cerè , vel jejuniurfi deferre in abfcondito 5 ut
mercedem videaris à folo D eo tuo querere, non
etiam ab hominibus. Nam qui ab hominibus
•qirerit , habet mercedem fuam : qui autem à
D e o , habet vitam «ternani : quam pr«ftare non
Lue. ij. 4}. poteft nifi audor «ternitatis, ficut illud eiì:Jmen
dico t ib i, hodie me cum tris in paradifo. Unde ex-
.preffius Scriptura vitam «ternam appellavit
«am qu« fit beata • ut non hominum opinioni-
bus «ftimandum relinqueretur, feddivinojudi-
<cio committeretur.
C A P U T I I .
Variafhilofofhorum de beatitudine ofìnìones : eam
in Dei cognitions ac honorum operum ft%fiio con~
Jìfiere frimùm frobatur ex Evangelio : tum ne a
pbilofophis vide atur hoc fumtum, prophetarum
te fiimo nils cónfirmatur.
*■ 4 . T Taque philofòphi * vitam beatam , alii in
I non dolendo poiuerunt, ut Hieronymus :
alii in rerum feientia , ut Herillus, qui audiens
ab Arillotele ScTheophrafto mirabiliter Iauda-
tam effe rerum feientiam, folam eam quafi fum-
mum bonum pofuit ■ cùm illi eam quali bonum,
* non quafi folum bonum laudaverint. Alii * Voluptatem
dixerunt,ut Epicurus : alii, ut Callù
pho, & poft eum Diodorus ,i ta interpretati
•rant, ut alter ad voluptatem, alter ad vacuita-
tem doloris, confortium honeftatis adjunge-
rent, quod fine ea non poifit effe beata vita. Ze-
non Stoicus folum & fummum bonum quod
honeftum eft : Ariftoteles autem vel TheophraC.
tus Se ceteri peripatetici in virtute quidem, hoc
e l i , honeftate vitam beatam elle, fed compleri
a ejus beatitudinem etiam a corporis atque externis
bonis adferuerunt. ■
?. Scriptura autem divina vitam «ternam
in cognitione pofuit divinitatis, Se frudu boli
« operationis. Denique utriufque adlèrtionis
Evangelicum iiippetit teftimonium. Nam Se de
fihan. 17.3. feientia ita dixit dominus Jefus : Hac e f i autem v i ta
aterna, ut cognoficant te folum ver um De um, dr
quern mififii Je firn chrifium. Et de operibus ita
. tAntth. i f . relpondit : omnis qui reliquerit domum, v e l fratres,
autfor or e s, aut pat rem, aut matrem, aut uxo-
rem, aut fili os, autagrosfropternomen me um, cen-
tuplum ac dpi e t, dr vitam ater nam pojjidebit.
6. Sed ne «ftimetur hoc recens effe, Se prius
tradatum à philofophis, quam in Evangelio
predicatimi ( anteriores enim Evangelio philo-
fophi, id e ft, Ariftoteles Se Theophraftus, vel
Zenon atque Hieronymus, fed pofteriores pro-
* . Qua: de variis philofophorum opinionibus circa naturalem
beatitudinem hicrcferuntur, ea delimita fune à Cicerone, non qui-
-dcin ex O.fficiorum, fed ex aliis ejufdem philoiophicis libris, pura
« x iis qui fuperliint Academ. queft. è quinque libris lib. DeJFintbus
bon. & mal. ac potiffimum è quinto, nec non è libris totidem Tuf-
■cul. queft. Sc maxime etiam ex ultimo : ubi tantam locutionum ,
dodtrinsc, atque in multis iplius ordinis cohfenfionem cum eis qua:
hoc & proximis duobus capitibus traduntur, advertere eft ; ut non
f i t dubium quin eo refpcxerit fanctus Ambrofius.
* . Voluptatem hanc non tarn corpoream quam fpiritalem intel-
ligi deberc , funt qui contendant : qua de re iatis dixirnus ad cap.
a. Edit, ac pauci ir.if. corporis voluptatibus atque externis bonis :
•alii nonnulli, corporis egregiis voluptatibus Sec. Sed Thuan. duo
Vatic, totidem Laudun. Sc alii aliquot, corporis, atque externis bonis.
