a. Lib, 5. jn horum primo fiatìm diluii* a quibufdam adverfariorum quereli*, Arri atti errorisfontem docet hunc ejjè>
b^càp. i. quod Chnjli divini tati qua creàtor & altiffimus negati »equità ea tribuerent, qua foli ejus humanitati,
c-ibìd.n.w. qua redemtor factus jure dici tur, convcnirent: hoc uno pofitofirmamento ,omnes eorum molitiónes caffas
d cap recidere, ipfofque nequicquam obtrudere quod ìnfacrispaginis Pater iolus potens ac iolns habens im-
ó'feq morza\itatemcadferatur,Filius autem factusd de crcatus.ePofiea eumdetnFtlittm ojìendit vcrumT)eum ejje
c; 7- f lCut&Patrem, quippe quibus unum fregnumfit, una g majefias, una gloria. Subjungit cìtm negare ip f non
f. Cap.ix. pofint, quin fubfiantia b vox in Scripturis non fit ufitata , eumdem Patri confubfiantialem1 cum Nicana
g. Cap.ij. Synodo pr&àtcandum ejfe^Ariminenfi impietate k condemnata.Pofiremo alia nonnulla divinitatis F illi tefiii.
Caf. ij.' moina cum eorum, ipfis opponebantur, 1 folutionibus librum finiunt.
k. Cap.16. i n fubfequmti quamvis id mitumpronuntietm Script uree fidem abrogati ab heminibus,eofdem tamen circa
vM je q . divinità tem chrìfii bafiffe ambiguos mirandum negat 3 cìtm in ipfius adfeenfione Juam haede re dubitatio-
m. 1/6-4 ■ nem profefii fuerint Angeli ipfi. Dehinc ad hareticorum objetti»ne sfatta tranfitione, quod ab illis obj/cieban-
n 'et? }’ tHr bteverba15 ; caput d ir i t t i Deus -, itemque alia illa : 0 N o n poteil à (e Filius tacere quidquam,^«o
o.'Cap. 4. fin fu ìntellìgenda fint, ediffirit. Ad ex demonfirato omnia ipfi P vere ejp pofiibilia, eurn nec propterea quod gè-
s- nerare ncque atf\ imperfettum : nec propterea quodfitgenitus, r tcmporalem argui pianura faci t. Demum ubi
q cap. s. dtfficultatem ex F t lii1 mifiione d r 1 clanficationepetttam enodavit, alias quafdam u cavillati ones refellit.
r. Cap. 9. 'ZJltimus Uberà brevi cceptus exordio, primum1 qua fcribendi borum V. libreràm caufafuerint, qutdveinde
| ibidnum. fp eretur7 d lettoribus, aperti. Continuo repetuntur objettiones, dr locus ille : 2 Ut cognofcant te veruni
i)o & f e q . Deum, qua ratione chnfio non officiat,fufi docetur. Alius ifie : aa No s adoramus quod icimus, trattatur
paui0 contratfìus : fed in eo quod à Domino dicium legitur : Sedere .autem ad dextram drc. multus bb efi
x . ub. /. Dottor nofier. Accedttpofimodum ad Mas voces : Cc Dilcx illi eos iìcut me 5 ubi iterum de Domìntca mifiione
Prolog paucis diffidai. His difeeptatis, quo intcllettu Patrem Dominum chrifius appellaverit, dd explicat 3 eaque
&■ feq. occafione omnes harefes hoc uno Davidis verficulo : D ix it Dominus Domino mCo drc. extingut probat.
z. c.rp. 1. Sub htccpofiquam ofienditee hareticorum in eludendts baptifni verbis conatus quamfint inutiles, textum iL
at.c^.4. ^um: OH* credit in me,non credit in me &c. demonfirafi ipfis nequaquam favere ad nbrogandarn chrtfio
bb. Cap. j. divinitatem,quarn ibidem variis argumentorum momentis SS confirmat.Ad extremum quidquidin fententia
« *càp fìttil h Cùm tradiderit regnum Deoc^-i. itemque in hacalia : “ D e die ilio & hora nemo fcit &c.fa~
dd. Cap 8. lebrofum efie po terat,complanato fidem fu am profi te t u r : nec non in Arrii fuperbiam dtvinorum cognitionem
ff *f i S io f ecretorttm > ne Moyfi quidem aut Paulo funt revelata,fibi arrogantis invehitur, impium illum Lucifero
gT. Cap.it. ipfi exfiitijfe magis tumidum di [èrte pronuntians.
