pudiciti«, aperi portas fortitudinis atque fa- A
pienti«.
20. Crede Angelis dicentibùs : Et elevamini
portx xternales introibit rex gloria, Dominus
fabaotk. Porta tua vocis fidelis canora con-
feffio eft ; porta tua oftium verbi eft,quam
libi Apoftolus optat aperiri , dicens : ZJt ape-
riatur mi hi ofiium verbi ad eloqucndumh myftcrium
Chrifti.
21. Aperiatur igitur Chrifto porta tua, nec
-iolum aperiatur, fed etiam elevetur j fi tamen B
«ternalis eft, non caduca 5 fcriptum eft enim :
E t elevamini port* ¿temales. Elevatum eft iu-
perlimen Efai« , quando Seraphim labia ejus
tetigit ,Sc vidit regem Dominum làbaoth.
22. Tu« ergo port« elevabuntur, fi fempi-
ternum-, fi omnipotentem , fi in«ftimabilem, fi
incomprehenfibilem , fi eum qui Se preterita
omnia Se futura noverit, Filium Dei credas.
Quod fi prefinit« poteftatis Se feienti«, fub-
jecfumque opinaris, non elevas portas «ter-C
nales.
23. Eleventur ergo port« tu « , ut non Ar-
riano iènfu parvulus, non pufillus, non fùbditus
ad te Chriftus introeat : fed intret in Dei forma,
intret cum Patre, intret talis, qualis eft
Se c«lum Se omnia fupergreflus , emittat tibi
Spiritimi fanitum. Expedit tibi ut credas quia
adfeendit, Se fedet ad dexteramPatris. Nam fi
eum inter creaturas Se terrena impia cogitatone
detineàs,fi non tibi abeat, non tibiadfcen-D
dat, nec paraclitus ad te veniet, ficut ipfe dixit :
. Nam f i ego non abiero, paraclitus non veniet ad
•ws :f i autem abiero, mìttam illum ad vos.
24. Quod fi inter terrena eum requires, ficut
Maria Magdalene requirebat 3 cave ne.Se tibi
di cat: Noli me tangere¡nondum enim adfeendi ad
Vatrem menni. Port« enim tu« angui!« funt,
capere me non queunt : èievari non queunt,
intrare non pofliim.
2j. Vade ergo ad frafres: meos,hoc eft, ad E
illas portas «ternales, qu« cùm Jefum viderinr,
elevantur. Aiternalis porta eft Petrus, cui por-
t« inferi non pr«valebunt. Alternates port«
. Johannes Se Jacobus,utpote filii tonitrui.^ter-
nales port« funt Ecclefi« , ubi laudes Chrifti
annuntiare Propheta defiderans, dicit : ZJt an-
nuntiem omnes laudationes tuas in portisfilix Sion.
26. • Grande ergo myfterium Chrifti, quod
ftupuerunt Se Angeli 3 Se ideo venerari debes,
Se Domino famulus derogare non debes. Igno- F
rare non licet 3 propterea enim defeendit ut
credas : fi non credis, non defeendit tib i, non
tibi paffiis eft. s i non venijfiem, inquit, (filoquu-
tus non fuifiem his, peccatum non haberent : nunc
autem excufationem non habent de peccato fuo. £>ui
me odit, & Patrem me um odit. Quis igitur odit
Chriftum, nifi qui derogat ? Sicut enim amoris
eft deferre , ita odii eft derogare. Qui odit,
qu«ftiones movetjqui amat,reverentiam defert.
&
C A P O T I l i .
Verba illa: Omnis viri caput Chriftus. . . . caput
autem Cbrifti Deus 3 primo in Arrianos ipfos
retorquet: deinde Chrifti iantum fecundum natu-
ram humanam conßderati Deum caput ejje ex alio
Scripturx loco, quem obiicere 'folebant iidem hx-
retici, probat: nec pruaentius quoque oppofitum
ab ipfis textum illum: Qui autem plantat, 8c
qui rigat, unum fimt. J>)uibus explicatis, qtto
paclo Pater in Filio ,! & Filius in Patre , nec
non in utroque ftdelcs ejje dicantur, aperitur.
