I «
eft nobis, quia creatura eft Dei.
79. Videamus tamen ne terram illam di cat
adorandam Propheta, quam dominus Jefus in
carnis adfumtione fufcepit. Itaque per fcabel-
lum terra intelligitur : per terram autem * caro
C im ili, quam hodieque in myileriis adoramus,
& quam apoiloli in domino Jefu, ut fupra diximus,
adorarunt 3 ncque enim divifus eft Chriil
tus, fed unus : neque cùm adoratur tamquam
Dei Filius, natus ex Virgine denegatur. Cùm
igitur incarnationis adorandum fit iàcramen-
tum , incarnatio autem opus Spiritus , ficut
fcriptum eft : Spiritus fiinttus Jùperveniet in te,
dr virtus alti (fimi obumbrabit tibi ; dr qt*od nafi
cetur ex te fanttum, vocabitur Fìlius Dei : haud
dubie edam fandtus Spiritus adorandus eft 3
quando adoratur ille , qui iècundum carnem
natus ex Spiritu iànélo eft.
80. Ac ne quis hoc derivet ad Mariam vir-
ginem : Maria erat templum D e i , non Deus
templi. Et ideo ille folus adorandus, qui ope-1
rabatur in tempio.
81. Nihil ergo officit, quod Deus adoratur
in Spiritu j quia 8c Spiritus adoratur. Quamquam
fi ipfa verba confideremus I quid aliud
in Patre Filio 8c Spiritu ianélo ,nifi ejufdem
poteftatis unitatem intelligere debemus ? Quid
eft enim : in Spirita dr ventate adorare oportet?
3 fi tamen hoc non ad gratiam Ipiritalem refe-
ras , nec ad veram confidential fidem : ièd, ut
diximus , perfionaliter ( fi tamen dignum hoc!
verbum eft majeftatis expreifione divina:) de
Chrifto accipias 8c de Spiritu.
82. Quid eft ergo adoratur in Chrifto Pater,
nifi quia eft in Chrifto Pater , & loquitur in
Chrifto Pater, Se manet in Chrifto Pater ? Non
utique quafi corpus in .corpore ; non enim Deus
corpus : nec quafi confulus in confufio ,5 ièd
quafi verus in vero, Deus in D e o , lumen in
lumine, quafi Pater fiempiternus in Filio eoa:-
terno. Non ergo infardo corporis intelligitur,.
fed unitas poteftatis. Ergo per unitatem potei!
tatis coadoratur in Patre Chriftus, cùm Deus
* . Mirum eft quantum torferit hic focus neotericos heterodo-
xos. Eum propofucrunr Cardinales Bellarminus lib.} . cap. i r . &
Pcrronius ]ib. eciam j de TLuchxr. cap; 14. tamquam ad probandum
fummam & , ut vocant, lacriic adorationem Chrifto in eucharifti-
ca liturgia deberi, & re vera jam inde à felieibus illis florentis Ho
clefia: temporibus deferri confiicvifle, validiflimum. Contra vero
Pieflkus & Albcrtinus ejuiHem vim relponfis fuis fin minus frangere
, faltem debilitare conati fune. Prior liquidem duo reipon-
det : Ambrofium de adoratióne eodem fenfu loqui, quo de man-
ducatione ; codem autem de manducationc, quo de taftu (èu
palpatione : atqui, aie i l le , Ambrofius in Expofi. Luca agens de
Magdalena, Chriftum jam non corporalitcr, fed per fidem con-
tingi adfevcrat. Verum nihil ea refponfione ineptius- Namquc
adeo non negat lànftus Doftor Chriftum tangi pofle polì: refur-
reitionem, ut Mariam alteram Chrifti pedes amplexam tcnuifle
clare affirmet. Deinde ut maxime Chriftum in euchariftia corporeo
taftu palpare nequamus, fed tantummodo , quibus veftitur, accidentia;
quid vetctncqucm vere preefentem effe , licet Iateat, per
fidem cognofeimus , vera & externa adoratione veneremur. Sc-
cunda ejufdem reiponfio eft Chriftum quidem in myfteriis adorari,
fed non adorari myfteria in iàcramento, non adorari ¡plummet fa-
cramentum. Quod quidem co maxime probare n ititur, quia qui-
bufdam locis à Patribus & àb Ambrofio ipib lacramentum creatura
dicitur : fed cùm illic facramentum fumaeur vcl pro materia facra-
rnciui uondum confecrata, vcl pro typis feu fpecicbus lacnunenta-1
libus, ex hac ctiam parte nihil promovet. Ncque verò felicior e f t , 1
cùm Chriftum adorati in myfteriis ira explicàt,ut nòh de adoratione I
fin guL ri, qua: Chrifto prsefenti exhibeatur, fed de communi ilia
.qua in quolibet rcligionis a d u , puta in baptifmatis aut alio fimili,
fedentem ipfumad paternam dexteram vencramur. Veruni fruftra
capcantur hujulmodi effugia & diverticula. Clarum quippe eft l o :
unum elle Ambrofii uoftn confilium, nempc ut adorationem Spi- j
l pater adoratur in Chrifto. Similiter itaque per
unitatem poteftatis ejufdem coadoratur in Deo
Spiritus, dum Deus adoratur in Spiritu.