hh. cap. 11. citantur à multis11 auttonbus hi libri fub titulo de Trinitate,^«ofimìliterin mjf. haudpaucis infcriptos
ii. Cap. 15. hg**. Verumtamen certum efi communem ep'tgraphen de Fide illis pruno tu tam abAmbrofio ; nonfolumenim
& fa- ita laudantur à Leone mm Rom. Pont, atque altisìfed «tiam ab Ambrofio ipfi hac eadem apptllationefiepius
1111 memorantur. Quamquam autemfrequenter in iis 00 Aianichaus,SabeUius,Photinus, aliique ex veterum
sent. òro- h areti comm ducibus impugnantur ; attamen ipfis potifitmum contrapuri Arri ani fini fettatorum commenta
edìtos effe cum relaU fuperius objett/ones , tum omne opus dare loquitur.
min Epìft. ’E x iis poltro qua hattenus a nobis obfervata fu n t , priore s duos libros confiat id temporis elucubratos effe,
*A Leon. c]im Gratianus adverfus Gtthos, à quibusprtmebatur Valcns, expeditionem adornabat, nempe fub exitum
nn! hpìfi.ad * nni 377- aut$j%. initium. Quod vero ad tres pojleriores , cum non nifi reverfo in occidentem eodem impe-
Gratin» ratore compofitos effe extra dubium f i t , illos in annum 379. rcjiciendos quivis intelligat. Verum tametfidi-
verfis temporibus fuenntferipti, facile tamen in unum corpus dr untiate argumenti, & auttoris ipfius con-
00. Lìb.x. filio, quod nonfilum operis difpofitione f e d e tiam priorum in pefierioribus frequenti PP citatione declaravit
lib i.' cap s Cdii^iiere' ^eterurn non evidentius efi ab eo totam comm entationem 4*1 in Vlibrosfuiffe dfiributam,quàm eo-
9. Ub. ; -C3. rumdem librommfettionem in capita ipfius non effe. Hoc probant cum manuferipti antiqui ores, in quibus
4 caP8- continua oratione exhibentur librifinguli, tum codices recentiores atque editiones, ubi capitum fummaria
& feq. Pam inepta tamque alienis locis pofita exfiant, ut non modo nova, quod ubique in hoc opereficimus fubfii-
pp. Lib. 5. tucrci verum & orationem ipfam, quod raro alibi, hicfere nufquam non aliter difiinguere necefium fuerìt,
«.13.».103. ' autem polemica opera lettortbus, maxime veroprincipibus infuavem quamdam fatietatem afferre
¡¡b.4 cap. 1. fileant; buie maloobviam utiret Ambrofim, difputationem fuam intra libellorum duorum angufitas Cogere
qq Lib ; flatuemt : quos ipfos haud mediocriter exhilaravit trattandi dexteritate atque indù firia. Verum ubi ma-
Prolog. ». 6 teriam uberius difeutìendam intellexit, multo profpexit diligentius, ut quidquid parere pojfet ali quid
®'f' f*fiidii,rimoveretur.Eo confiliofedulam nettcndtsinterfeprobationibus objettionibufque operam dedit, aptas
adhibuit atque ingeniofas tranfitione strafattone s inferuit,fubinde morali a pracepta, ìmmo nonnumquam
e tiam nonnulla acute ditta mifeuit atque infperfit. 'Ubique autem hac arte difponit objettiones , ut lettor
nonfine voluptate folutiones earum pravideat: quas vero ipfemet proferì, ita letta fun t atque folida, ut qui-
cumque pofiea eodem in argumento aefudarunt, nullas alias his praferendas exfiimarint.