27.
. a- Ita mlT. plures ac potiores : aiii vero, & edh. )
'ex glori& & c . ■ : -
6. MIT. aliquot, martyrium Chrifti.
I Taque difeutiamus eorum alias qu«ftio~ AIjjasIClPi
nes. Scriptum eft, inquiunt : Omnis v ir i i.coiMi.y
caput chriftus e ft , caput autem mulieris v ir > caput
autem Chrtfti Deus. Qua in qu«ftione dicane
mihi, velim, utrum conj ungere, an dividere
h«c quatuor veline. Si enim conjungere, atque
ita dicunr Deum caput elle Chrifti, ficut vir
eft mulieris caput, videte quid incidant. Nam
fi h«c tamquam ex paribus iumta eft comparano,
Se h«c quatuor , id e ft, mulier, v i r ,
Chriftus, Se Deus,quafi ex unius atque ejufdem
nature fimilitudine comparantur: ergo mulier
Se Deus unius incipient effe natur«.
28. Quod fi hoc difplicet, quia facrilegum
eft dicere 3 ut volunt dividane. Itaque fi ChriC
tum apud Deum Patrem ita volunt effe, ficut
eft mulier apud virum 5 unius utique Chriftum
Se Deum dicunt effe fubitanti« , quoniam mulier
Se vir unius funt in carne natur« : nam Gen,i,n:
quod diftat, in fexu eft. Cùm vero inter Chrifi.
tum Se Patrem fexus non interveniat 5 quod
unum inter Filium 8e Patrem in natura eft,
fatebuntur : quod diverium in fexu e f t , dene-
gabunt.
29. Piacerne ifta divifio ? An mulierem, vi-
rurii Se Chriftum unius volunt effe iubftanti«,
Se Patrem feparant ? H«ccine igitur divifio placet
? Si ita e ft, videte quid incidant. Aut enim
non folum Arrianos, ledetiam Photinianos fé
necefle eft confiteantur j quia Chriftum hominem
tantùm fatentur, quem human« tantum-
modo natur« «ftimant copulandum : aut vel
invitos adquiefcere par eft noftr« fèntenfci« ,
per quam id quod impie cogitarunt, pie reli-
giofeque defendimus 3 ut fit Chriftus quidem
fecundum generationem divinam Dei virtus,
iècundum adiumtionem autem carnis , unius
cum omnibus diominibus in carne iubftanti« :
falva tamen incarnationis fu« gloria 3 c qqia ve« c
ritatem fuicepit, non imaginem carnis.
30. Sit ergo juxta humanam conditionem caput
Chrifti Deus 3 non enim dixit caput Chrifti
Pater , ièd caput Chrifti Deus 3 quia divinitas,
ut pote creatrix, caput eft creatur«. Et bene
dixit : Caput Chrifti Deus ut 8c divinitatem
Chrifti fignificaret, & carnem, hoc e ft, incar- ,
nationem in Chrifti nomine : in D eo autèm uni-
tatem divinitatis, & magnitudinem poteftatis.
31. Eouique autèm caput Chrifti Deus iècun-
dum incarnationem diétum eft, ut Se caput viri
c. Ve t. edit. qui aucloritatem fufeepit, non imaginem carnis.
Rom. & mff. ut in textu 9 nifi quod cadcm prxfcrt ,q u i ventatemi
Se cod. Thuan. unus,quiaverit/ufufeepitimagintmcarnis. Pcflìmc.
Chriftus
Chriftus fecundum incarnationem Verbi die-A fecerneretj ut quod iiós in Patre & Filio unum
iumus , non natur« videatur èffe, led grati« :
qùod autem Filius Se Patèr unum funt, non
hoc Filius accepifle per gratiam, ièd naturali-
ter ut Filius poifidere credatur.
C A P U T IV.
fehan.[z 7 ,
turn fit. Quod alibi Apoftolus evidenter expo.
