iubito folveretur ? Non ita eft, ut tantam vim A Domino meo ,fide ad dexteràm meam. Virtutem
corporali um capiilorum putemus. Sunc quidam
crines religionis 8c fidei : crines Nazarsi in L ege
perfèdi, in parcimonia &c abftinentia con-
fecrati, quibus illa in typo Ecclefia, quæ Domini
pedes oleo perfuderat, Verbi csleftis vefti-
gia detergebat 5 tunc enim & fecundum carnem
noverai Chriftum.Ifti videlicet crines, de quibus
dicitur : Cavillatura tua ut greges caprarum s
ex ilio capite pullulantes, de quo didum eft :
Caput v ir i, Chriftm ; & alibi : Caput ejtts aurum B
cephas, (fi crines ejus abietes nigra. a Et bonæ
ex abiete naves Tharíis, quæ fludibusfuperna-
tent mundi, 8c tutum remigium falutís exhi-
beant.
15. Unde 8c in Evangelio Dominus nofter vi-
íibiles capitis 8c intelligibiles capillos quofdam
efte íignificans, ait : Sed & capilli capitis veftri
omnes numerati fu n t , fpiritalium videlicet figni-
ficans fadá virtutum 3 ñeque enim de capillis
etiam Spiritum fendum ipíe Dominus nuncu-
pavit dicens : £ Accipietis virtutem, adveniente •
in vos Spirita fincío.
C A P U T I I .
Unum effe Patris & Filii (fi Spiritasfaneli
confiiium.
20.TT Pie eiiim Spiritus virtus eft, quia legifti:
I Spiritum conßlii atque vurtutis. Et lìcut Filius
magni confilii Angelus,ita etiam Spiritus
confilii eft, d ut unum Icias Patris 8c Filii 8c Spiritus
fendi elle confiiium. Confiiium non de
rebus incertis aliquibus, fed prscognitis 8c fta-
tutis.
21. Arbitrimi autem divini confilii Spiritum,
etiam inde cognofce. Nam cum fupra docue-
rimus arbitrimi baptifmatis elle Spiritimi fanc-
Saptifmum autem Dei efte confiiium lei
noftris cura eft Deo. Quamquam 8c illud non C gerimus, ficut liabes : * Pharifai autem confiiium
abfurdum fitsftimare, quia pro majeftate divi*
na euni latere nihil poífit.
16. Sed quid mihi prodeft, fi Deus ipfe omnes
meos novit capillos ? Illud mihi redundar
6c proficit, fi bonorum operimi pervigil teftis,
remunerationem gloria: donet ¿eterna:. Deni-
Dei fpreverunt in f e , non baptì&ati ab eo ; liquido
claret,cùm fineSpiritu baptifma eile 11011 poifit,
fine Spiritu quoque non eilè confiiium Dei.
22. Et ut iciamus plenius virtutem eile Spiritum
, feire debemus ipfum eile promiflum ,
quando dixit Dominus : Ejfundam de Spiritu meo
Sup. lit. j.
cap- 6.
indie- 15 ■
M & M*
ibid. 14. 6.
que'8c ipfe Samfon 11011 corporales, fed intelli- fuper omnem carnem. Ille ergo qui promiftiis eft
gibiles hos capillos eile declarans ait: Et f t ton- nobis , ipfe eft virtus 3 ficut etiam in Evangelio
fu s fuero, difiedeta me virtus mea. Hoc de myf. idem Dei Filius declaravit dicens: Et ego mitto
terio: nunc lectionis feriem confideremus, Dpromiffa Patris mei in v o s, vos autem fedete in ci- '
vitäte , quoußjue induamini virtute ex alto.
23. Eouique autem virtutem eile Spiritum
fandum Evangelifta fignificat, ut 6c cum vi
magna eum fandus Lucas defeendifle memo-
raret, dicens: Etfaclus efi fubito de calo fonns,
tamquam v i magna Spiritus ferretur.
24. Sed ne rurfus putes ad fenfibilia 8c cor-
poralia hoc eile vertendum, accipe quia fic de-
feendit 8c Spiritus, quemadmodum defceniiirus
C A P U T I.
