«rae homraibüs adiuriíñ. jam de procveandi ftit- A corum , é omnium rtfcmmm jufcr ttrrm. Et
dio & fobole vel etiam generantium amore , David ait: omnia fubje ciftìfub pedibus ejus ,oves
quid loquar, in quo eft forma juftitiæ præcipua ?
*129. Liquet igitur ¿chas, 8c reliquas cognatas
fibi effe virtutes. Siquidem & fortitudo quæ vel
in bello tuetur à barbaris patriam, vel domi défendit
infirmos vel à latronibus focios, piena
fit jiiftjti# : 6c 'icire quo confilio defendat atque
adjuvet, captare etiam temporum 8c locorum
opportunitates, prudenti# ac modelli# fit : 8c
dr boves univerfis, infufier dr pecora cam9
lucres ca li, &pifces maria. Ergo omnia lubjeéla
effe homini de noftris didicerunt, 8c ideo cen-
fent propter hominem effe generata.
134. Hominem quoque hominis caulà generatimi
effe in libris Moyfi reperimus ; dicente
Domino: Non e fibonum effe hominem folum, fa-
ciamtis ei adjutorium fintile fibi. Ad adjurhentum
temperantia ipfa fine prudentia modum feire B ergo mulier data elt viro , qu# generaret 3 ut
>• rr. r ___ «sns___ o, hnniAiknmini <1 non p oilit: opportunitatem nofeere, 8c fecun- diumpnro foret. Demone antedum
meniiiram reddere, fit juftiti#: 8c in omnibus
iftis magnanimitas neceflaria f i t , 8c qu#-
dam fortitudo mentis, plerumque 8c corporis}
ut quis quod v e lit, poffit implere.
C A P U T X X V I I L
Societatem confiare jufiitia & beneficentia : Ulius
homo homini adjumento Denique ante-
quam mulier formaretur, dictum eft de Adam :
Non eft inventus adjutor fimilis.illi ; adjumentum
enim homo nifi de homine habere non poterat.
Ex omnibus igitur animantibus nullum animal
fimile , 8c ut abfolutè dicamus ., nullus adjutor
hominis inventus eft: muliebris igitur fexus adjutor
exfpe&abatur.
135. * Ergo fecundum Dei voluntatem, vel na.
fart's dutu ultionem foßffunem Ì ^ 'oe p d a m , invicem nobls elfe de
CrUhrvi)fßiiia.tnniisc nvionnn a,irgmnonffecii ?: aquuooad vveerroo ddee rreerruumm . r •• > . . icommunitate
de mutuo auxilio tradunt Stoici,
hoc eos è Scripturis f ic r is mutuatos ejfe. ¿guantas
juftitia fplendor, & quinamfeopuli accejfum
ad illam prapediant Ì
j-30. T Uftitia* igitur ad focietatem generis hu- J mani, 8c ad communitatem refertur. So-
cietatis enim ratio dividitur in duas partes, juftitiam
8c beneficentiam, quam eamdem libera-
litatem 8c benignitatem vocant : juftitia mihi exbemus,
certare officiis, velut iti medio omnes
utilitates ponere, 8c ut verbo Scriptur# utar ,
adjumentum ferre alter alteri, vel ftudio , vel
officio, vel pecunia, vel operibus, vel quolibet
modo 5 ut inter nos focietatis augeatur gratia.
Ne c quifquam ab officio vel * periculi terrore
revocetur : fed omniafuaducat, veladverla vel
prolpera. Denique ianctus Moyfes pro populo
patri# bella fufeipere gravia non reformidayit,
______ ■ _________ _________ nec regis potentiffimi trepidavit arma., nec bar.
celfior vidétur’, ¡iberaìitas gratior : illa ceniu-Dbaric*immanitatis expavit feroeiam:iedabje.
tarn tenet, ifta bonitatem.
131. Sed * primiim ipfum quod putant philo-
fophi juftiti# muii.us, äpud nos excluditur. Di-
cunt enim illi earn primam eile juftiti# formam,
ut nemini quis noceat , nifi laceffitus injuria :
quod Evangelii aucloritate vaeuatur 5 vult enim
Scriptura, ut fit in nobis ipiritus Filii hominis,
qui venit conferre gratiam , non inferre inju-
riam.
cit falutem fuam, ut plebi redderet libertatem.