! iuit dicens : Quoniam v ir caput eft mulieris ^ ficut
& Chriftus caput Eccleftx. Et in conièquentibus
addidit : Jj)ui f i tradiditpro ea. Secundum incarnationem
igitur caput viri Chriftus j quia fecundum
incarnationem faéla traditio eft.
32. aEft ergo caput. Chrifti Deus 3 ubi fervi,
hoc eft, hominis, non Dei forma tractatur. Sed
nihil pr«judicat Dei Filio, fi fecundum carnis
veritatem fimilis fit hominibus, qui in divini- B
tate cum Patre unum eft 3 non enim poteftas
hac interpretatione minuitur , fèd mifericordia
,pr«dicatur.
33. Quis autem unam divinitatem Patris Se .
ab hxreticis locum illum : Non potei!
' filius facere à fe quidquam Sec. primo è fubft-
quentibus ver bis exponit : deinde fingulas inte-
gri textus voces expendens, eas Arriana inter-
pretatione fumi fine impìetate aut abfùrditate
haud quaquam poffe potijfimum creationis mundi
& quorumdam Chrifti miraculorum exemplis
docet .
38; A Liud rurfus obiiciunt, adfèrentes uriam
Filii pie abneget ; cùm ipfe,Dominus comfum-
maturus pr«cepta,difcipulis fuis dixerit : Vtftnt
unum, ficut & nos unum (ùmus r'Pro teftimonio at(l ue eamdem poteflatem Filii & Paenim
fidei pofitum eft, licet ab Arrianis ad ar- tris efle non polle 5 quia ipfe dixit : Amen amen
gumentum perfidi« derivetur. Etenim quoniam dico vobis, non potè fi Film facete a f i quidquam,
toties le&am negare non queunt unitatem, ex- C nifi quod vìdent Patrem facientem. Itaque nihil
„tenuare conantur 3 ut talis videatur divinitatis ex fé fecifle Filium dicunt, nec fàcere poflè, nifi
.unitas inter-Patrem Se Filium , qualis eft inter quod vidèrit facientem Patrem.
;homines unitas devotionis Sc fidei:licet etiam 39. O pr«fcia fapientia infidelium argunìeninter
ipfos - homines unitas natur« fit ex com-, forum ! qu« fubjecit quod folveret,qu«ftionem
•munitate natur«, addendo quod feqijitur : ¿¡hiia quacumque ille
34. Unde Se illud apertiffime folvitur, quod fecerit, eadem & Filius facitfimiliter ; hoc nem-
.ad extenuationem Dominic« unitatis objicere pe fequitur.Cur ergo fcriptum eft : Eadem facit
. còniuerunt , quia fcriptum eft : £)ui autem Filius, c Se non talia 5 nifi ut in Filio unitatem
piantata & qui rigat, unumfunt. Hoc Arriani, fi non imitationem paterni operis «llimares?
-laperent, non objicerent. Quomodo enim ne- D 40. Sed tamen ut illorum quoque argumen-
gare conantur quia Pater Se Filius unum funt 3 ta difeutiamus , qu«ro ut refpondeant, utrum
.cùm Paulus Se Apollo Se natura unum fintSe videat Filius opera Patris. Vidét itàque , afi
fide > Sed tamen per omnia unum effe non pof non ? Si videt, ergo Se facit : fi facit, definant
funt5 <l u*a uequeunt comparari humana divinis. omnipotentem negare, quem omnia poffè faceobjettum
35. Infeparabilis ergo Deus Pater Verbo,
infeparabilis virtute, infeparabilis fapientia per
divin« unitatem fubftanti« 5 Se eft in Filio , ficut
frequenter eft fcriptum> eft vero non ut
re, qu« Patrem facientem viderit, confitèntur.