83. Adhuc verbi iftius vim atque farmonis
diligentius pertrademus, 8c proprietatem ejus
ex aliis colligamus : omnia, inquic , in Sapientia ppai.10,
fe e iß . Quid hic igitur intelligimus exfiortem ’-4- £
fadorum eflè Sapientiam ? Sed omnia.per ipfum fihan.i.h
fatta funt. Et David ait : Verbo Domini califr-
matt funt. Ergo t> ipfie qui D ei Filium etiam ex- b
; leftium dicit audorem , ita utique dixit in Filio
fada omnia, ut in operum inftauratione Filium
à Patre minime fapararet, fed Patri jüngerer.
84. Paulus quoque ait : ¿puonìam inìpfo con- cohfi.u,
dita funt omnia in calis dr in terra, vifbilia &
invtfibilia. Numquid cùm dicit, in ip fiy negavit
per ipfium ? N on negavit utique, fad adfe-
ruit.Denique Se alibi dixit : Vnus dominus fefiusy 1 .ctr.s.s.
per quem omnia. Ergo cùm d icit,per ipfìim, negavit
in ipfio condita effe omnia, per quem di-
; cit effe omnia ? Hanc vim habent verba h*c :
In ip f ì , dr cimi ipfo ; ut unum in his atque con- colobi, u,
ftmile,non contrarium intelligatur. Quod etiam
in inferioribus manifeftavit dicens : Omnia per Wdem.
ipfum , d* in ipfo creata fa n t i ha:c enim tria in
Chrifto unum eflè : cam ipfo, & per ipfum, & in
ipfo, ficut fupra diximus , Scrip tura teftatur. uh. i . c.%
Habes enim per ipfum Se in ipfo condita eflè & »■
omnia.
85. Accipe etiam quia cum ipfo Pater, Scipfe
) cum Patre erat -y cùm omnia conderentur. Sapientia
dicit : Cam pararci cdos , cam ilio er ami two-t-ij.
cum faceret fontes aquarum. Et in veteri Tefta-
mento dicendo Pater , Faciamas, oftendit Fi- Gena. tc.
lium fecum adorandum,quafi omnium conditorem.
Sicut ergo in Filio c creata dicuntur , quo- c
rum Filius creator accipitur y ita etiam cùm in
veritate adorari Deus dicitur, verbi ipfius pro-
prietate in eumdem modum frequenter expref.
fa debet intelligi, quod Sc Filius adoretur. Simi-
■ licer itaque adoratur Sc Spiritus -y quia Deus ado»
ratur in Spiritu. Ergo Pater Se cum Filio ado*
ratur, Se cum Spiritu j quiaTrinitas adoratur.
ritui negati non polle exinde probet, quod Ghtifti caro , cujus
au&or eft idem Spiritus, vere adoretur ; id autem ita habcrc uti
doccat, adferit camdcm carnem in refurreilione adoratam eflè ab
apoftolis, & CtiamnUm à nobis in myfteriis adorari, Q uis igitur non
intelligat ideo adorati in myfteriis, quia ibidem nobis prafens e f t ,
quemadmodum propterea eum in refurrcitìone adoraverunt apof-
io b . quia pnefentem ipfum intuebantur. Attamen urget Albertinus
nihil hic elTc, cur per myfteria euchariftia: potius, quam baptifina-
tis facramentum intelligamus j cùm multi Patres nos in baptifmo
eumdem cultum Chrifto deferre pra:cipiant. At qui locoruin quos
ifte afferc, verba expenderic, facile ad vertet, non illic agi de peculiari
venerationc, qua carni Dominica: exhibeatur, fed tantum de
communi ¡Ha, qua Chriftum ubicumque politi poflùmus adorare.