Spiritum "Domini etiam Dominum ac virtutem cjfe,
nec in hoc Patri vel Filio inferiorem.
17. ^ Upra habes quia bene dix it ei Dominus,
& coepit Spiritus Domini comitari cum eo.
Infra a it:b direxit fuper eum Spiritus Domini.
Item ait : Si ton fus fuero , difeedet a me virtus
mea. Pofteaquam tonfus eft,vide Scripturaquid £ eft Chriftus. Nam Sc ipie cum virtute defeen-
I lob an. ¡ ,
Tfal.109. i.
dicat: Dominus, inquit, difeeßit ab eo.
18. Vides ergo quia ille qui comitabatur,
ipie difeeflir. Idem eft ergo Dominus, qui Spiritus
Domini, hoc eft , ipiiim Spiritum D e i ,
Dominum nuncupavit, ficut 8c Apoftolus a it:
Dominus autem Spiritus efi: ubi autem Spiritus Domini
^ibi Liberias. Habes ergo Dominum dictum
etiam Spiritum fan diu m 3 non enim unus,
fed unum iiint Spiritus fandus 8c Filius.
19. Hocquoque loco virtutem dixit,8cSpi- p
ritum fignificavit. Sicut enim Pater virtus, ita
6c Filius virtus, 8c Spiritus fandus eft virtus. De
Filio legifti, Chriftum Dei virtutem efte, 6c
Dei fepientiam. Legimus etiam quia virtus eft
Pater, ficut feriptum eft : videbitis Filium hominis
fedentem ad dexter am virtutis Dei. Hic
utique virtutemPatrem dixit, cujus ad dexte-
ram Filius fedet, ficut habes : D ix it Dominus
det, ficut liabes : Videbunt Filium hominis ve-
nientem in nubibus cali, in virtute maxima & \
majefiate.-
15. Quomodo enim non £ft una virtus atque
eadem poteftas 3 cüm ununi opus,unum judicium
, unum templum , una vivificatio , una
fendificatio, unum etiam regnum lit Patris 8c
Filii 8c Spiritus fandii ?
C A P U T I I I .
Sicut vita eft cognofcere Patrem & Filium, ita
vitam ejfe cognofcere Spiritum fanclum s proin,-
deque a Patris divinitate non feparandum.
a. V c t edir.Ef hont abietes naves Tharfis ¡ t í
te funt naves Tharfis : niff, vero nobifcûm facii
in quibus legitur. Et bona adducentes n
b. Rom. edit, fola, irruit fuper eu
fuper eum- Non male : in cjuibufdam e
1. Et bene ex abie- i
c excepcis paucis I
f. aliquot, Et decid.t \
:cis exemplaribiis le- I
. S5f ew v , , licet habeatur in pluribus, x,
infiUit & irruit &c- . I
c. Rom. edit, cum m(T. nonnullis, hic & lib. i. cap. y. accipietis j
virtutem advtnientem in vos Spiritum fanclum: vct. edit, hfc cum !
aiiis aliquot raff. • .advenientis invosfpiritas fanHi. Esdcm vct edit. |
z6. T 'V leant enim in quo diifimilitudinem dL
I J vini operis arbitrentur. QuandoquL
dem iicut vita eft cognofcere Patrem 8c Filium,
quemadmodum ipfe Dominus declaravit dicens:
citato loco lib' I- & raff, plurcs utrobique . . . . adveniente in vot
Spiritu fanllo. Scd ultima: dua: lecffiones ccquc rcfpondcnc grxcis
verbis , tC dyiv mwutCCit.
d,- Thuan. mff. ut unum fcitu Patrem, & F ilium, & Spiritata
fanclum ejfe, confiiium non & c.
». Idem Expoj- in Luc. lib.6- num 4 Confilinm Dei eft in baptif-
mate lohannis : quit igitur dubitet Dei ejfe confiiium in Chrifti lavacro?
Hoc eft confiiium quod magni confilii Angelus reperii, quotj
nemo cognovit. Quit enim cognovit Jehturn Domini JccA
ibid- 1 4 -
J
. Hac eft autem vita aterna , ut cognofcant te f i - A
lum ver um De um, & quem mifìfii Je firn Chriftum;
ita etiam vita eft cognofcere Spiritum iànctum.