Quantàm hujus operis libri priores Grattano accepti fuerint, )am ante a nobis obfervatum efi. Verum com-
ir. Lib i, de muntbus judiciifui tefiimoniis minime contentus, illufirius ejufdem indicium adjicere voluit, n cùm Eccle-
tÌp” t.-M ° fi^m quam fequefirari h are ti eorum improbi tas obtinuerat,catholicis jiifiìt refiitui. Pontefice s ^max. Dottore*,:t
ff. Leo. 1. a?cumenicam concilia hos libros non folum eximiìs laudi bus exornaruntfed e ti am eorum tefiimoniis ufi contra
tx'Hìerm- harefes atatibus pofierioribus emergentes quam firenuifiime decertarunt. Quamobrem fatis mirari non pofiu-
j:igri(im. mas inventos effe nofira dr patrum memoria, qui univerfalem totius Ecclefia actemporum omnium traditto-
Vtnc L’ ‘ri». nem divinorum codicum auttoritate fiabilitam, à Patrìbus in univerfis conciliis firmatam ,fanguine tot
&c. martyrum, totque confejforum laboribus, ut Ambrofius xx ipfe tefiatur,adfertam,prcbatam eruditifiimis tot ac
'chaiccAo» tantomm Dottorum libris, uno verbo ab ìnnumeris viris ingenio , dottrina dr pietate clarifiimis receptam
Confinai. 5. procu.lcantes ,veterem illam atque exoletam harefim renovare aggrefii fuerint.Hoc autem etiam magisfiupeas
&c- temeranos silos iis omnibus nihiL opponere pratereafdem objettiones, quas tam invittefanttus Dottor hocin
xx. Lib. j ■ Opere projhgavit. Atqui ut tefies hujufce rei non effent atti libri Socinianorum, impia CrcUii commentati»
c,i). «.iz8. De unoDeo Patre vel folafufficeret,uthocipfum nemint certum non fieret atque exploratum.
443 444
S A N C T I
a m b r o s i i
MEDIOL ANENSIS EPISCOPI
D E F I D
L I B R 1 ■ Q_ V 1 N Q V E *
AD GR A T I A N U M AUGUS TUM-
L I B E R P R I M U S -
P R O L O G U S . A to r , prdfediirus ad pradium 5 N o s t i e n im
Gfatianum ob arderem difcenda fidei laudat Am- imperatoris quam virtute militum
■brofius , femet veto deprimit. Quamquam au- qua^i lolere viitoriam. Nam & Abraham tre-
tem ilium humana dottrina indiqere ne?et, centos decern & ofto duxit ad bellum , & ex
. . \ . r. n . . . hI 1 . .. I n n n m p n C Cr ms, 1^ A R i Unr- rOA Arr/t. .. .. i t —
* Qùpr'ùiÀ
friini duo
fub fin- an-.
3 7 7 - tres
poReriorcs
icqucnti
fcripci fuequippè
qui a Deo ipfe fue fit inftitutus ; ad dii
tamen eiirndem hac fua pietate viam fibi ad vie-
torìam munire. Tum dificúltate operis infinuata>
non tam rättone'm quam auttoritatem, màxime
vero Nie ani concila, feq'uuturum fe profitetur\
innumeris trophæa hoftibus reporta vit 5 * iïg.
noque Doihinicæ cr ucis & nom inis, quinqué
regum vichi ciumque turmarum fu bado robore
, &-ultus eít proximum ¿ & fratris filium
meruit & triumphum. Jeiiis quoque filius Nave'
boíles quos totius eixercitns manu valida fupe -
E g i Ñ A Àuftri venit audirè ß rare non poterai 4 feptem tubarum fa cerdo ta-
'àpientiam Salóm'ónis, ut in lium fono vicit,ubi ducem militiæ cæleitis a o-,
novit. Ergo & tu vincere paras, qui Chriftum
adoras : vincere paras , qui fidem vindicas,
cujus à me libellnm petifti. .
4. Mallem quidem cohortaridi ad fidem fulibro
Regnorum legimús. Hiram
quòque rex ad Salomonen!
mifit , ut cognofceret
eúm. Tu quoque, íande ini-
Geñ. T4.1
&Mlof.
6. 6.