136. * Magnus itaque juftiti# iplendor, qu#
aliis potius nata quam fibi , communitatem 8c
iocietatem noftram adjuvat : * excelfitatem tenet
5 ut iuo judiciò omnia fobje&a habeat, opem
aliis ferat, pecuniam conférât, officia no.n ab-
nuat, pericula fufeipiat aliena.
137. Quis non cuperet hanc virtutis arcem
tenere, * nifi prima avaritia infirmaret atque
131. Deinde formara juftitiæ putaverant, ut E inflefleret tantæ virtutis vigorem ì Etenim dum
quis * communia, id e ft, publica pro publicis
habeat, privata pro fois. N e hoc quidem iecun-
duin naturam j natura enim omnia omnibus in
commune profudit. Sic enim Deus generari
juffit omnia a ut paftus omnibus communis effet,
8c terra foret omnium qu#dam communis poil
feffio. N a t u r a i g i t u r . jus commune gene-
ravit, uiurpatio jus fecit privatum. Quo in loco
aiunt * placuiffè Stoicis, qn# in terris gignanaugere
opes, aggregare pecunias, occupare ter.
ras pofleffionibus cupimus, præftare divitiisjjiifi
titiæ formam exuimus, beneficentiam commii.
nem amifimus. Quomodo enim poteft juftus
elle, qui ftudet eri pere alteri, quod fibi quærat ?
138. Potenti# * quoque cupiditas, formam
juftiti# virilem effeminat ? Quomodo enim poteft
pro aliis intervenire, qui alios fibi fubjicere
conatur: 8c infirmo adverlùs potentes opem for.
tu r , omnia ad ufiis hominum creari : homines F re > (ll,i ipfo gtavem Hbertati adfeblat poten-
aittem hominum cauia effe generatos } ut ipfi tiàm ?
inter le aliis alii prodeflè poffint.
I 133. -Unde h o c , nifi de noftris, Scriptims di-
cendum adfumlèrunt? Moylès enim fcripfit,
quia dixit Deus : Faciamus hominem adimaginem
noftram & fecundum fimilìtudinem, & habeat po-
teftatem pi/cium maris, & voi at ilium cali, ér pel
* . Cic- lib- 1. Offic- pag. 333- lin. z i . De tribus autem reliquie
latijjime patet ed ratio 8cc.
* . Ibidem fin. 13 . Sed juftitia primummunus eft ut ne cui & c.
* . Ibidem lin. z6. Deinde ut communibus ut at nr pro communi-
bus , privatis ut fuis. Sunt autem & c.
a MIT. aliquot, ut partus omnibus communis ejfet. Et terra ergo,
forti & c. Melius alii ac edit, ut in textu.
*■ Cic-]ib. 1. Offic- pag- 333. lin. 3 z. Sed quoniam, ut preclare
ftriptum eft &c.
* . Ibidem liti. 36. In hoc naturam dibtmus ducem fequi ecciterà
pag. 337. lin;‘37. Optimeautemfocietas hominum ite .
* Ibidem pag. 334. lin. 33. Eft enim difficilis tura rerum alie-
narum; quamquam Terentianus 8cc.
*■ Ibidem pag- 333• lin. z j . In qua virtutisfplendoreftmaximtu.
*• Pag. 33Z.Tin. Z3. Ex quo animi magnitudo 6cc.
*- Pag. 333. lin. 49. Maximum autem partem adinjurìam facien-
dam aggrediuntur nonnulli 8cc.
*• Pag- 3J 4 - lin. 7- Maxime autem addueuntur plerique &c.
Pfal. * .8 .
& 9‘
Gen. z . i g .
Ìbidem 10.
jr um- 31.
3- &fe2-
jofuey.i
&fe1-
'4. Peg. 6.
14 .& f e q .
A quet igitur etiam in bello fidem 8c juftitiam fer-
vari oportere , nec illud decorum elfo polle, fi
violetur fides.