Optime , ftquidcm vox corporis congruit cum bonis ; ut infra
darius exptimitur. Et poft duos verfus ubi edit, vitam beatam in
cognitione , unus mf. in conjuttelione Sec. omucs alii legunt vitam ;
A phetis ) accipiant quam longe antequam philo-
lòphorum nomen audiretur, per os ianfti David
utrumque aperte videatur expreffum. Scriptum
eft enim : Beatus quem tu erudieris, Domine ¡ dr de pfal-
lege tua docueris eum. Habemus Sc ahbi : Beatus ln- b
v ir qui timet Dominum, in mandatis ejus cupiet ni-
mis. Docuimus de cognitione, cujus præmium
æternitatis frudum ellè memoravit, adjiciens
Propheta, b quia in domo hujus timentis Domi- »
num , vel eruditi in Lege, & cupientis in man-
ß datis divinis : Gloria dr divitia, dr jufiitia ejus ma- ibidem. 3,
net in fieculum fieculi.Dc operibus quoque in eo-
dem píalmo iubjunxit vitæ æternæ lùppetere
præmium viro julio. Denique ait : Beatus vir qui ibidem
miferetur dr commodat, difponet firmones fuos in &
judicio ; quia in faculum non commovebitur. In memoria
aterna eritjufius. Et infra : Difperfìt> de dit ibidem.
fauperibus, jufiitia ejus manet in ater num.
7. Habet ergo vitam æternam fides, quia fun-
damentum eft bonum : habent òc bona facta,
Q quia vir juftus &c didis & rebus probatur. N am
fi exercitatus fit in fermonibus, & defidiofus in
operibus , prudentiam fuam fadis refellit : Se
gravius eli feire quid facias, nec feciiTequod faciendum
cognoveris. Contra quoque ftrenuum
elle in operibus, affedu infidum, ita eft ac li
vitiòfo fundamento pulcra culminum velis elevare
faftigia : quo plus exftruxeris, plus corruit j
quia fine munimento fidei bona opera non pof.
lunt manere. Infida ftatio in portu navem per-
j forat, & arenofum iblum cito cedit, nec poteft
impofitæ ædificationis fuftinere onera. Ibi ergo
plenitudo præmii, ubi virtutum perfedio , 6c
quædam in fadis atque didis æqualitas fobrie-
tatis.
C A P U T I I I .
Petita è Script uri s beatitudinis definìtio expendi-
turTdemonfiraturque nihil ipfi ve l propter externa
bona accedere j v el decedere propter incommoda.
' 8. 1"~7 T quoniam fola rerum feientia explofa
e ft, Vel quafi inanis fecundum Philofo-
phiæ dilputationes fuperfluas,vel quafi lèmiper-
fedafententia • confideremus quam enodem de
eo divina Icrip tura abiolvat lèntentiam, de quo
* tam multiplices & implicaras atque confu- *
las videmus effe quæftiones Pliilofophiæ. Nihil
enim bonum Scriptura nifi quod honeftum ad-
ièrit, virtutemque in omni rerum ftatu beatam
judicat, quæ ñeque augeatur bonis corporis.,
vel externis, neque minuatur adverfis : nihilque
tam beatum , nifi quod à peccato alienum f it ,
aternam Se c. Idque ita legcndum effe declarant qua: continuo poft
adducuntur fcripturx teftimonia, tum quod infra dicitur, Habet
ergo vitam aternam fides. Porro ex tota ferie facile intclligas non lue
agi de illa axerna v ita, quæ refurredtionem fequutura e ft , fed quæ
. per hanc etiam lucis ufuram à juftis vivitur j ac proinde vitam æternam
appellati eam quæ lit-beata, ut fu pia iiib finemeap. x. decla-
ratur, proptereaque in fenfu non erraffe editiones.
br Ita m i t 'multo plures potiorefque : alii autem atque edit, qua
fin t in domo. . . . Gloria, inquit, & divitit in domo ejus Scc.
