3 femper aà dexteram -Filius fedet. Numquid A 159- Q«°d fi qui objiciùtìt quod Filius ftabat,
melior Filius Patre ? N on hoc dicimus : fed pftendant hoc loco quod Pater fedebat. Nam
licet Filium hominis ftare dixerit ; tarnen hoc
loco nec Patrem federe commemöravit.
140. Üt autem evidentius cognofceretur nul-
la eile ftantis injuria, fed poteftas, Filium Stephanus
obfecrabat, ut fe amplius commenda-
ret Patri, dicens: Domine je ju , recipe fiiritum
ntcum. Etut eamdem Patris fic Filii poteftatem
efle oftenderet, repetivit dicens : Domine , ne
■ H f l - WStiSm n (latuas illis hocpeccatum. Hoc Dominus in pafex
hujus ad Ftlium prectbus j f hone propria quafi Filius hominis Patri dicit r
hoc 8c Stephanus Filium Dei in fuo martyrio
deprecatur.Cum eadem gratia a Patre Filioque
depofcitur, eadem potentia declaratur.
141. Aut fi volunt Stephanum Patri dixifle,-
videant quid propria teftificatione fignificent.
Licet nos ifta non moveant ; advertant tarnen
■quem caritas Dei hohorat, -humana iniquitas
derogat. Scivit Pater ferendas eífe de Filio
qu«ítiones , pr«buit ñobis quod fequeremur,
pietatis exemplum, ne Filio derogemus.
C A P Ü T X V I I .
objcflioni qua hic nafci poterat, occurrens, cu y
Dominus Stephano fiare vifus fit ^explicat^ ■: (fi
aqualitate confirmata, Librum terminât.
¿2.7. ss- 137.T T No tantum loco ftantem ad dexteram
Dei Jefum Stephanusvidifle fe
dixit.Et hoc difce^ne quam hinc moveasquæf-
tionem. Cur enim ubique ad dexteram federe
oftenditur, uno legitur in loco ilare ? Sedet
quali judex vivorùm 8c mortuorum : ftat quali
•advocatus fuorum. Stabat ergo quali facerdos,
quando Patri hoftiam boni martyris olferebat : q
ftabat quafi bono lu&atori bravium tanti pr«-
ful cértaminis redditurus.
138. Accipe 8c tu fpirìtum D e i, ut iftadiftin-
guas, ficut accepit 8c Stephanus ; 8c dicas licut
dixit 8c martyr : Ecce video calos apertos, & Fi-
ihm hominisfiantem ad dexteram Dei. Qui cælos
apertos habet Jefum ad dexteram Dei cerniti
qui claufos oculos habet mentis , Jefum ad
dexteram Dei non videt. Confiteamur ergo
qui totum in littera conftituunt 8c in ordine,
quod Filius prius fit rogatus. Nos autem 8t fe-
cundum eorum interpretationem oftendimus
unitatem Paterna: majeftatis 8c Filii ; nam ciim
Pater rogatur 8c Filius , «qualitas precatio-
nis operationis indicar unitatem. Si autem illis
non placet Filio di£tum, Domine j videmus quod
etiam Dominum eum negare conantur.
14z. Sed jam quia martyris tanti corona pro-
ceffit,ftudia certaminis relaxemus s ferias ho-
dierni fermonis habeamus. Profequamur fanc-
tum martyrem laudibus, ficut poli magna de-
Tefum ad dexteram , ut cslum & nobis ape-D “ bat certamina., vulneribus quidem adver-
riatm' Claudunt libi catlum, qui alirer. confi- farii cruentatum , fed Chnftì pratmiis coro-
tentur- . “ atum' I
L I
C A P U T
B E
I.
R Q. U
A
A R T U S.
Celofti. 3.