Q u od vero lócus hic de fola euchariftia interprctandus f i t , prcetcr
illa qua: jam diximus, Auguftinus fidelilfimus Ambrofii difeipulue
plane confirmat ; is enim exponens fupra citatum ab Ambrofio
pfalmi 98. verfum, Adorate fcabellum pedumejus, ut eum làcra-
mento altaris accommodarct, non folum Ambrofianas fentcntias,
fed & verba ipfit mutuatus eli.
a- Amcrb, & Eraf. Nifi ut hoc numquam ad gratiam fpirituxlem
referat : mff. aliquot, Nifi u t hoc non aliter quam ad gratiam & c .
■ Gill, v e ro , & Rom. cum m(T. multo pluribus, ut in textu. Quod
autem voci perfionaliter adjicit, f i tamen dignum hoc verbum Sec. in-
dicat homines cùm divina humanis verbis explicare cogantur, nihil
quodmajeftatc Dei dignum f it , eloqui pofle. Nec vero minus caute
atque timide eodem perfons vocabulo ufum reperics Auguftinum
lib .7. de Trin. cap. 4 Vincentium Lyrin. atque alios.
b. Ita Gill. & Rom, edit, cum majori numero mil', Aiueib.vcro
& Eraf.cum aliis rr.fC ipfequidem Filium. . , auSlorem.Ita utique & c.
c. Amerb. & Eraf creatura Vificutitur ; alia: edit. & cun d i mlT.
creata dicuntur. Iterum vero ubi omnes edit, ac plurcs mil. ehm in
veritate adorari, alii aliquot legunt, cam in Filio, in veritate & c,
68 3 684
C A P D T X I I . A & ipfi eruntmihipopulas. Et David dicit'; Do- rf*i. 10. t .
minus in templo fanttojuo. Ergo Spiritus habitat
in templo ianfto jfuo, ficut habitat Pater -y
habitat Filius, qui a i t : Ego df Pater veniemusy fihan. 14.
e f manfonern apud earn faciemns.
yz. Manet autem in nobis Pater per Spiri-
tum, quem dedit nobis. Quomodo igitur poteft
fimul difpar manere natura ? Utique ñon poteft.
Manet autem cum Patre & Filio Spiritus fanc-
tus. Unde & Apoftolus cum gratia jefu Chrifti
B & caritate Dei communicationem fancli Spi-
A N vero negat aliquis adorandangsdivi- ritus copulavit dicens ; Gratia domini noilri fie fa 1 .c«mi it
nitatem Trimtatis x tem x ? ciim 6c chritti, & caritas Dei, & communicatio Spiritus
Scriptura: divina: mexplicabileni majeftatem f antti cum omnibus vobis.
exprimant Trinitatis, ficut alibi Apoftolus di- 91. Advertimus igitur quod Pater 6C Filius
B : Jpponiam Deus, qui dixit de tenebris lumen 6c Spiritus faii&us in Uñó eodemque per natu-
... j.t. ...72 j ......... r£g manearjt unitatem; Ergo divina: eft
poteftatis, qui habitat in templo 3 ficut enim
Patris 6c Filii, ita 6c Spiritus ianfti iumus templum:
non multa templa, fed unum templum j
£ x eo quod in Trinitate divinitatis lucem, quam
in Chrifio tres apoftoli adoraverunt, ineffe Paulus
fgnifea v er it, adorandus etiam Spiritus de-
claratur. Oflenditur ex ipfis verbis Spiritum de-
fignatum ab Apofiolo. Ejufdem Spiritus divini-
tas inde probatur, quod templum habeat, in quö
non ut Jitcerdos habitet > fe d ut Deus : nec non
cum Patre ac Filio adoretur; unde in iifdem
natura unitas intelligitur.
86
fplendefcere , illuxit in cordibus nofiris ad illumi-
nationem feientia 3 claritatis Dei in facie f e fu
■Chrifii.
8.7. Nempe hanc claritatem viderunt apoftoli,
cùm dominus Jefas divinitatis fua: luce in e quia unius templum eil poteftatis.
Uatth. 17- monte fulgeret : Viderunt, inquit, apostoli, & in
*■ faciemprocidcrtint. Putafne illos vel cùm pro-
ciderent, adorafle 5 cùm fulgorem divini lumi-
nis corporalibus oculis fuftinere non poflènt,6c
iplendor lucis a:cerna: aciem vifus mortalis ob-
duceret ? Aut quid aliud tunc temporis dixe-
i/rti.94.6. runt illi videntes gloriam ejus, nifi : Venite ado-
Aiias Cap. remm, dr procidamus ante eum ? IlLuxit enim Deus
a ed H H h nofiris ad illaminationem filentia eia-
r’ ritatis Dei in facie fe fu Chrifii.