* . T ullius in libris de Fin. bon. Se mal. nec non in T ufeul- quæft.
tam multas opiniones circa naturalem hujus vitæ beatitudinem effe
agnofeit, ut confufionis vitanda: caula cogatut illas ad certum quem-
dam ordinem atque capita revocare. Sandhis autem Auguftinuslib.
ij>. de Civ. Dei cap. i . à Vairone prodicum fcribit eafdem ufquead
188. poffe perduci. Adeundum hoc idem caput iicuc duo proximo
fequentia ,c x quibusnon par am lucis his quæ traduntur ab Ambro-,
f io , adjici poteft.
pfal. 118.
Sap. cap.:
Matth- s-
t i. Ó-
Ixod. 14.
Hum. 16.
♦8.
P hil, j
& 8.
plenum innocencre,repletum gratin Dei. Scrip. A viderecur fuiife, cùm in deferto quotidiana ali-
tum eft enim : Beatus v ir qui non abiit in confilio monia fibi & populo fno deforet. Sed quod
impiorum, dr & via peccatorum non fic tit, dr in co- - 1— ^: -
thedra pefiilentia non fedit :fed in lege Domini fu it
voluntas ejus. Et alibi : Beati immaculati in v ia ,
qui ambulant in lege Domini.
9. Innocencia igitur & feientia beatum fa-
ciunt. B onæ quoque operationis mercedem effe
beatitudinem vitæ æternæ íuperius advertimus.
Reftat igitur utipreto patrocinio voí'uptatis,aut
fiimmi boni ac beatitudinis nenro negare au-
deat, manna e i, hoc e ft, panis Angelorum mi-
niftrabatur è cielo : carnis quoque quotidiana
pluvia totius plebis epulis redundabat.
14. Eli« quoqije iando panis ad vi&um dee-
rat , fi quxrerecur ; ièd non vidèbatur deeile
quia non quicrebatur. I taque diurno corvorum
obfequio mane panis, caro ad veiperam defe-
Exod. tS .
13 -& M -
doloris metu ( quorum alter um quafi infraélum B rebatur. Numquid ideo minus beatus quia pau"
& molliculum , alterum quafi eviratum & infir- per erat fibi ? Minime. Immo eo magis beatus
mum » defpuit ) in ipfis doloribus vitam beatam quia erat Deo dives. Aliis enim quam fibi divieminere
demonftret. Quod facile doceri poteft, rem effe preftac, ut ifte erat, qui tempore famis
cùm lègerimus : Beati efiis, cum vobis maledicent, cibum à vidua petebat, largiturus ut hydria fa -
& perfiequentur, & dicent omne malum adverfus rin« per triennium & iex meniès non deficeret
vos propter jufiitiam. Gaudete dr exfiultate, quo- quotidianos ufus olei vas vidi!« inopi fuffice-
niam merce s vejhra copiofa e f i in calo. Sic enim per- ret ac miniftraret. Merito ibi volebat Petrus effe
fequuti fu n t dr prophetas, qui erant ante vos. Et ubi iftos videbat. Merito in molite cum Cfiriil
alibi : ¿pai vult venirepofi me, todat crucem fuam, to in gloria apparuerunt j quia èc ipfe pauper
& fiquaturme. ~ , C fa&us e ft, cùm dives eflèt.
15. Nullum ergo adminiculum preftant diviti
« ad vitam beatam. Quod evidenter Dominus
in Evangelio defnonftravit dicens : Beatipaupe-
resyquoniam vefirumeft regnum Dei. Beati qui nunc
efuriunt dr f itiu n t, quia faturabuntur. Beati qui
nuncfletis , quia ridebitìs. Itaque paupertatem
famem, dolorem, qu« putantur mala, non fo^.
C A P U T I V.
Idem argumentum ,JcUicet rebus externis non mi-
nai neque augeri beatitudinem , veterum exem-
plis illufiratur.