Haud mirum cjfe quod homines in Chrifii cogni-
tione erraverint, fed quod Script uro: non ob-
tempcraverint ; illum quoque nec ab Ange Lis nifi
reve lati orte fuijfe cognitum , ficut nec ab ipfo
Fracurfore. Eyufdem chrifii in calum adfien-
dentis triumphus qualis, & raptu prophetarum
quorumdam quanto prafiantìor ? Tum defcripto
Angelornm hac de re colloquio , contra Arríanos
Filius omnipotens. effe ofienditur.
1. Onfideranti mihi, Imperator augufte,
qua ratione fic erraverita genus homi-
num, ut de D ei Filio plerique, v x mihi, diver-
fa fequerentur j nequáquam fatis mirum vide-
tur' quia err-avit humana fcientia de fupernis,
led qiiod Scripturis non detulit obedientiam.
2. Quid enim mirum , fi myfterium b Dei
Patris 8c domini Jefu Chrifti,in quo funt om-
nes thefauri fapientiie 8c fcientia; abfconditi
3. Quis enim potuit opimone magis quam
fide feqiu dominum Jefiim ,nunc de csli altiifi-
mis inferna penetrantem , nunc ab inferis ad
cieleftia reiurgentem : lubito exinanitum , ut
habitaret in nobis j nec umquam imminutum,
cum femper Filius in Patre , 8c in Filio Pater
elfet ? • . v ■ '■ ' ' 1 ' ■■ y
4. Dubitavit in eo ipfe Prjenuntius, licet
* per Synagoge typum , dubitavit iple ante
Domini faciem deftinatus. Denique milfis dif.
B cipulis, interrogat.: Tu es qui venturus es , an
alium exfpetfamus ?
5. Obftupuerunt 8c Angeli cadefte myfterium.
Unde cum refurgeret Dominus , atque illum
quem dudum fecundum carnem anguftus fepul-
cri locus texerat, refurgentem ab inferisc cx\i
alta fuftinere non polfent, hxferunt etiam cie-
lellia opinionis incerto.
6. Veniebat enim novis vi&or redimitus exu-
viis, Dominus in templo fando fuo; pr^eibant
per fapientammundi.nonpptuerunt homines C Angeli &. Archangefi , mirantes Jpolium ex
r r , i . . j ___a___lis mnrrp nna>fimm • fina.comprehendere, quod nec Angeli cognofcere mvis icirent nihil Deo
nifi ex revelatione potuerunt ?
a. Sic mil. plures ac potiorcs : alii autem acedit.genus hominum
( vet. edit, kumanum ) de D ei f i l io , ut flerique diverfa ( vet. edit.
-va divcrfa y fequerentur.
b. Dei Patris & Domini, in mil. plerique omittitur copula.
■*. Per Synagoge, typum, id eft. in quantum Synagogæ figura
e ra t, ejulque perfonam repricfentabar : in quantum autem Clirifti
prarcurfor, non cadebat in talem prophctam tanti erroris fufpicio,
ut ipfc Ambrofius tradidit lib. j . in Lucam, num. y j . ubi fufius
morre quxfitum:8c quam vis fcirent Deo
accedere ex carne potuille, quia infra Deum
hscc proiequitur.Vidcri etiam poflimt prater D -Thomam i . i ■ q .a .
art.7 . ad t . iäcri interpretes in i t . M a tth x i, & 7. Lucx. Quod
veroad Angclorum dubitationem, jam a nobis obfcrvatum eft ad
■lib. delnftit. Virg. cap. y . num. 39. Do&orem noftrum eamdem
hanc opinionem fxpius repetere: fed cam nuiquam pertraftat ubc-.
rius, quam hociplo loco. _•
' c. MIT. aliquot, melioris n o t* , u l i afira fuftinere. . . . opinio-,
nis incerta.