88. Quis eft ergo qui illuxit, ut cognofca-
mus Deum in facie Chrifti Jefu ? D ixit enim,
I llu x it Deus , ut cognofcatur claritas Dei in
facie Chrifti Jefu quem putamus alium prater
Spiritum declaratum ? Aut quis eft alius
prxter Spiritum fanilum, cui divinitatis poten-
tia deferatur ? Qui enim Spiritum excludunt,
neceffè eft inducant alium, qui cum Patre 6c
Filio gloriam divinitatis accipiat.
89, Eadem igitur verba repetamus : Deus efl E
qui illuxit ad illuminationem claritatis Dei in fa cie
fiefu Chrifii. Habes Chriftum evidenter ex-
preffum. Cujus ergo claritas illuminare dicitu^
nifi Spiritus? Ipfum ergo Deum expreflìt, quia
claritatem Dei dixit: fi Patris , fapereft ut qui
d ix it de tenebris lumen fplendefcere, & illu x it in
cordibus nofiris t Spiritus ian&us intelligatur 5
alium enim non poflùmus cum Patre Filioque
venerari, Si igitur Spiritum intelligis, 6c hunc
C A P U T X I I I .
Objicientibus catholic o s, dum Spiritui adtribuunt
divinitatem ytres déos inducere, re tor que tur ab
ipfis ob eamdem caufiam induci duos déos, nifi
divinitatem Filio negaverint. Deinde ortbodoxa
dottrina exponitur.
9*. O Ed quid veremini'3 aíl iÁud quod obla- AliasCa?;
erare Confueftis , ne tres faciatis déos ? X1V'
D Ablit 3 ubi enim una deitas intellieitur , unus
n » . , . - - \ _ Deus dicitur. Ñeque enim cú.111 FiíiumDeum
dicimus, dúos déos dicimus. Nam ficúm deí-
tatem Spiritus t> confitemini, putatis tres déos
di c i .- ergo 6c cíim deitatem Filii. dicitis , quia
non poteftis eam negare, dúos inducitis déos.
Necefle eft igitur juxta fententiam veftram, ÍI
Deum períbnce unius y non unius natura: no-
men putatis, aut dúos déos dicatis, aut Deum
Filium denegetis.
93. Sedexcuíemus vos ab infeíentia, etfi non
excuíamus á culpa. Etenim íécundum noftram
íentenciam quia unus Deus, una divinitas, 6¿
unitas intelligitur poteftatis. Sicut unum Deum
dicimus 3 6c Patrem vero deitatis nomine confitentes,
nec Filium denegantes 3 ita etiam Spiritum
fanclum á deitatis non excludimus uni-
tate, 8c tres déos non adíerimus y íed negamus •
quia pluralitatem non unitas facit, fed divifio
poteftatis. Qipmodd enim pluralitatem reci-
Apoftolus Deum dixit 3 necefle eft igitur deità- Fpit unitas divinitatis} cùm pluralitas numeri fir
tem Spiritus etiam vos fateamini, qiu negatis,
90. Sed quam impudenter negatis j cùm le-
geritis quia templum habet Spiritus fan&us 1
Scriptum eft enim : Templum Dei vos e fiis, dt*
Spiritus fianttus habitat in vobis. Dens ergo templum
hab et, creatura templum non habet ve»
rum. Spiritus autem habet templum , qui ha-
. bitat in nobis. Nam fcriptum eft : Jpuia membra
veftra templum funt Spiritus fantti.
91. In tempio autem non quafi facerdos, nec
quafi minifter, fed quafi Deus inhabitat 3 quo-
niam ipfe dominus dixit Jefus ; inhabitabo in
illis , dt* inter eos ambulabo » & ero illorum Deus,
a . B igot. cod. caritatis Dei. Sed c o n tra no n folum aliorum otri- |
« ium , acque e d it; verum c tiam Apoftolici tex tu s au&oritacem.
liumerum autem non recipiat divina natura ?
C A P U T X I V .
Prater fiuperiora tefiimonia, alios locos ad probandum
trium perfonarum imperium adferri pojfa
Adferuntur duo ex epifilolis ad Theffalon. dr
iifdem Spiritui dominatum ficut dt* aliis perfinis
arrogari, aliorum Scriptura textuum collatione
oftenditur. Demum citato alio ex altera ad Corinth.
adhuc exprejfiore locoydt dominum Spiritum
ejfie, dt* ubifit dominus, Spiritum ejfie colligitur.
94- T T Nus ergo Deus y falva inajeftate Ali« Cap.
Trinitatis xzernx f ticut propofito x v ‘
I b . I t a mlT. p lures a c probatio t
I édit. confitemur, puiátis nos ti».
s : nonnulli auteln alii & omnes
deos diceret