141. Denique etiam * adverlàrios molli vetc-
res appellatione nominabant, ut peregrinos vo-
carent ; hoftes enim antiquo ritu peregrini di-
cebantur. Quod æque etiam ipfum de noftris
adfumtum dicere poffumus j adverfarios enim
C A P U T X X I X.
juftitiam in bello etiam atque ipfis hofiibus fervari
oportere Moyfis ac Elifiei exemplis oftenditur :
ab Hebrais mutuo veteres accepiffe, ut hoftes ap-
peUarent nomine molliori: denique juftitia fün-
damentum in fide ejfe, ac formam in Ecclefta.
139. Ç ^ U a n t a autem juftitia fit ex hoc inc
, , , foos Hebræi allophylòs , hoc e ft , aliemgenas
telligi poteft, quod nec lo'cis, nec latino appellabant vocabulo. Denique in libro
peribnis, nec temporibus excipitur, qu# etiam B Regnorum primo fic legimus .• Et fattttm eft in
hoftibus relèrvatur j ut fi conftitutus fit cum
hofte ant locus aut dies pr#llo, adverlus juftitiam
putcturaut loco pr#venire,aut tempore.
Intereft enim utrum aliquis pugna aliqua & con-
fliélu gravi capiatur, *an luperiore gratia , vel
aliquo eventu. Siquidem vehementioribus ho f
tibus & infidis , 8c his qui amplius l#ferint,
vehementior refertur ultio'; ut de Madianitis
qui per mulieres luas plerofque peccare fecediebus
illis, convenerunt alienígena in pugnam ad
Jfràel.
142. * Fundamentum ergo eft juftiti# iìdes j
juftorum enim corda meditantur fidem : 8c qui
fe juftus accufat,juftitiam fupra fidem collocatj
nam tunc juftitia ejus apparet, fi vera fateatur.
Denique 8c Dominus per Efaiam : Ecce, inquit,
mitto lapìdem in fundamentum Sion, id eft, Chrifi.
tum in fondamenta Ecclefi#. Fides eñim om-
Efai. z8-iS.
rant ex plebe Jud#orum, unde 8c Dei in popu- C nium, Chriftus: Ecdefia autem qu#dam forma
lum patrum iracundia effuía eft. Et ideo fac- juftiti# eft. Commune jus omniüm : * in comtum
eft ut milium Moyles vidor luperefle pa.
teretur*. Gâbaonitas autem qui fraude magis
quam bello tentaverant plebem patrum, non
expugnaret Jefus ; fed conditionis impofîtæ adfi-
ceretinjuria. Syros vero Elil#us,quos obfiden-
tes in civitatem induxerat, momentanea cæci-
tatepercuflbs, ut quo ingrederentiir videre non
pollerit, volenti regi Ilrael percutere non ad-
qüièfoeret dicens : Non per euties quo s non capti- D
vafti in lancea & in gladio tuo : pone eis panem (ir
aquam, ut manducent dr bibant, & remittantur,
Cr eant ad dominum fuum ; ut humanitate provocati
gratiam reprælentarent. Denique poftea
ili terram Ifrael venire pirat# Syri# deftiterunt.
140. Si ergo etiam in bello juftitia valet,quanto
magis in pace lèrvanda eft ? Et hanc gratiam
fropheta his detulit, qui ad eum corripiendum
vetìerant. Sic enim legimus , quod in oblìdiomuneorat,
in commune operatur, in commune
tentatur, Denique qui le ipfum libiabnegat,
ipfe juftus, iplè.dignus Chrifto'eft. Ideo 8c Pau- ,
lus fundamentum pofuit Chriftum , ut fupra
eum opera juftiti# locaremus f quia fides fon-
damentum eft: in operibus autem aut malis
iniquitas, aut bonis juftitia eft.
C A P U T X X X .
De beneficentia & ejus par tibus benevolentia d*
liberalitate : quomodo illa fimul jungenda fint s
quanamve adjuntta, ut liberalitatem cum laude
ac merito quis exerceat, requirantur ?
