i . Cót. li
Philip.'r.
& *•
Trlv.p.i
Philip a .
&fa.
juftus nihil alteridetrahendum putet, nec alte-A menti cogitatiotìès, odoratunft haribus, ori ia-
S'ius ihcomn'iodo fuum commòdum augeri velit. porem ^ & libi conferatj nonne omnem ftatum
Hanc formam tibi pra:icribit Apoftolus dicens: diiTolvet naturae ? Unde pulcre-Apoftolus ait : si '■
em» i a It cent, fed non Omnia expediunt: òmnia li- tot urn corpus oculus, ubi audit us f Si tot urn audit us, 3
c en t,fd non omnia idificant. Nemo quodfuum efi ubi odoratus? Omnes ergo unum corpus fumus 8c
qu.trat fe d quod alteri us ; hoc eft, nemo comrho- diveria membra, led omnia corpori neceilaria-
dum fiuiim -qua:rat, fed alterius: nemo honorem nofi enim poteft membrum de membro dicere:
fuum quaerat, led alteriits. Unde 8c alibi dicit : Non eft mihi neceflarium. Quinetiam ipià quae
■ Alter alteram exifiimantes fnperiorem fibi,non qua videntur infirmiora membra eflè, multo magis
fuafunt finguli cogitante s , fed'qua ali or inn. neceilaria iimt,& majorem plerumque tuendi lb
14. Nemo etiam fuam gratiam quarrat, ne- B reqùirunt follicitudinem. Et lì quid dolet mem-,
fno luam laudem, fed alterius. Quod evidenter brum unum, compatiuntur ei membra omnia,
etiam in Proverbiis declaratum poifumus adver- 19. Unde quam grave eft ut detrahamus aliquid
• tere,dicentefan<fto.per Salomonem Spiritu:Ft- ci,cu i nos compad oportet : 8c cui debemus
l i ,f i fiipiensfueris, tibi fapienseris & proximis :f i coniortium minifterii, ei fraudi & noxa: limus.
kutem malus evaferis, folushauriesmala. Sapiens Ha:c utique* lex nature eft, qua; nos ad omenim
aliis confulit, ficut juftus 3 quando quidem
Conforsfui oft, utriuique forma virtutis,
C A P U T I I I .
nem adftringit humanitatem,ut alter alteri tam-
quam unius partes corporis invicem deferamus.
Nec detrahendum quidquam putemus, cùm
contra natura; legem fit non juvare. Sic enim
Pramijfum de nonquareìtdoproprio emolumentopra-C nalcimur ut confentiant membra membris, 8C
ceptum urgetur, prirnum à chrifii exemplo, turn erLim alteri adhiereat, & obfequantur libi
ab interprctationc nominis, denique ab ip fa mem- JPutL1° minifterio, Quod li unum defit officio
Irorum forma & ufibus. Z)nde ofiendit quam iuo » impediantur cetera : ut fi eruat oculum
'Jlagitiofumfit aliena utilitaii detrahere ; cum hoc manus •> nonne libi operis fui ufumnegavit? Si
fcclere naturalis lex aque ac divina violetur, at- Pe m yùlneret, quantorum libi a&uum proque
infuper illud amittatur quo prafiamus ceteris u.m ùividerit ? Et quanto gravius eft totum
■animantibus , ad pofiremum leges civiles cum hominem quam unum membrum detrahi ? Jam
fumma infamia conculcentur. in ufl° niembro totum corpus violatur, utique
in uno homine communio totius humani-
ij. I qnis igitur vult piacere omnibus, per D cat*s fol vitur -, violatur natura * generis humani,
^ 3 omRia quadrat non quod libi utile eft,led 8c fanfta: Ecclefia: congregatio, qua: in unum
quod multis, ficut quarebat & Paulus. Hoc eft connexum corpus atque compadum unitate fienim
conformari Chrifto, alienum non qua:re- dei & caritatis adfurgit : Chriftus quoque Do rè,
nihil alteri detrahere,ut adquiratlibi.Chrif minus, qui pro univerlis mortuus eft, mercetusenim
Dominus cùm eilet in Dei forma, exi
dem fanguinis fui evacuatam dolebit.