Ibid. 5 S;
Ibid. ¡9 j
M a tth u i
S
omnia funt; tàmen trophica crucis, cujus prin.
cipium fuper humeros ejus, 8c triumphatoris
seterni manubias intnentes , quafi eum quem
emiferant cadi portse, capere non polfent; licet
iiumqüam ejus capiant majeftatem , majorem
viam quxrebant aliquam revertenti : adeo nihil
exinanitus amiferati
7. Debuit tarnen novo vi&ori novum iter
parari ; femper enim vidor tamquam major 8c
pra:celfior eil : fed quia «terna: funt juftiti«
porta:, a ésedemque nòvi 8c veteris Teftamenti,
quibus ca:lum aperitur, non mutantur utique,
fed elevantur 5 quia von unus homo fed totus
in omnium redemtore mundus intrabats
8. Tranllatus erat Enoch, raptus Elias : fed
. non eli fervus lupra Dominum. Nullus enim
• adfcendit in calum,ni f i qui defcendit de calo. Nam
8c Moyfen, licet corpus ejus non aparuerit in
terris, nufquam tarnen in gloria chiedi legi-
mus, nifi pofteaquam Dominus relurredionis
ili« pignore vincala folvit inferni, 8c piorum
animas elevavit. Tranllatus ergo Enoch, raptus
Elias ; almbo famuli, ambo cum corpore : fed
non bpoft reilirredionem , non cum manubiis
mortis, 8c triumpho crucis viderant illos An-
9. Et ideo Dominum omnium primum ac ibi
lum de morte triumphanterft venire cernentes,
tolli portas principibus imperabant, cum ad-
miratione dicentes : Tollite portas , principes,
veltri s dr elevamini porta aternales : & introibit
7e X'gloria,
. 10. Erant tamen adhuc 8c ih cadeftibus qui-
ftuperent, qui admirarentur novam pompam,
novam gloriam ; 8c ideo requirebant : Jguis efi
ìfie rex gloria ? Sed quia 8c Angeli procelTus
habent fcientise, 8c capacitatem profedus; ha-
bent utique difcretionem virtutis, atque prudenti
« : lolus enim fine proceiKi Deus ; quia in
omni perfedione femper «ternus eli.
ii. Dicebant alii , illi inique qui adfuerant
rciurgenti, illi qui viderant vel jam cognove.
rant : Dominus fortis (fi potens, Dominus potens
12. Iterunl miiltitudo Angelorum triumphali
agmine pr«cine-bant : Tollite portas, principes,
v e iir ii (fi elevamini ports aternales : (fi introibit
rex gloria.
| ibidem to. 13. R_ui'ius alii ftupentes dicebant: Jjhtis efi
ifie rex gloria?Vidimus cum non habentem fpe-
cicm neque deborcm: fi ergo ipie non eft , jfu f i
efi ifie rex gloria ?
14. Refpondetur a fcientibus t Dominus vir-
tutum, ipfe efi rex gloria. Ergo Dominus virtu-
tum ipie eft Filius. Et quomodo infirmum Ar-
riani dicunt, quem Dominum virtutum, ficut
8c Patrem, credimus ? Quomodo Arriani difcretionem
faciunt poteftatis, cum Dominum la-
baoth Patrem , Dominum labaoth Filium lea
. Thuan. cod. ünus idcmque novi ö» veteris Teftamenti adit ust
quibus See.
b. N o n pauci miF. poft refurretlionem jam cum manubiis. Non I
ita male ; fubintclligitur cnim, ut poftea Chriftus adCcendit.
c. MIT- aliqu o t , interpretes alicubi omnipotentem interpretali funt.
3Ec ianc cum Ambrofius cx vocc omnipotent argumciitccur , fine
difpendio fenfus a lix interpretationes omitti poilent. Vcrum cum
habcantur in aliis cod. manu exaratis , ncc non ineditis omnibus,
tejicicndas alias duas non putavimus. Primam qua fabaoth expo-
fiitur virtutum five exerntuum, agnpfcic Epiphanius Hur. %6. Sc
A gerimus ? Nam 8c hic fic politimi plerique cò-
dices habent, quod c Dominus fabaoth ipfe fit re'x x
gloria : fabaoth autem interpretes alicubi Do-
minum virtutum,alicùbi regem,alicubi omnipo-
tentem interpretati funt. Ergo quoniam qui adfcendit
Filius eli: qui adfcendit autem,Dominus
eli fabaoth; omnipotens utique Dei Filius eli.
