2 7 7 ^ 7 *&
if - 4 at»**™*»***í* Í¡^ StM* ,t* ^ í ! >,!f9>i*% iS "
S A N C T I
A M B R O S I I
MEDIOLANENSIS EPISCOPI
e x h o r t a t io v ir g in it a t is
L I B E R V N V S.
* Script*
erica an.
C À P E J T I.
x^dmbrofius Bononiu veniens ad eos â qntbus f,itérât
imiitatus, narrai apophoreta fe detulijfe,
A i am inveniret paratimi. Non aliéna laudamus»
pallio enim fervi domini difciplina eft. Hic
inftituit , ille implevit. Nihil illi decerpitur.
rQuomodo enim minui poteft , quod Chriftus
donavit ? Egregie 8c ille quidem homini fer-
vieiido didicit quomodo Chrifto placeret : hic
tamen gemi nam laudem adquiiivit, in ilio ma-
gifterii, in fe martyrii. Certaverunt tamen in-
ter fe invicem beneficiis, poftquam xqualeseile
meruerunt. Hic ilium ad martyrium præniifit,
nempe reliquias Agrícola ac Vitalis martyrum.
Morum tametfi alter dominas exftiterit, alter
fèrvus^comparatio tamen infituitun cúmque hic
illi praiverit. ad martyrium , bine cognofcitur
apud Chrijlum impedimenta fer v it ut cm non ejfe.
Tum amborum certamen defcrïbïtur; quod ex
utrinfque mminis prafagio Santtus iUuJlrat.
- , • <r -j m millee uifttuumm aacccceerrnfivvxict..
Demde quam tn Judaorum acceperant tumuhs, ■ NuUum er„ 0 ad eommendationem ho.
■Jèpultura cmovmnmmpemmonrraAttaa ,. qauua annttoo ccuumm gvaauuduii«o ddee-— . . .. . » Ss
tecti atque edutfi Jìnt, refert.
U I ad convivimi! magnum
invitantur, apophoreta fecum
referre confueverunt. Ego ad
Bononienfe invitatus * con-
vivium, ubi fancti martyris celebrata
minis conditio adfert impedimentum : nec di-
gnitas profapix meritum, fed fides adfert. Sive
fervus, live liber, omnes in Chrifto unum fu-
mus : Et unufquifque quo de ¡inique fecerit bonum, Ephef.6
bocrecipiet à Domino. Nec fervitus derogat, néc
libertas adjuvat. Vide adeam rem quam nihil
in conditione momenti fìt. ¿mw-f, inquit, vo-
catus es ?Non fit tibicura. . . . qui cnim 'Ssocatus
tranflatio eft, apopho- Cor. 7.
:retavobis piena fànclitatis 8c gratix refervavi, eft in Domino fervus, libertas eft Domini. Simili-
Apophoreta autem folenta habere triumphos C ter & q u i liber vocatusèft, fervus eft Cbnfti. Vi-
principum : & hxc apophoreta triumphalia de^itiquam, vim Apoftoli. Plus putatur dedifle
funt j Chrifti enim noftri principis triumphi ei qui fervus, quam ei qui liber vocatus e ft} c ex c
funt martyrum palma:. Ne c vero huc dirige- fervo enim libertus Chrifti fit, ex libero fervus.
barn iter : fèd quìa petitus à vobis funi, debui Sed nulli, plus dedit, verum utrifque squali
mecum deferre qua: aliis parabantur , ne mi- menfura divifit. A pud C i-iristum enim fervinor
ad vos venirem j ut quod in me minus eft, tus Se libertas aqua lance penduntur, nec ullo
■quam prxfumebatur, in martyre plus inveni- difcerniculo bona fèrvitutis 8c libertatis merita
,ret;ar> dividuntur 3 quia nulla major eft dignitas quam
2. Martyrì nomen Agricola eft, cui Vitalis fèrvire Chrifto. Denique Paulus fervus Chrifti
b fervus fuit ante,nunc confors 8c collega mar- p^Jefli ; hac enim fervitus gloriofa e ft, in qua gló-
tyrii. Praceffit fervus *ut provideret lòcum : fe- riatur 8c Apoftolij^ An non fumma gloria eft,
quutus eft dominus , fecurus quod fide fervuli quando tali pretio aftimati fumus, ut fanguine
, Convivium per metaphoram tranflationem fontorum cor-
-porum v o ca t , eo quod conventus fuerit cclcbriratis ac kctic-ia: plc-
nus , qualia (blent effc cenvivia.
a "Rom. edit, fo la , habere triumphi principum. Erant autem
.apophoreta proprie munufciila, qua: oiim ab His qui vocaci fue-
rant ad convivium , referri domum confucverant, ut puta fru tu s ,
affatie aviculx , auc quid cjufmodi. Sic etiam dicla font munera
■qua: magiftratum novum ineurices amicis miflitabant. Fuerunt.
