l. Theft.
i-Thtfi.
li.
b
fohan. 1 .3 }.
poh an. iff.
11. & Jj-
A lias Cap.
X V 1.
Pfal. T41.
d
declararur exemplo. Nec eo tarnen folo loco ,
Trinitatem videmus nomine divinitatis expreíl
fam , fed cum plerifque locis,íicut 6c fupra di-
ximus , tum máxime in his epiftolis quas ad
Theílalonicenfes Apoftolus fcripíit , divinita-
tem a'que dominatum Patris 6cFilii 6c Spiritus
fen&i evidentiífime declaravit. Sie enim habes:
Vos autem Dominus multíplice t y& abundare faciat
in caritate inviccm & in omnes, ficut & nos in
vobis, ad confirmanda corda vesFra fine querela in
fanttificatione coram Deo & Futre noftro in ad-
fcntu domini fefit.
9j. Quis eit igitur dominus, qui multiplicet
nos, 6c abundare faciat coram Deo 6c Parre
noftr© in advencu domini Jefu ? Patrem dixit,
6c Filium dixit: quem ergo cum Patre 6c Filio
príeter Spiricum junxit > Quis eft dominus qui
corda noftra in fen&ificatione confirmet ? Sanc-
tifícacio enim a gratia fpiricalis eft, íicut 6c infra
dixit: in fanttificatione Spiritus,& fide veritatis. *
96. Quem putatis ergo hic dominum, pra;-
ter Spiritum nuncupatum? bN ec Deus Pater
docere vos potuit, qui a i t : Super quem videris
Spiritum deficendentem & manentem fuper etim,
hic eft qui baptiz>at in Spiritu fantto .? Defcendit
eriim Spiritus in fpecie columba: 5 ut 6c fepien-
tia: teftirríonium ferret, 6c facramentum lava-
cri ípiritalis impleret, 6c unius fe cum Patre 6c
Filio operationis oílenderet.
97. A c ne per imprudentiam aliquid exci-
diíTe Apoílolo judicetis, fed fcientem pruden-
temque 6c fan¿to infufum Spiritu íignificaíle
dominum , quem Deum fentiebat, etiam in fecunda
ad Theílalonicenfes epiftola hoc idem
repetivit diceijs : Dominus autem dirigat corda
veftra in dilettione Dei, & patientia chrifii. cSi
Ndiledio Dei eft, 6c Chriíli paciencia, quis eít
dominus qui dirigat, debet oílendi, íl diredio.
nem feneli Spiritus denegamus.
98. Sed negare non poííumus, quoniam d e :
ipío Dominus dixit : Adhuc multa habeo vobis
ditere , fe d non potefiis illa portare modo. Cum
autem venerit Ule Spiritus veritatis, deducet vos
in omnem veritatem. Et David de ipfo dicit: Spiritus
tuus bonus deducet me in viam rettam.
99. Vide quid de Spiritu íancfco vox Dominica
refultaverit. Filius Dei venit, 6cquianon-
dum infuderat Spiritum, párvulos quoídam
¿ nos degere fíne Spiritu declaravit. Spiritum
dixit eífe venturum , qui faceret ex parvulis
fortiores, incremento videlicet ípiritalis xtatis.
Quod ideo pofuit, non quo virtutem Spiritus
anteferret , fed ut in cognitione Trinitatis
oílenderet plenitudinem eile virtutis.
100. Neceíle eíl igitur aut quartum aliquem
dicatis, quem fentire prxter Spiritum debeatis :
aut certe non alium dominum judicetis , niíi
Spiritum defígnatum.
101. Quod fi evidentem conceptionem ver-
borum exigids , quibus dominum Spiritum
Seriptura memoraverit, nec id latere vos poa.
MíT. aliquot non inférioris nota: > gratia fpiritualis eft.
b . Gilí. & Rom. cum míT. nonnullis,Hoe Deus Pater: Amerb. ,
& Eraf. cum aliis multo pluribus, Nec Deus Pater. Non male, eft
enim intertogatio qu x cum ftomachatione quadam Se objurgatione
con ju nta eft.
c. Nonnulli míT. Si direcíio D ei eft ea, & Chrifii. . . . qui dili-
gat, debet ofttndi, f i dilettioncm 8cc.
tuitì quia feriptum eft : Dominus antem Spiritus
efi. Quod utique didum de Spiritu fen&o to-
tius leries ledionis oftendit. Et ideo Apoftoli-
ca cöniideremus eloquia : gupties legiturMoyfes, ^
inquit, velamen pofitum efi fitper cor eorum : cum
vero converfi fuerint ad Dominum, auf ere tur velamen.