C A P U T I I.
2> In calum fine fide adfienfurum nemiriem, v e l f i
quis adfcenderìt, ejicìendum : illum itaque fedu-
lo confirvari debere. Ejfe etiam in nóbis calos ;
quorum porta aperienda, ile per Chrifii divini-
tatis confijjionem elevanda funt. Has ab Arrionie
non eievari, nec ab iis qui requirunt Filium
inter terrena ,• proinde eque illos cum Magdalend
remittendos ad ApoFtòlos , in quos porta inferi
non pravalebunt. Col ligi tur ex di eli s a fervo
Domini dignitati non derogandum.
C 1 4 . Uid igitur agemus ? Quomodo adfeeni
V / demus ad c«lum ? Sunt illic dilpofir«
poteitates, ordinati principes, qui c«li januas
fervant, qui adfeendentem - iiiterrogant : quis
me admittet- ; nifi Omnipótentem annuntiem
Chriftum ? Claui« lìint porr«, non cuicumque
aperiuntur • non quicumque vult, nifi qui fìde^
liter credit , irtgredietur; Cuftoditur aula im-
perialis;
ij. Sed e lio , indignus obrepferit, latueriÈ
jy principes portarum c«leftium , difeubuerit in
ccena Domini ; in'greflìis Dominus convivii, vi- Matth. ìv :
dens non indutum nuptiale fidei veftimentum ll- &JeÌ-
projiciet eum ih tenebras exteriores , ubi fit
fletus 8c ftridor dentium, fi fidenr pacemque
non fervet.
16. Servemus igitur nuptiale quod accepi-
' mus veftimentum > nec Chrifto propria dene-
gemus, quem omnipotentem annuntiant Angeli
, prophet« fignificant, apoftoii teftifican-
£ tur, ficut jam fupra òftendimus. éup.ìib. i j
17. Et fortalìè non de iftius tantummodo
c«li portis própheta dixerit quod pr«teribit ;
8c alìos enim c«los Dei Verbum penetrat, de d
quibus didum eli : d Habemus enim facerdotem H ebr.^ilf .
magnum ,princtpem facerdotum , qui pertrahfivit
calos fife firn Filium Dei. Qui fiint ifti c« li, nifi
8c bi de quibus dieit Própheta : Cali cnarrant rfal. 18. i.
gloriam Dei ?
18._ Star enim Chriftus ad januam mentis tu«,
F audi eum dicentem Ecce fio ad januam, (fipul- a p o c^ .ió .
fio} f i quis mihi aperuerit, ingrediar ad illum : (fi
coenabo cum eo ,(fi ipfe mecum. Et Eeclefia de eo
dicit : Vox fratrie mei pulfat ad januam. Cantìt.yx-,
19. Stat ergo, 8c non folus ftat ; fed pr«ce-
dunteum Arìgeli,qui die,un (.'.Tollite portas,prin-
cipes,vefiri. Quàs portas ? Illas utique de quibus
8c alibi dicit : Aperite mihi portas jufiitia. pfal. nj:
Aperi ergo Chrifto portas tuas ; ut ingredia- 19 •
tur in te : aperi portas juftì ti« > aperi portas puj
prxter alios Patres Origcnem , G regorium Nazianz. Augufti-
I nam & c. Hicronymus epift. 13 6. ad Marceliam:ficut & canidem fi-
Ì ! mul acque tcniam, qua feiliccc memorata didlio idem fònat ac om- nipotcns epift. 14 1 . comprobac. Quod autem illa ipià vòx ctìant
prò rege fumi dicitar, hoc non reperimus alterius eujuiquam firmatimi
fuffragio.
I d. Rom. cdit. Habemus enim principem facerdotum, qui penetravit;
alix ac mff. ut in textu, nifi quod vet. edic. cum Rom. legunc, f i .
1 netravit.
| c.- MiT. nonnullì, Ecce fleti ad januam mentis tuie, &pnlfi:
li
SII
I l i
I
l i ;
» l i ili