Dicit enim Dominus : Si diligitis me, mandata
mea fervate : (fi ego rogabo Patrem, (fi alium para-
clitum dabit vobis, ut maneat vobifeùm in ater-
num, Spiritum veritatis, quem mundus non potè f i
ac cip er e ; quia non videt eum, nec cognofeit eum :
vos autem fc ìtis eum , quia apud vos manet, (fi
in vobis eft.
27. Ergo mundus non habebat vitam xter- B
nam, quia noii acceperat Spiritum : ubi autem
Spiritus, ibi vita eterna 3 ipie eft enim Spiritus
vita: operator aiterna:. Unde miror, cur defolo
6c vero Deo Arriani moveant quxftionem. Sicut
enim vita ¿eterna eft cognofcere iolum 8c
verum Deum , ita vita »terna eft cognofcere
Jefum Chriftum, ita vita sterna eft cognofcere
Spiritum fandum : quem fic non videt mundus,
quemadmodum Patrem : fic non cognofcit
C A P U T V.
Sicut Patrem ac Filium, ita etiam Spiritum crea-
torem in Scriptura figniftcari. Hoc ipfum a pagani
s quoque feriptoribus adumbratum : fed planiffme
demonftratum effe in myfterio inearnati0-
n i s , de qua ubi delibavit Ambrofius nonnulla,
coeptum argumentum ex eo quod adoratio,qua foli
debetur creatori , etiam Spiritai debeatur,
conftrmat.
QUis vero dubitare poteft quia vivificet
omnia Spiritus iàndus, quando & ipfe
ficut pater 6c Filius, creator eft omnium, nec
quidquam nifi cum Spiritu fendo Deus omni-
potens Pater intelligatur operatus 3 quandoqui-
dem 8c in principio creatura: Spiritus fiiperfere- Gm. 1.
batur fuper aquam ?
33. Itaque cùm iuperferebatur Spiritus,nulla
erat gratia creatura: : poftea vero quàm operaquemadmodum
Filium. Qui autem de hoc C tionem Spiritus etiam creatura mundi iftius fufi
mundo non e ft, habet vitam sternam, 5c cum
ipfo manet Spiritus in sternum ,qui eftiumen
vita: sterns.
28. Ergo fi hoc confert cognitio folius veri
D e i, quod confert Filii Spiritulque cognitio j
cur Filium 8c Spiritum averi Dei honore fecer-
nis, cùm à magnitudine benefica non fecernas >
Aut enim credas neceflè eft iblius vers divini-
tatis eilè hoc maximum munus, 8c iolam 6c veratri
divinitatem ficut 6c Patris, ita 8c Filii 6c D
Spiritus confitebere : aut fi dixeris quia vitam
sternam b poteft 8c is conferre,qui uerus Deus
non fit ; incides ut Patri magis derogale videa-
r is , cujus opus non putes iblius vers divinita-
tis elle prscipuum, fed creaturs operibus con-
ferendum.
C A P U T IV.
Spiritum fanUum non fecus ac. Patrem (fi Filium,
operatione non diverfa vivificare.
cepit, omnpm hanc gratis meruit venuftatem,
qua mundus illuxit. Denique fine Spiritu fanc-
to univerfitatis grgtiam manere non polfe Pro- .
pheta declaravit dicens: A u f er es Spiritum eorttm, pfai. j
(fi deftcient,(fi inpulveremfuum revertentur.Emit- &
te Spiritum tuum,(ficreabunturjfi innovabis omnem
faciem terra. Non lolum igitur fine Spiritu do-
cuit omnem creaturam ftare non polle , fed
etiam creatorcm totius eile Spiritum creaturs.
34. Et qijis neget opus eile Spiritus fendi
Q eft v i t s , qui vivificat ficut Pater , vi-
vificat iicut Filius? Vivificare autem quis abnuat
tfil ns. niajeftatis s te rn s ? Scriptum eft enim: y i-
17. vificafervumtuum. Vivificatur ergo qui fervus
e ft, hoc e ft, homo, qui vitam ante non habuit,
fed uthaberet, accepit.