Dominus autem Spiritus efi : ubi autem Spiritus
Domini, ibi libertas.
102. Non folùm itaque Spiritum dominum
1 d ix it, fed etiam addidit : ZJbi autem Spiritus lbidem i8-
Domini, ibi libertas. Nos itaque omnes revelata
facie 'ploriam Domini Jpeculantes, ad eamdem imaginera
reformamur à gloria in gloriam , ficut d Domini
Spiritu, hoc e li, qui ad Dominum fumus
ante converfi, ut fpiritali intelledu quafi in
quodam ipeculo Scripturarum Domini gloriam
videremus, nunc ab hac gloria quæ nos
convertit ad Dominum,in illam cæleftem gloriam
reformamur. Ergo cùm dominus fit ad
' quem convertimur , dominus autem Spiritus
fit à quo reformamur,qui converfi ad dominum
iùmus, dominus utique Spiritus fandus eft de-
fignatus 5 ipfe enim converfos fufcipic, qui reformat.
Nam c quomodo quos non iufceperat,
reformaret »
103. Quamquam quid expreifionem quæri-
mus vocisjubi expreifionem cernimus imitatisi
Nam etfi dominum Spiritumque diftinguasj
negare tarnen non potes quia ubi dominus,
) ibi ôc Spiritus : 8c qui fuerit converfus ad dominum
, erit converfus ad Spiritum. Si litteram
calumniaris , unitatem non inficiaris : fi unita-
tem vis fecernere, poteftatis dominum ipfum
Spiritum confiteris.
C A P U T X V .
Etfi Spiritus dominus appelletur i tres tarnen dominos
hinc non induci y cùm ex eo quod Filius non
ficus ac F ater in variis Scrittura locis dominus
appellatur, non inducantur duo domini : domi-
nationem enim in divinitate effe, & in dominai
ione divinitatem, qua tribus per fin is indi-
vifim congruant.
104. Ed fortaifis iterum dicas : Si dominum A,ias ^p-
Spiritum dixero, très dominos deeia- x v 1L
rabo. Numquid cùm dominum Filium dicis,
aut Filium negas, aut duos dominos confiteris >
Abfit j ipfe enim Filius dixit :N olite duobus do- Matth-6-
minis firvire. Sed non utique aut fe aut Patrem *4'
dominum denega vit j nam 6c Patrem dominum
dixit, ficut habes : Confiteor tibifate r domine cali 1,1
& terra. Et fe memoravit dominum , ficut in
Evangelio legimus: Vocatis me dominum & ma-
gifirumfidr bene facitis> fium etenìm. Sed non
duos dominos dixit j immo oftendit fe non duos
dominos dixifte, g cùm præmonet : N olite duo- D |%
bus dominis firvire. Non funt enim duo doinì-
ni, ubi dominatus unus eft j quia Pater in Filio,
6c Filius in Patre 5 6c ideo Dominùs unus.
io j. Sic 6c Lex docuit : Audi i f ia e l, dominus M
Deus tuus dominus unus efi ; hoc e ft, immutati
Thuan. cod. nos degenera fine Spiritu declaravit.
c, Mff. aliqaoc, quomodo quis quod non fufeeperat, reformaret.
f. Rom.cdic. cum uno auc altero mfl. ^ bene dicit is.
g. Unus m ff cùm pariter mone at Infra vero ubi nos cum
ant. edit. Se m f f non paucis, ubi dominatus unus eft ; Rom edit.
& quidam mff. ubi dominus m us eft.- alii paulo plures, ubi do-
minator Sc c.
t e n .i f . I4
i . Tim. I .
i î .
Pfal.i O f.j.
ÌÀatih-1 1 .
b
P fa l.n o . 1
johan 10.