20. Quid quod etiam * ipla lex Domini hanc
formam tenendam edocet, ut nihil alteri detra-
has, tui commodi lervandi gratia, cùm dicit:
Non transferas terminos, quos fiatueruntpatres tui 5
E cùm vitulum errantem fratris tui reaucendum
præcipit, cùm furem mori ju b e t, cùm vetat
mercenarium débita mercede fraudari,cùm pe-
cuniam fine ufuris reddendam cenluit. Subve-
. nire enim non habenti humanitatis eft : duritiæ
autem plus extorquere quam dederis.Etenim a fi
ideo auxilio tuo erit opus, quia non habuitunde
de fuo redderet 3 nonne impium e ft, ut fijb humanitatis
nanivit le , ut formam lulciperet hominis ,quam
operum liiorum locupletaret virtutibus. Tu ergo
ipolias,quern Chriftus induit?Tu exuis, quern
veftivit Chriftus ? H oc enim agis, quando alte-
r-ius detrimento tua commoda augere expetis.
16. Confiderà, 0 homo, unde nomen fiimlè-
ris ; ab humo utique, qux nihil cniquam eripit,
led omnia largitur omnibus, & diverlos in ufum
omnium animantium frudus miniftrat. Inde
appellata humanitas fpecialis 8c domeftica vir-
tus hominis, qua; conlortem adjuvet.
17. Ipfa te doceat * forma tui corporis, mem-
brorumque ulus. Numquid membrum tuum al-
terius membri officia fibi vindicat aut oculus o f
fimulatione amplius ab eo polcas, qui
non habebat unde minus lolveret? Ablolvis igi_
Exod. 1;. 4
Ex od. i
Levit.i
freium oris,aut os oculiofficium fibi vindicat,aut F tur alteri debitorem, ut condemnes tibi: 8chanc
manus pedum minifterium , àut pes manuum ? humanitatem vocas, ubi eft b iniquitatis auctio ?
Quinetiam ipfa; manus dextera ac finiftra dilpar- 21. Hoc praftamus ceteris animantibus, quod
tira habent officia pleraque , ut fi ufum com- alia genera animantium conferre aliquid nell
mutes utriufque, ndverfum naturam fit} priull ciunt : fera; autem eripiunt, homines tribuunt.
que totum hominem exuas, quam membrorum Unde & Pfalmifta ait ifufius miferetur,& tribuit.
tuorum minifteria convertas : fi aut de finiftra Sunt tamen qui bus & fera; conferant. Siquidem
cibum liiggeras, aut de dextera fungaris minif- collatione Ibbolem luam nutriunt, & aves cibo
terio finiftra:, ut reliquias ciborum abluas, nifi
forte pofeat neceflìtas.
18. Finge hanc & da oculo virtutem, ut p q f
fit detrahere lènfiim capiti, auditum auribus ,
* . Cic. lib- 3- GiBc. pag. 39 0. I.Ì11.
membrtim fenfum hunc haberet & c. •,
*■ lbidcm lin. 31. lllu d quidem natura rum pntitur &c.
*• Ibidem, lin. 37. Atque hoc multo magis exigit ipfa natura 1
tio, qua eft h x divina & humana &c.
Efal. j r .
fuo pullos iatiant fiios : homini autem foli tribu-
tum e f t u t omnes tamquam fuos pafcat. D ebet
iftud ipib natura: jure. Quod fi non licet non dare
, quomodo detrahere licet ? Nec ipfa * leges
■ U t enim f t unumquodqttc J j
■ -lie
Ira mfl. longe plurimi atque antiquiflìmi : nonnulli tamen &
*s edit, f t ideo inops auxilio tuo eguit Sic.
b. MfT. aliquot, iniquitatis actio. Minus commode.
' . Cic. Jib. 3. OiSc. p g . 350. lin. 36. Hoc enim Sfeci ant leges,
volant Sec,
nos docent ea'qua detradla funt alicui cum injuria
perlona , aut rei ipfius cumulo reftitui ju-
bent 5 quo furem a deträhendo , aut peenis de-
terreant, aut multa revocent.