143. SEd jam de beneficentia loquamur,
qu# dividitur etiam iplà in benevoleri-
tiam 8c liberalitatem. Ex his igitur duobus con-
ftat beneficentia, ut lìt perfetta. Non enim là-
nem ejus miferat rex'Syri# exercitum fuum,£ tis eft bene v èlie, lèd etiam bene facere : nec
cognito quod Elilìeus eflet, qui confiliis8e* ar- fatiseli iterum bene facere, nifi id ex bono
gumentationibus ejus obriaret omnibus. Quem fonte, hoc e ft, bona voluntate proficifcatur :
Dift. té. t
c. Non fatisi
videns exercitum Giezi lèrvus prophet# , de
ialutis periculo trepidare coepit. Cui dixit prò-
pheta : Noli timer e, quoniam plures nobifeumfunt,
quam cum illis. Et rogante propheta ut aperi-
rentur oculi fervo foo, aperti font. Et vidit itaque
Giezi totum montem equis repletum 8c
curribus in circuitu Elil#i. Quibus defeenden.
Hilarem enim datorem diligit Deus. Nam fi invi- x. c
tus facias, qu# tibi merces eft ? Unde Apofto-
lus generaliter : Si volens hoc ago, mercedem ha- x. c
beo : f i invitus, difpenfatio mihi eredita eft. In 17.
Evangelio quoque multas difciplinas accepi,
mus juft# liberalitatis.
144. Pulcrum eft igitur bene velie, 8£ eo lartibus
ait propheta: Tenute Deus cadiate e xeni- p giri confilio, * utprofis, non ut nóceas. Nam
tumSyria. Qtìo impetrato, dixit ad Syros: Ve- " ' " ' ~
nite poft me, dr due am vos ad hominem quem quari-
tìs. Et viderunt Elifeum, quem corripere gefi-
tiebant : 8c vid.entes, tenere non poterant. Li*
.\C ic . lib. i . Offic. pag. 333. lin. z ;- Atque irn. republiea maxime
confervdnda jura belli 8cc.
*■ Superiore gratia, id eft, majori aliqua temporis aut lociop-
portunitace, ut contextus dare demonftrat.
* Argument atto non idem hic fonat atque argumenti leu ratio-
nis explicatio : led idem ptorlus valet, atque Argute five acute
exeogitata machinatió.
* . Çic. Jib. r. Offic. pâg. 533. lin. ^46. Equidem illud etiam
animadverto quod qui proprio nomine perduellis effet &c.
*- Pag. 333. lin. 3 9 - Fundamentum autem eft juftitia fides &c.
* . Ad frequentandas Ecclcfia: fynaxes precelque in communi
apud Deum fundendas maximo femper opere pdpulum Chriftianum
exhortati fiint antiqui Patres, ut cognòfdmus non modo ex vetuf-
tiffima illa epiftòla nomine beati Barnabæ promulgata, verum etiam
e x Ignatii epift. ad Ephcf. ex Apologet. Tertulliani cap. 39. aliif-
S. Ambr. Tom. I I.
li luxuriòfo ad luxuri# efiufioneni, adultero ad
mercedem adulterii largiendum putes 5 non eft
beneficentia ifta , ubi nulla eft benevolentia.
Officere enim illud e li, non prodefle alteri, fi
que innumeris tum Patrum teftimoniis , tum canonibus concilio-
rum- Verumeamen non de publicis hilce predbus hic a<*i veriiimi—
lius eft : ied cùm did tu r, in commune orat, 6cc. hoc tantum modo
fignificari , prò omnibus; fiv e in omnium utilitatem o rar, opera-
tur , ac tentatur : in quo iàn<ilorum commùnio polita eft. Ncque
tamen ita Ecdefia orat in commune, ut non étiam preees nun—
cupet prò fingulis : vidimus quippe tomo fiiperiori Ambrofium
peccatoribus, ut ad Écclefix orationes confùgerent, non femel
fiiafifte : at vero hx ip fe preces prò fingnlornm utilità tibus conceptx,
etiam in cómmodum univerfotum caritatis beneficio derivantar.
Juvat etiam hic, adnotare landum dodorem continuo poft, non
uni fid e i, quod heterodoxi faciunc, lèd etiam operibus ex fide
atque cantate profe&is juftificatiónem adtrìbuere:
* . Cic- lib- -i.'Offic. pag. yf6. lin."37. Videndumeft enim fri»
, mum né obftt beniguitas & iis ipfis quibus &c.
C i j