6 87 De Spiritu Sanilo Liber I I I . ¿ 8 8
bilis, ferri per tin unitace permanens poteftatis, A ^ .
femper idem ,tnulla àcçeifione, nulla diminu- C A p U T X V I .
done miitatur. Ergo unum dixit Moyfes, 6c f^tem fanftum effe, ac fimiliter Filium & Sp,
r itu rn .at/iap idem tarnen Dominum a Domino piuiife meI
tin r . - J_ H R H •
moravit. a Apoftolus quöque: Dety iiiquit, Do-,
minus mijericordiam invenire d Domino. Dominus
pluit a Domino,Dominus dat aDomino
rnifericordiam ; Dömimis nec ibi difcern'tur
ubi pluit d Dolnino j nec hic feparatur, ubi mi- •
ferecur a Domino , ied utroque in loco lulitas
' d omin a tiönis ‘ exp rinli tur. ß
I06. In plajmis quoqne habös : Dixit Dominus
Domino ntco. Ne c ideo Patrem füüm dominum
denegavit, qüia Filium dominum fuum
eile memoravit : ied ideo' Filium domitium
fuum dixit, ne ciedcres Filium pfophecte fuifle
fed Dominum : quod in Evahgelio ipfe Do'mi-
hus mänifeftavit diceiis : Si enim David in fpU
titu Vocat enm Dominum, quomodo Filius ejus efi?
In fpiritüdicit David domiiium,rion Spiritus
ritum, at que hinc trifagìo co dem celebrasi : nec
pojfe à nobís Deum pradicari dignius , quam f i
cum demfin f f um- dicamus ¡ unde darum fit Spi"
rifui fiando non derogandum. Ei dem inejfi om-
nia qua Dei funt, cùm in bap tifinate una cum
V atre & Filio nomi ne tur , eiqite Pater dederit
quod ma jus omnibus efi, nec quifquam ipfi va-
leaty eripere. Igitur e joco Johann is unde calum-
niam conflabant h.er etici, Trinitatis oequaljtdtem
. unitdtemque adfirui deitatis. Tandem ubi expo-
fitum efi quo paffo Filius d Patre accipiat, quem-
admodum citato loco jugulentur varii haretici >
aperitur.
Æ l ¡ ¡ S S I B i fimftiis Filius,
X~^ 1 ianclüs 6c Spiritus.- fed non * tres íanc.
ti j quia unus eft Deus íanctus -, unus eft dominus.
Una eft eifiin vera fenftitàs-, ficut una eft
AUas Cap.
X V 11 Ï.
Acir. A u tfihm c cakimmantur j q u i a ; v eradivinicas, uriailla vera fànaiias naturalis,
Spiiitus dixit, ncccflc e(t pan facnltgto t hi urn I H Ideo omnia t e c H i H H | no's credi-
p e i etiani Spa:tits fanéh" Fiiium v:de.m:ar ad- mus, illam folam predicane: ianditacem. Ghe-
ere. . ' J rubim ;&,Seraphiin indefeffis »tscibuS ¿udant
107. ErÄ^uemadmodum duos non did,mis M H M W dminu; H ’.
domnms.ciUTi&Patrem&FiImmdefigBamuäÄix),^ Stbmh. Nonifemeldicdnt.nefinaukri
ita nee tres- dtennos - dicimtis, cum dominum tacem credas, nosifeis dicunt, ne S p in ti« exl
Swntum-oonfitemor. Sicnt cum facnlegium dudasn non fanao adiamt. ne iufalitatem
eit tres dominos autdeosdlcere , ita edam hoc Kftimes: fed terrepecunt, & idem dicunt ut
'plenum facnleg» e f t , duos, dominos.aut deos «iam in hymno diftinaionem.Trinitatis & di.
dicefe I quiaupusDeus, unusaotmnus, — inteliigas. unitatem ; hoc cùm di’cunt
eit Spintils ianaus ; Se qui Deus, dominus : &c Denm predicant - ?
: - uri Nos quoque, niter pretiofius itiveniimjs
quo .Deum predicare poffimus ; nifi ut fanciulli
appelleinus. Quo;#becaliud inferiusjDeo,in-
ferius eftidomino. : Ergo hinc quoque confide.