-quoque apophoreta triumphalia , ab imperatoribits fcilicet trium-
;phantibus diftributa. Reperitur & pro vafis in quibus facrse reliquise
xecondcbantur, ca vox ufurpata , fed in infima rantum latinitatc.
D e quibus acceptionibus confole TurnebUm lib. 19. Adverfar.
ca p .ij. Lipfium lib-1. Saturn, cap. 16. Rofveidum in Notis ad
cpift. fonili Paulini. Cangium in eadem voce, atque aliosb.
Ita edit. ac pauci mff. alii autem magno numero, fervus fuit.
Ante hurte confors & collega martyrii praceffit fervus. Minime male.
Hos porro màrtyrcs Bononicnfes itnpcrantibus Dioclctiano &
Maximian® coronatos effe ad an. 503. tradir Baronius, cujusopi-
nionem Hermannus licct cpiftola non dubic foppofititia , ut ipfe
agnofeit, nitentem ampleilictir.
c. Mff. aliquot , ex quo enim libertus Chrifli", fit ex libero
1fervus.
Rum. i j
I Ibidem.
\j0hun.4.
Cxnt.x.
! tfal. 18.
2 79 Exhortatio Virginitatis Liber unus. 2B0
Domini redimeremur ? Sed jam pergamus ad A lius veri feientiam : ignorantes enim Dei jufticetera.
4. a Cumque lanctus Vitalis cogeretur à per-
fèquentibus ut Chriftum negaret, &ille amplius
profiteretur dominum Jeflim Chriftum, omnia
tormentorum genera in eum exercentes, ut non
•eflèt in corpore ejus fine vulnere locus^ oratio-
nem fu'dit ad Dominum , dicens : Domine Je-
fu Chrifte, Salvator meus, 8cDeus meus,jube
fufeipi fpiritum meum} quia jam defidero ut ac-
cipiam coronam , quam Angelus tuus fandus B
mihi oftendit. Et completa oratione , emific 9,
^)iritum.
5. Sandus Agricola mitior habebatur mori-
bus, ut ab ipfis etiam inimicis diligeretur. Ideo-
que difFerebant ejus paifionem. Sed hrec perfè-
quutorum honorificentia omni erat immanitate
acerbior, qua: invideba.t martyrium. Denique
ubi non adquievit fandus Agricola , crucifixus
eft : ut advertamus illas blandidas eorum non
ti am, & volente s fe juftificare ,juftitiam Dei non
recepcrunt.
C A P U T II.
Printo reliquiarum pretium ampliftcat, deinde Ju-
lianam viduam, qua illis donaretur , dignam
adftrit s banc cnimcum honorandamex Apoftolo>
turn eo pradicandam quod Ecclefu damna quam
propria fua magis doleret.
D Etuli ergo vobis münera , qua: meis
legi manibus, id e ft, crucis tropha:a,
cujus gratiam in operibus agnofcitis, Certe 6c
ipfi diemones confitentur. Condant alii aurum
atque argentum, ac de latentibus eruant venis,
legant pretiofa monilium ferta, temporalis ille
thefaurus eft , 6c fiepe, habentibus perniciofus:
nos legimus martyris clavos, 6c multos quidem,
ut plura fuerint vulnera quam membra. Clafedulitatis
fuifle, fed fraudis. Supplicio fervi do- C mare martyrem diceres ad populum Judæorum,
cùm clavos ejus colligeremus : Mitte manus tuas iohan. ic,’
in latus meum, & noli ejfe incredulus, fed f t deli s. 171
Colligimus fimguinem triumphalem, 6c crucis
lignum.
10. Ha:c fänd«e vidua: negare non potiiimus
poftulanti. Munera itaque falutis accipite, qua:
nunefub facris altaribus reconduntur. Ea igitur
vidüa c landa eft Juliana , quie hoc Domino e
templum paravit atque obtulit, quod hodie
Ilone, meritorumiìiorum, omniumque virtutum D dedicamus : digna. tali oblatione, qure in iobole
rigaret piantaria. fila templa jam Domino pudiciti«e, atque in-
7. Sepulti autem erant injudxorum folo,in- tegritatis facravit: Dumjülianam volo dicere,
• " ^ ’ * ’ ' ' ’ ’ ’ " Judìam dixi. Non erravit lingua, fed definivit
j Judiea enim eft anima qua: Chriftum fate-
tur. Denique notus in fudaa Deus s id eft , ubi efal-is-*-
agnofeebatur, non ubi negabatur. Eft ergo in
tamen non communicavit eorum operibus,cùm fpiritu Juda:a, ubi major portio, inteliedus filivi
veret , quorum in animis cupiebat mori. Et cerior 5 £hfia falus exjudais eft. Lingua: igitur phan.^.i
iftos quos viventes perfequuti funt, mortuos ho- error teftimonium fanditatis invenit:
norabant. Illic igitur martyris exuvias requi- E H- Honoremus ergo hanc viduam j quia
n ' feriptum eft : Viduas bonora, qua vere vidua funt. 1 T,m-S i
Licet verborum noftrorum honorem hon ambiar
, qua: Apoftoli mandatum ada:quaverit,
habens in bonis operibus teftimonium, qua: bene
filios educaverit, melius inftituerit.
