles- ut tómtitatem,
ièd caftitas etiam loci abolet infamiam.
27. Fit ingens petulantium concurfus ad fornice
«!. Difcite martyrum miracula ,fan£he virgines
, dedifeite locorum vocabula. Clauditur
intus columba, ftrepunt accipitres foris : certant
lìnguli,quis prcedam primus invadat. At illa ma.
nibus ad cielum levatis, quali ad domum venifi.
fet orationis, non ad libidinis diverforium : Chri-
fte,inquit,a qui domuifti Danieli virgini feros
pleatur oraculum : Tunclupi (fi agni fimulpaficcn-
tur. Ecce agna & lupus non folum pafcuntUr
fimul, lèd etiam immolantur. Quid pfura ? Mutato
habitu, evolat puella de laqueojam non
fuis alis, ut potè qua: ipiritalibus ferebatur : 6c
( quod nulla um quam vi derunt fiecula ) egredi*
tur de lupanari virgo, lèd Chrifti»
3r. A t illi qui videbant oeulis, c & non vide,
bant, ceu raptores ad agnam, ceu lupi fremere
Efai.Sy
* leones,potes etiam domare hominum feras men- g ad prædam. Unus qui erat immodeftior, in.
tes. Chaldæis roravit ignis,Judæis le nnda liif- troivit. Sed ubi haufit oculisrei rextum : Quid
pendit, milèricordiâ tuâ non naturâ luâ. Suiàn- hoc, inquit, eft ? Puella ingrefla eft, vir videtur,
na ad liipplicium genu fixit, Si de adulteris
triumphavit : aruit dexterá quæ templi tui dona
violavit,nunc templum ipfum adtreâatur tuum,
ne patiaris inceftum-lacrilegii, qui non pafl’us es
furtum. Benedicatur Sc nunc nomen tuum 5 ut
quæ ad adulterium veni, virgo difeedam.
Ecce non fabulofum illud ^ cerva pro virgine,
fed quod veruni e ft, miles ex virgine. At etiam
audieram Si non eredideram,quod aquam Chrif. j
tus in vinum convertit : jam mutare ccepit Si
iexus. Recedamus hinc, dum adhuc qui fui-
mus, fumus. Numquid Siipfe mutatus fum, qui
aliud cerno, quam credo ? A d lupanar veni,
28. Vix compleverat precem, & ecce vir militis
fpecie terri bilis irrupit. Quemadmodum -, cerno * va
eum virgo tremuit, cui populus tremens ceflìt ? diar, pudit
Sed non illaimmemor leérionis: Et Daniel,in.
quit, fupplicium Sufannæ fpe&aturus advene-
rat : Si quam populus damnavit, unus abiolvit.
Poteft Siin hoc lupi habitu ovis latere. Habet
Si Chriftus milites fuos, qui etiam legiones ha.
10 vadimonium : Si tamen mutatus egre*
,pudicus exibo,qui adulter intravi.