22. Pone tamen quod aliquis poffit aut poenam
non timere, aut multa illudere 5 numquid di-
„gnum eft ut aliqui alteri detrahant ? Servile hoc
vitium , & familiare ultima conditioni 3 adeo
contra naturam , ut inopia magis hoc extorquere
videatur , quam natura luadere. Servo-
rum tamen occulta furta, divitum rapina pu-
. blica.
23. Quid autem tarn * contra naturam,quam
. violare alterum tui commodi caula 5 cum pro
.omnibus excubandum, fubeundas moleftias,full
cipiendum laborem naturalis affedtus perlua-
deat:& gloriofiim unicuique ducatur,fi bericulis
propriis quarat univerforum tranquillitatem
multoque fibi unufquifque arbitretur gratius
excidia patria repulifle, quam propria pericu-
la: praftantiuique elleexiftimet quodoperami
fuam patria impendent, quam fi in otio pofitus
tranquillam vitam voluptatum copiis fundus
egilTet.
C A P U T I V. ,
*Ubiftnttius oftenfum efieum qui commodi fu i caufa
noceat alteri, graves confcientia fust pcenas lui-
turum, colligitur uni utile nihil ejfe, quod iti-
dem non fit omnibus: atque adeo propofita a philofophis
de naufragis duobus qtusiioni locum non,
ejfe apud chrifiianos, quibus ubique car it as atque
humilitas exercenda funt.
24. T ¥ Inc ergo* colligitur quod homo, qui
J f lecundum natura formatus eft directionem,
ut obediat e i, nocere non poffit alteri:
quod fi cui noceat, naturam violet: nequetan-
tum efle commodi quod adipifci le ie putet,
quantum incommodi, quod ex eofibi accidat.
Qua enim poena gravior, quam interioris vul-
1111s confcientia? Quod leverius judicium, quam
domefticum, quo unufquilque fibi eft reus, ieque
ipie arguit quod injuriam fratri indigne fecerit?
Quod non medio criter a Scriptura commendat
. dicens : Ex ore fiultorum baculum contumcli.c. Stul-
. ticia igitur condemnatur, quia contumeham fa-
cit. * N onne hoc magis fugiendum, quam mors,
quam diipendium, quam inopia, quam exfilium,
quam debilitatis dolor ? Quis enim vitium corporis
, aut patrimonii damntim non levius ducat
vitio animi, &exiftimationis diipendio.
* • Cic. lib. 3. Offic. pag. 3 90 .lin. 43. Itemque magis eftfecundum
naturam pro omnibus gentibus & c.
* . Ibidem pag. 391. lin. 1. Ex quo cfficitur hominem natura obedientern
homini nocere non pofte.
a. Omnes edit, a c pauci niff. Scriptura condemnatelegantius
. autem alii , Scriptura commendat. H o c enim refertur ad domelticum
judicium confcientiie, quo de agitur.
* . Cic. lib- 3. Offic. pag. 391. lin. 1 . Sin fugiendum id quidem
cenfet, fed & multo ilia pejora, mortem ,paupertatem &c. I
* . ibidem lin. 8. Ergo unum debet ejfe omnibus &c.
b. M(T. aliquot & edir. omnes , id expetendum: alii non pauci,
. id exjpectandum: rcliqui tandem etiam multi, idJj>e£tandumm> quod
aliis prxftare negabit nemo.
c. Edit, omnes, at pauci nec non recentiores mff. uni prodejfe,
quod inutile f i t omnibust Alii paulo plures, uni prodejfe, quod omnibus
noceat t Quidam etiam utiumquc . . . . quod inutile eft & omnibus
nocetl Aptius vero Thuan. ut in contextu. Iterum autem ubi
cuncbsedit. cumunoaut altero codice j unions manus, utilitas uni-
verforum. Quod f i una utilitas univerforum, ad confulmdum Scc.
ceteri mff. omittunt qua: reiecuimus.