11. Quis hanc non ut deftitutanr 6c mifera-
bilerri deploravit, quando amifit maritum ? A t
ifta miniftrum fiicris ereptum altaribus amplius
ingemuit, quam fibi conjugem,autpatrem filiis.
Nani etfi prxfidio eilet mariti viduata 8c folaminum
terrere voluerunt. Vertit hoc Chriftus
in gratiam, b ut martyrium fervi dominusimi-
taretur.
6. Utriufque nomen aptum martyrio ; ut de-
fignati ad martyrium ipfis vocabulis viderentur.
Ille Vitalis diduseft, quafi qui contemtu iftius
vitæ veram iliam vitam æternam fibi haberet
adquirere : ifte Agricola, qui bonos frudusfpL
ritalis eratia: feminaret, 5c facri fanguinis efFu.
teripforum fepulcra. Ambieruntjudiei cum fer-
vulis fepultura: habere confortium,quorum Dominum
negaverunt. Sic 6c aliquando Balaam
dixit : Moriatur anima mea in animis j
rebamus, tarn quam interfpinas rofäm legen tes.
8. Circumfundebamur a Judaiis , cum fäcrjE
reliqui^ eveherentur: aderat populus Ecclefi«
cum plaufu 8c hetitia. Dicebant Judafi : Flores
v ift funt in terra; cum viderent martyres. D icebant
Chriftiani: Tempus ineißonis ade ft. Jam
‘ & qui metit , mercedem accipit. Alii femina-
verunt, 6c nos metimus martyrum frudus. Ite-
rum audientesJudxi voces plaudentis Ecclefia:,
• dicebant inter f e : Vox turturis audita eft in terra
oftra. Unde bene ledum eft : Dies diei cructat F tio j tamen apud piam mentem caufa Ecclefix
verbum, & nox nocli indicat feientiam. Dies diei, prxponderabat.
Chriftianus Chriftiano : nox n o tti, Judxus Ju- ,
dxo. Indicabant ergo Judxi quod haberent
feientiam martyrum ,fed non feientiam Verbi j
id eft., non fecundum illam folius b o n i, 8c foa.
Ab hifee verbis, Cumque fandus V italis , àfque ad illa, emi-
fit fpiritum , quidquid continctur , in mil. ferme omnibus deiide-
ratur. Neque vero id totum nobis mediocriter fofpeflum e ft,
maxime quod verba illa , omnia tormentorum genera in eum exercentes
, cum antecedentibus ac fobfequentibus parum congruant.
Horum tarnen loco in epiftola quam Ambrofio Rom. edit,
mff. aliquot autoritäre fobftituit, concinnius legitur , adeo omni
tormentorum genere cruciatus. Porro cùm mff. nos defieiant, in edit,
nihil mutamus.
b. Omnes edit, ac mff. nonnulli ,u t martyrio fervi Dominus in-
vitaretur : alii Jonge plurimi, ut in textu.
c . Rom- edit fola, fanti a eft fusUa. Favet quidem quod infra
ponìtut , dum Iulianam volo ( edit, voliti ) dicere , Iudtam
dixi : fed tamen foie mff. aut foltern vet. edit, nulli iidimus con-
je tu ra :. Sunt autem m ff aliquot in quibus habetur. E a igitur v i -
dit atque obtulit quod hodie &c. Interim hìc obfervabis quam antiqua
lit dedicandarum cum celebri pompa Ecclefiarum confoe-
tudo. Hujus quoque rei documentum prxbec fo n t i hujus noftri
ad Felicem Comcnfem epiftola. Catholici nonnulli, atque hete-
rodoxi Magdcburgenfes in fxculum tradunt liunc ritum non
non nifi poft imperium Conftanrini receptum effe, cùm i l i i eum-
dem è veteri Synagoga in Ecclciiam nafccntem traufiatum velint.
Utramque vero fefitèntiam conciliât Card. Bona lib.i. Rerum li -
turgic. cap. 10 • num. 3.
I l i
II
ill