32. Indicio rei, quiadebebaturtanto corona
victori, damnatus eft pro virgine, qui pro virgine
comprehenfus eft. Ita de lupanari non folum
virgo, ièd etiam martyres exierùnt. Fertur
puella ad locum fupplicii cucurriflè , certaflè
bet. Aut fortafle percnifor intravit. Ne vereare, ambos de nece, cum ille diceret: Ego fum ju f
anima, tails folet martyres facere. O virgo, fi- fus occidi, te abfolvit iententia, quando me te-
des tua te falvam fecit .• nuit. At ilia elamare ccepit: Non ego te mortis
29. Cui miles : Ne quxfo paveas, ibror. Fra-p. vadem elegi , d led prsedem pudoris optavi. Si
ter hue veni falvare animarn , non perdere. pudor qua:ritur, manet fexus: fi fanguis expof,
Serva me, ut ipfa ierveris. Quafi adulter in-‘ citur, fidejuflorem non defidero , habeo unde
greflus, fi vis, martyr egrediar. Veftimenta mu- diflolyam. In me lata ifta fententia , qux pro
temus,conveniuntmihitua,Si mea tibi : fed me lata eft. Certe fi pecunia: te fidejuflorem
utraque Chrifto. Tua veftis me verum militem dediflem , Si abiente me, judex tuum cenfum
faciet, mea te virginem. Bene tu veftieris, ego foeneratori adjudicaflet; eadem me iententia
b melius exuar, ut me periecutor agnofcat. Su- convenires, meo patrimonio folverem tuos ne-
me habitum, qui abfeondat feininam : trade, xus. Si Pecufarem, quis me indignam indio-na
qui coniecret martyrem. Induere chlamidem morte cenferet ? Quanto major eft capitis hu*
qu£E occultet membra virginis, fervetque pudo- ^ jus ufura ? Moriar innocens, ne moriar nocens,
rem. Sume pileum quod tegat crines, abfeondat Nihil hie medium eft : hodie aut rea ero tui
ora. Solent erubefcere qui lupanar intraverint. fanguinis, aut martyr mei. Si cito redii, quis
Sane cum egrefla fueris, ne refpicias retro, me- me audet excludere ? Si morarn feci, quis audet
• mor uxoris Lot qua: naturam fuam, quia impudi- abfolvere > Plus legibus debeo, rea non folum
cos licet caftis oculis refpexit, amifit.Nec verea- fug« me«, fed etiam c«dis alien«. Sufficiunt
re ne quid pereat facrificio. Ego pro tehoftiam membra morti, qu« non fufficiekmt injuri«.
Deo reddo,tu pro me militem Chrifto. Habes Eft in virgine vulneri locus, qui hot erat con-
bonam militiam caftitatis, qu« ftipendiis mili- tumeli«. Ego opprobrium declinavi, nonmar-
tat fempiternis: loricam juftiti«, qu« fpiritali tyrium. Tibiceifi veftem, non profellionem mu-
munimine corpus includat: fcutum fidei, quo p cavi. Quod f i mihi pr«ripis mortem, non rede-
vulnus repellas : galeam faluris 3 ibi enim eft miitl me, fed circumvenifti. C a v e , qu«fo, ne
pr«fidium noftnelalutis, ubi Chriftus: quoniam contendas, cave ne contradicere audeas. Noli
mulieris caput vir, virginis Chriftus. eripere beneficium , quod dedifti. Dum mihi
3°* Et inter h«c verba chlamydem exuit. hairc iententiam negas, illam reftituis fuperio-
Sufpedus tamen adhyc habitus & perfecutoris rem. Sententia enim fententia fuperiore muta-
& adulteri. Virgo cervicem, chlamydem miles tur. Si pofterior me non tenet, tenet fiiperior.
o f l b r offerrrpe. OQnurv«* pn nomm npna iillli-ai , qu« gratia, cum in
lupanari de martyrio certarent ? Addantur perfori
« , miles 6c virgo,hoc eft, diifimiles inter ie
a. Noil pauci miT. qui domuifti virgini. Haud male quidem , fi
referatur ad Theclam virginem, de qua fiipra.
b. Mil. aliquo t, melius e x u a r u t abfcoiidaris; ne me perfecutor
agnofcat. Et infra, Sume pallium, quod tegat Secc.
Ita miT.omnes, nifi quod duoexhibent ,/remuere: Rem. vero
edit, poft voces , & nonvidcbant, fola fùbjungit, corde, at cum aliis
pareiculam ceu detrahit ante vocem lupi.
.*• Ccrvam intellige in facrificio pro Iphigenia virgine Agar
Poflumus uterque iatisfacere ièntenti« , fi me
prius patiaris occidi. In te non habent aliam
quam exerceant, poenam : in virgine obnoxius
memnonis regis filia fuppofiram : de qua Dicbyf Cret- lib. 1.
Eurip. in Iphigenia inAulide. O vid. lib. n . Metam. & alii.
* . Vadimonium proprie eft promiifio fiftendi ic ad conftitutum
diem coram judicibus, at dicitur hoc loco vadimonium quod fe
quafi vadem miles pro virgine conftituerit.
d. Mfl‘. aliquot,fed prt'dam pudoris expavi. Plures vero ubi omnes
edit, cum paucis afiis mff. manet nexus, præferunt elegantius,
manet fexus,