I 25. * Liquet igitur *> id ipedbandum & tenendum
omnibus , quod eadem fingulorlim fit utilitas,
qua: fit univeriorum : nihilque judicandum utL
l e , nifi quod in commune profit. Quomodo
enim poteftc uni prodeife? Quod inutile fit omnibus
, nocet. Mihi certe non videtur, qui inu-
tilis eft omnibus, fibi utilis efle pofle. Etenim
fi uña lex natura; omnibus, uña utique utilitas
univeriorum, ad coniulendum utique omnibus
natura; lege conftringimur. Non eft ergo ejus
qui confultum velit alteri fecundum naturam ,
nocere ei adverius legem natura;.
26. Etenim fi hi * qui in ftadio currant 3 ita
feruntur pra;ceptis informari atque inftrui, ut
unuiquiique celeritate non fraude contendat,
curfuque, quantum poteft, ad viftoriam prope-
ret 3 fupplantare autem alterum aut manu deji-
cere non aufit : quanto magis in hoc curfu vi tie
iftius, fine fraude alterius & circumfcriptione
d gerenda nobis vidoria eft ?
a7- Qua:runt aliqui * fi iapiens in naufragio
pofitus infipienti naufrago tabulam extorquere
poffit, utrum debeat ? Mihi quidem, etfi pra;-
ftabilius communi videatur ufui fapientem de
naufragio quam infipientem evadere 3 tamen
non videtur quod vir chriftianus, & juftus, 8c ■
fapiens qmerere fibi vitam aliena morte debeat :
ut pote qui etiam fi latronem armatum incidat,
* ferientem referire non poffit 5 ne dum falutem
defendit,pietatem contaminet. De quo in Evan-
gelii libris aperta & e videns fententia eft : Re con- Ma.
de gladium tuum ; omnù enim qui gladio percuffe-
rit,gladioferi e tur. Quis latro deteftabilior, quam
periècutor qui venerat ut Chriftum occideret?
Sed noluit le Chriftus periècutorum defendi
vulne re, qui voluit fuo vulnere omnesfànare.
28. Cur enim * te potiorem altero judices ,
cùm viri fit chriftiani pricferre fibi alterum, nf_
hil fibi arrogare, nullùm fibi honorem adiùme-
r e , non vindicare meriti fui pretium ? Deinde
cur non tuum tolerare potius incommodum,
quam alienum commodum diripere adiuefeas >
Quid tam adverius naturam,quam non efle con-
tentum eo quod habeas, aliena quarrere, ambire
turpiter ? Nam fi honeftas fecundum naturam
, omnia enim fecit Deus bona vàlde, tur-
picudo utique contraria eft. Non poteft ergo
honeftati convenire & turpitudini, cùm I k e c
in ter ie difereta natura: lege fint.
* . Cic.lib. 3. Offic. pag. 395. Iin. %6. Seite Chryfippus . . . . qui
ftadia, inquit, currunt Sc c.
d. Sic Amerb. cum longe plurimis veterrimiiejue mlT. Era. auceirt
& leq. edit. cum aliis,quarenda nobis Sec.
*■ Gic. lib- 3. Offic. pag. 391. Iin. 2 4 . Eorfitan quifpiam dixerit:
Nonne igitur fapiens Scc. ß iem pag. 40 b . lin. 20. Si tabulam da
naufragio ftiiltus arripuerit Scc.
* , Ibidem lib- i- pag- 37 6. lin. 22. S i quid importetur nobis in-
commodi, propulfemus uleifeamurque Scc. Item pro Milone, Si vit*
noftra in aliquas infidias. . . . omnis honefix ratio ejjct expedienda fa-
Iutis. Confer cum hac Ambroiii iloctrina qua: fuper eodem argu-
menco tradit Tertullianus in Apologet. Cypriaims epift. adTheba-
nosedit. Priorianx j<>. 7 . ad Cornelium Papam j Synodus Ancyr.
can. 22. de homicidio involuntario, Sc Bafilius epift. ad Am-
philoch- can. 11. Ex bis enim facile incelliges Dodtoiem noftrum
non in Ciceronis aliorumque licet honeftiorum incer paganos, fed
in eadem Chrifti fchola , qua ian£li illi patres edodtum effe.
* . Ibidem pag. 391. lin. 39. Modo hoc itafaciat, ut ne ipfe de fe
bene exißimans Scc,