& f t ì *
Ibid. 1
Ó-feq.
perator Gradane , veteris imitator hiftorice 3 bire officium, quàm de fide difeeptandijin al-
fidem meam audire voluifli. Sed npn ego Sa- tero enim religioia confeffio eil , in altero in-
lomon , cujus mireris iapiendam. : heque tu cauta preefumrio fed quoniam neque tu ccfc
iinius gentis, ièd totius orbis Auguilus fidem bortatione indiges, lieque ego exeuiandi über
libello exprimi ceniliiili : non ut difeeres », fed^ ubi pietatis officium e it, audax negotium ve-
ut pro bares-. recunda öccafione fufeipiam 3 ut de fide paucà
- 1. Quid enini difeas , impeiator Augufteàj difeepterh , de teilimoniis plura con texani,
quam ab ipfis incunabulis pio foviili fern per 5. De Conciliis id potiffimùm ièquar, quod
afFedu ? priufquam te, inquit ,formarern in utero * trecenti decem & odo iacerdötes, tamquam
watris tua, novi te:ér priufquam ex ires de vulva, Abrahà: eledi judicio , coiiiona fidei virtute
fenttìficàvi te. Sandincatio ergo noii traditur
fed infunditur 3 & ideo divina dona cuilodi:
Q u o d È n i M nemò te docuit 3 utique Deus
alvclor infudit.
vidóres, velut trôphæum , toto orbe fübadis
perfidisj extuleruntj ut mihi videatur hoc eife
divinùm , quod eodem numero in Conciliis fi-
dei habemus oraeulum, quo in hiitoria pietatis
3. Petis â me fidei libellum -, iande impera- exemplum-.
a. Edit.'omnes cumduobusomnino niff. chm ab iffis 1
-fiofuifti &c. Elegantius reliqui in ff. ut in texcu.
*• Signum ciucis ponicur in litcera T . quam in antiquis He - I
brxorum charaiteribus lianc ipfain fignraxn habuifle Hieronymus
poft Origenem auCtor eft in Ezech- cap 9. i i . 4. cujus opinioneni
Grotius ad eumdem locum contra Scaligcrum defendit. Qjiod au- 1
tem ad miiivcrum 318. isapud Grxcos arithmctice efferebatur lit— I
feris r & 1» , quarum poileriores dute lujiviffinii nominis j.efu irii— j
tiales funt. Et hinc Ambrofiaux allufiönis ratio patet. Illam autem
lioc ipfo libro cap. 18. rurfus proponit, non (ecus ac lib. i- de Abra- j
harn, cap- 9 . jam expreflerat-. Neque vero ea pro.pria eft lancto I
Erxfuli; eamdem enim etiam exhibet lib. r. de Spirit» S. cap r. I
Eaßhaiius diaconus Gclafio papx (ynchronus: ficut & Prudentius 1
in Vrs-fat. Pfychom. fed obfcui'ius. His aurem ömnibus prxiverat |
Clem. Alcxandriiiusj quicamdem interpretationem quafi ab antiquis
theologisacccptam luculcntcrcxplicat lib 6. Stromacop p.6*6. :
Unde peripieuuin eft prifcis illis parfuäfum neutiqnam fuiffcinyftc- :
ria rcligionis ita littèris hebraicis Deum alligata voluiffe, üt no”
etiam in grxei's indicarentur, quemadmodum Domini crucem pt
elfementum''grxcum r ab Ezechiele deifignari adferit Tcrtullianus
lib. 3. contra Marcionem cap. 1 1 .
* . Hunc Nicxnorum PR. numerum rurfus libri hujus cap. 18.
feribit Ambrofius. In quo etiam ei fuffragantur non modo Hilarius
contra Cohfiant. Hieronymus in Chronic. Rufinus & aüi ¡ retail)
& Athánafius ipfe in Epift. ad Jovian. Q-.iare nihil erat cur
Valefius iii Euiebium lib. ).de vita Conftant. cap. 8; conftarc nc-
garet quöt effent iidem epifcopi ; cum potius Euiebiani loci nonniff
i / o . adfignantis eomiptioncm, de qua jam vulgo conveniunt.ipfum
quòque agnofeere oportuiffet- Hoc Sócrates atque Euftathius
planum fàciiint, eumdem Eufebii textum allegantes ; alter enim po-'
fuit trccentos & amplius, alter trecentos vel eirciter, quod nequaquam
ad i / o . vulgatx ledbionis Eufebianx, fed apeifirme ad
; i8 . referri poreft : ubi tamen paucos Arrianos, qui S.ynodo inter-
fucre, non comprchendinriis,