U'.ate Utrum aliquiilfanao SpiriiiSidd»Sgäiidutfl
.fit.fCq juÄÄen Dei-laus eft. Sic enim lauda,
tur Eater, fic [audatur &; Filins, qhemadmodunl
dominus, Dc:!:s; qui.i Stiu döminatione di-
vinitas, 6c in divinitate döminatus eft.
‘ fiipB. Denique 6c dominum 6c Deum legifti
Patrem : Domine Deus meus, b clamabo ad te3 exau-
di me. Et■.dbminutn 5c Deum habes Filium, fi.
ciic in Evangelio legifti, qiiia cum tetigiflet
■Thomas latus C h r if t ia it : Dominus meus &
Deus meus. Ergo ficut Pater Deus, 6c Filius
Alternàpar pia lignificano.,, non alternatur di-
-vina natura, fed immutabilismanet gratia. Non
enim largitatis .collativa-, fed naturalis çplacita
caritatis funt 5 quia 6c únicas proprietärem habet,
. . . . a, „ „ - , — & Spiritus nominatur & Iaudacur. Seraphim
dommus ita&yihua.DeuSj&.Pater dominus E laudat,omnisibèatorumchoriislaudat,utiànc.
6c proprietas unitatem..
turn Deum dicat , fenchim Filium , fenftuili
•S.piritum*
in . Quomodo igitur noil omnia habet qu#
Dei. funt, qui cum Patre 6c Filio à fecerdoti-
bus in baptiimate nominatur, 6c in oblatio-
> nibus inyocatur , cum Patre 6c Filio à Seraphim
in aeleftibus pr^dieatut*, cum Patre &
„ Filio.habitat in fenftis, infunditur juftis, inipi-
p racur- prophetis. Urtde 6c in Scriptura divina
vióvrviv$‘& ,‘ omnis ex hoc dicitur, quodDeus 1
. infpiret, quai loquutus eft Spiritu’s* - v
113. Aut fi liolunt omnia liabére qu^ Dei
1 funt 6c poiTe omnia Spiritum fencliim, dicant
quid non habeat j quidve non poflìt. Nani' ii-
cuc omnia habet Filins, nec invidet Pater quo-
minus omnia naturalitcf det Filio , qui dedit
a. MIT. aliquot, Aptftolus quoque diftinguit.- t)et voiis Donti-
hhs rnifericordiam & c.
b. Ita vet. edit. & mil. nonnulli, à quibus edit. Rom. i t ad Colb.
hoc iolo recedunt, quod pro clamabo pra:fcrunt, clamavi : reJiqui
auteni fcripti cod habcnt, clamabo ad t e , & exaudiffis me.
c . Thuan, codex, piacila veritatis funt-.
* . Eadein piorfus rationc in Symbolo quod Athanaho tribuitur,
Kontres eterni,non tres increati} non tres immenft. Ncque edam ali--
ter Auguft. lib t i . de Civit..Dei. cap. 1 4 . Unu s Deus,inquit, propter
infef arabile») divinitatem ficut unus omnipotens propter inftparabiltm . ,
mnipotentiam -, ita tarnen ut cùm.de fingulis qutritur, unufquifque I {
eorum & Deus & omnipotens effe refpondtatur.- cùm de omnibus f i - IT
mul,non ires dii, vel tres dmnipotentes ,fed units Dens omnipotent.
Tanta eft ibi in tribus infeparabilis unitas, qua fic fe voluit prsdi-
cari- Quibus verbis cum Ambroiu iencencu nihil conoruentiusj
Etenim qucmadmodum caufam cur tres ianiios diccre non liceac,
hanc rcddit SanCtui noftcr, quod neitipe una vera & naturalis fit
fenftiias; fic Auguftinus co quod una lie omn¡potential tres dici
p'oflc oninipotentcs negat. Ubi apparet voces omnipotens & famine
abeis iuintasinienluconcretq, ut vocant T h e o lo g i,id e ft , pro rc
ip la qua; fan&a fit atquc omnipotens. Et forte non a nobis niul-
tum dtfcrepent, qui poft D. Thom i . p. q. 39. a. 3. fubftantive
accipi tradunt eadem vocabula; qua de. re yide Commentatores >o
eumd^m. locum',