30.Videamus igitur utrumvivificetur Spiritus,
[ i.Cor.^.s. an ipfe vivificet.Sedferiptum eft: Littera occidit,
quod creata eft terra, cujus opus eft quod no-
vatur ? Nam fi negare cupiant quod per Spiritum
fit creata 5 cüm per Spiritum novandam
negare non poffint 3 meliorem ergo Operationen!
Spiritus fen d i, quam Patris & Filii, qui
cupiunt feparare, defendent: quod abhorret d
vero 3 neque enim dubium eft quod novata terra
melior, quam creata fit. Aut fi primo fine
operatione Spiritus fendi terram Pater fecit 8c
£ Filius: poftea vero Spiritus fendi operatio co- -
pulabatur 5 videbitur id quod fadum eft, ejus
quod acceflit eguiile prsfidio. Sed abfit ut hoc
quifquam exiftimet, ut operatio diviiia varie-
tatem creatoris, * quam Manichsus inducit, *
habere credatur.
35. An vero fine opere Spiritus fendi fubftan-
tiam putamus eile terrarum , fine cujus opere
nec esli convexa fubfiftunt? Scriptum eft enim:.
Verbo Domini califirmati fun t, (fi Spiritu oris ejus r/«/.3
Spiritus autem vivificat.Hvgo vivificat Spiritus. F omnis virtus eorum. Adverte quid dicat : Om.
r . i l : — ^ T i —In Qr C . l i t Cr o « :—. . . . n a m nii- I iTifi-iit-pm r v l r t r n m o r l C n i f i f n m
31. Sed ut intelligas Patris & Filii & Spiritus
fendi vivificationem non eile divifam , accipe
quia vivificationis quoque unitas fit 5 quando
ipfe per Spiritum vivificat Deus 3 dixit enim
Paulus : Jpui fufeitavit Chriftum ex mortuis, v i-
viftcabit (fi mortali a corpora ve fir a propter inhabi-
tantem Spiritum ejus in vobis.
a. M ff. aliquot, quemadmodum Patrem.
b. Nonnulli mff. poteft conferre qui verus non eft Deus : non ftc
incides . . . cujus opus non poteft 8c c.
*. Quid fit quod Manichici per varietatem ereatoris intellexc-
r in t , perquam aperte cognofci poteft ex Epiphanio ; hie enim
Her 66 - num.ry deliramcnta quxab Archxlao mutuatus fuerat
ManichxuSjdumcommemorat» m ulta-quibus hicAmbrofii locus
illuftretur, habet. » y ' • •>< ' ‘- t
e. Amerb-Eraf. 8c mff. aliquot, non ferebatur : G ill, ac Rom.
edit, cum m(T pluribus ,feriabatur.
* . Gregorius Nazian.. Or at. 37. teftatur fanftiSpiritus in orbis
nem , inquit, virtutem cslorum ad Spiritum
eile referendam. Qui enim iuperferebatur, an- Gcn-1
tequam terra fieret 3 quomodo c cùm terra fierce
, feriabatur ?
36. Gentiles * homines per umbram quamdam *
noftros fequuti, quia veritatem Spiritus hauri-
re non poterant, quod cslum ac terras, lunar
gubernationc operationcm fub quibuidam nominum involucrisde-
ngnatam fuiffeab iis Ethnicorum ,qu i Theologia: majori florue-
runt laude , propiufque ad nos accefferunt, nimirum ab A riftotelei
Anaxagora,& Hermonymo, ut Elias Cret. inrerprerarur. N e cdu-
biumeft quin hoc loco Nazianzeni vcftigiis infiftat Ambrofius, verum
cùm fcribcretLatinis hominibus)aucloritatem quæ iifdem nocioc
effet, indicatam voJuit. Petita fuir ilia c lib 6. Æneidos, ubicanitur;
Principio a lum , ac terras ,campofque liquentes,
Lucentemque globum lum , titaniaque aftra
Spiritus intus a lit, totamque infuj'a per arttu
l Mens agitatmolem, & magnofe corpore mifcet.