41. Quid eft autem , viderit?Corporaliumne
d aliquis ufus oculorum eft ? Sed fi hoc de Filio
velint dicere, corporalis etiam in Patre ufium
operationis oftendent 3 ut facientem videat,
begentem fàn&ificans, nec ut vacuum implens5
.quia non vacua Dei virtus. Nec enim virtus E quod ipfe fadurus eft.
virtute augetur 3 quia non du« virtutes, fed una
virtus : nec divinitas divinitatem accipit 3 quia
non du« divinitates., fed una divinitas : nosaur
tern per acceptam Si. inhabitantem in nobis vir-
tutem unum erimus in Chrifto.
. 36. Communis ergo littera, fed difcrepans
divina, humanaque fubftantia. Nos unum eri-
,mus, Pater Sc Filius unum flint: nos fecundum
gratiam, Filius fecundum fubftantiam. Aliaau-
42. Quid eft autem :Non poteft Filius facere
a fe quidquam r’Hoc interrogemus , hoc confi-
deremus. Eft ergo aliquid impoffibile Dei vir-
tuti atque fapienti« ? Hoc eft enim Dei Filius,
qui utique non alienam accepir fortitudinem :
fed quemadmodum vita e ft, non aliena vivifi-
catione fubnixus , fed alios vivificans 3 quia ipfe
vita e ft : ita etiam fapientia e ft, non quafi infi-
piens accipiens fapientiam, fed qui de fuo alios
tern per conjunélionem ,alia per naturam uni- Ffaciat effe fàpientes : ita etiam virtus eft, non
Johan.' 17 .
ibidem.
• tas. Denique vide quid ante pr«miferit : ZJt
omnes unum fint. ,ficut tu^ Pater, in me, & ego in te.
■ .37. Confiderà ergo quia non dixit :Tu in nobis,
Sc nos in te : fed tu in megfi ego in te 3. ut fe à
creaturis fepararet. Et addidit : Et ifti in nobis,
ut etiam hxcfliam potentiam Sc Patris à nobis
a. Omncs edit. Eft ergo caput viri Chriftus, caput Chrifti Deus:
m ir . vero concinnius omictunt, caput viri Chriftus, uc proxime fe-
qucncia facis oftendunt.
b. Omnes edit, ac duo m(T. egentem fignificans : relicjui mff. egen-
■ tern fandificans- Magis commode» Cererum obiter obfervabimus
•arrianam banc verborum Johannis interpretatiónem admodum
-communem fuifle. Nam pixcer Ambrofium noftrum eamdem quoque
refcrunt ac refellunt Athanafius Orat 4 . Cont. Arrian. Hilarius
lib.8. de Trinit. Auguft.lib 3- Cone. Maxim. Cyrillus Alex. & alii.
c. Mil. aliquot, non alia : reliqui & edit, omnes , non
ialia. Reftius ; eadcrn quippe facerc , xqualiraris'fft ■ talia , id e ft ,
•fimilia , imitationis. Objectionem porro, quam ex fuperiori loco urquafi
per infirmitatem confequutus incrementa
virtutis; fed ipfe virtus,qui virtutem forti-
bus largiatur.
43. Quomodo ergo virtus quafi cum jurisju.
randi adteftatione dick : Amen , amen dico vo,
bis, quod eft : * Fideliter, fideliter dico'? Fide.
gebant Arriani, non folum h ie , & lib a , de Spirita[anelo, eap.n .
confutai ; vcrum etiam lib. 1 . Hexaem. cap. j n. 19. & in Ì lai. 118.
Se rm .aö . num j i . quem ultimum locum non fine öperat pretio
examinabis.
d- NonnullimlT.aliquis vifiu oculorum e f t corporale!etiam
in Patre v i f us tee.
*. Hüne lignificatimi di ¿lion is Amen tradit etiam Hieronymus
epift. 134. qusc eft ad Sophronium, & 137. qux a d Marcellam. In
illisauiem alias duas acceptionesaddit, nimirum ubi quandoque pro
fia t , quandoque pro vere feu verum eft, ponitur. Eafdem fimiliter
admittit Ambrofius, priòrem fcilicet in Pfa!m. 4 0 . num. }$„
alteram autem lib. de Myft.cap. j . num. 5 4 . Sc alibi. ■
Alias Cap.
111.
lohan.y 19,
ibidèm.
a