' St ergo beatitudo 5c in doloribus, quos
Luc. 6. i o ,
I 0 T ? ^ 4 4 , ______
piena fuavitatis virtus comprimit & lum impedimento non effe àd vitam beatam
coereet, ipià. fibi domefticis opibus abundans, fèd etiam adjumento evidentiffime pronuncia-
b vel ad confeientiam , vel ad gratiam. Neque D tum eft.
enim parum beatus Moyfes, cùm .¿Egyptioriim
vallatus populis, 5c mari claufiis, per flu&us fi- C A P U T V.
bi & popufo patrum pedeftrem viam piis meri-
tis inveniilèt. Quando autem fortior, quam tunc
vitam :
cùm extremis eircumventus periculis non de-
fperabat Ìàlutem, ièd exigebat triumphum ?
11. Quid A aron, quando iè beatiorem credi-
d it, quam tunc quando medius ftetit inter vi- 16.
Vos ac mortuos, 5c objedu fui ftatuit mortem,
ne ad vivorum tranfiret agmina à cadaveribus E detrimento effe ad fructum beatitudinis Domibeatam
yte impedimento effe ad
qua mala, mate ri am effe virtutum
: quod beatitudinis ac aliis exemplis con-
firmatur.
SEd & illa qu« videntür bona , divitias,
latietatem, lætitiam expertem doloris *
mortuoritm ? Quid de puero Daniele loquar,
qui tam iapiens erat, ut inter leones fameexai-
peratos, nulla beftialis iævitiæ formidine fran-
geretur : ita alienus à m etu, ut poilèt epulari,
nec vereretur, ne ad pafturn exemplo lui feras
provocaret ?
13. Eft ergo 5c in dolore virtus, quæ fibi bo-
næ fiiavitatem exhibeat confcientiæ y Se ideo in-
dicio e f t , quod non minuat dolor virtutis vonico
declaratum judicio liquet, cùm dicitur : Va
vobis divitibusyquia habetis confolationem vefiram!
Va vobis qui faturati efiis, quia e furie ti s ! Etillis
qui rident, quia lugebunt. Sic ergo non folum
adminiculo non funt ad vitam beatam c corporis,
aut externa bona, fçd etiam diipendio funt.
17. Inde enim beatus Nabuthe etiam cùm Ia-
pidaretur à di vite, quia pauper & infirmus adverfus
opes regias, 16I0 erat affedu Se religione
Ibidem í
& f iq .
luptatem. Sicut ergo nulla virtuti deceifio bea- F dives , ut pecunia regali non commutaret pa-
-i-jLjjgjp i.^i tern« vine« hereditärem: eoque perfedus, quia
fanguine proprio defenderetjura maiorum iuo-
rum. Inde quoque miier Achab etiam liio judicio
, quia pauperem necari fecerat j uc ejus
poifideret vineam.
18.. COrtum eft folum 8e fummum bonum efle
virtutem, eamque abundare folam ad vit« fructum
beat«: nec externis aut corporis bonis ,
fed virtute fola vitam preftari beatam , per
quam vita «terna adquiritur. Vita enim beata
frudus pr«fentium: vita autem «terna ipes fu-
turorum eft.
b. Mff. nonnulli, vel ad conflantiam-
• c. MIT tjuatuor, corporis voluptates, ¡tut externa bona: melius a lii,
corporis aut externa bona; uti iupra 71 .
titudinis per dolorem, ita etiam nulla acceifio
per voluptatem corporis , aut commodorum
gratiam. De quibus pulcre Apoftolus ait : JPu.e
mi hi lucra fuerunt, hac duxi propter Chrifium detriment
a e f it . Et addidit : Propter quern omnia dam-
iia d u x i, dr afiimo utfiercora, ut Chrifium lucri-
faciam.
11. Denique Moyfes damnum fiium credidit
theiauros eile y£gyptiorum,Sc opprobrium D o minic
« crucis pr«tulit : nec tunc dives cùm
abundaret pecunia, nec poftea pauper cùm ege-
ret alimento j nifi forte tunc alicui minus beatus
a. Edit, cum uno aut altero mlT. defpuitur demonftrem : alii t
mir magno numero & eónfenfu, defpuit. . . . demonftrat. Non in- |
commode, fi modo iftà duo verba referasad Scripturam de qua nu- 1
mero fupcriori.
1 1
ili i l i