Ifa i. 7-HM
a t th - iiy
E x o d .iy
Ibid *5.
ÿobatt. 1 . } .
& SMatth.
1.18
Ibid. j .
Ibid. 19.
Matth- l i .
4 7 -
Calar.4.4,
S i* tvpum Chriili illa pariefìdo à viro Amulicre, fa ft um fub /^t.QuæfînguIat> enodart-.
9 HI r : J- IR Im IH I S K H •meretur audiri, quantum proficit fexus qui n D i HSU fprmnniç hmnfl
Chriftum , fai va tamen virginicace, generavit?
Veni ergo Èva jam Maria,'qua: nobis non io-
lùm virginitatis incentivum adtulic, fed etiam
Deum intulìt. Üncle 1 ictus Se exfulcans tanto
munere dicit Efaias : Ecce virgo in utero accipiet,
d ' pariet filium , & vocabitur nomen ejus Emmanuel,
quod eft interpretatum , nobifctm Deus.
da nobis funt, ut qui ilia legit, fermonis hujuf.
modi vinculo non alligetur. Refpondeamus ita*
quefuo ordine.
36. De mulieris nomine quid moveamur ? Ad
iexum retulit 3 non enim corrupteke, fed fexus
vocabulumeft. V u l g i u s tt s non prajudicat
veritati.Denique virginitas primum hoc nomen
accepit ; nam cum iumfiflet Deus unam de
Unde hoc munus ? Non de terra utique , fedB coftis Adæ , Sc fuppleviflèt carnem in locum
de cado vas fibi hoc per quod deicenderet
Chriftus e le g it, Sc facravit templum pudo-
ris. Per unam defcendit , fed multas voca-
vit. Unde Sc fpeciale Maria Doriiini hoc nomen
invenit, * quod fignificat 3 Deus ex ge-
nere meo.
34. Di&ae funt Sc ante Maria: multa: 3 nam Sc
Maria foror Aaron dida fuit i fed ilia Maria
■amaritudo maris vocabatur. Venit ergo Doipfius
: Mdificavit, inquit, e am in mulierem. Ùti- Gm. k .;
que adhuc virum non cognoverat, & jam mu-
lier vocabatur. Rationem quoque nominis hu-
jus Scriptura non .tacuit cncens : Quia dixit ibidem
Adam : Os de ojjibus meis > & caro de carne rnea.
Hac vocabitur mulier, quoniam de viro fuofumta
eft. Quia fumta eft , inquit, de viro fuo, non
quia virum experta. Itaque quamdiu in para-»
difo fuit, mulier vocata eft, Se cognita viro non
minus in amaritudinem fragilitatis h umana:, ut C erat : ubi autem ejeda eft de paradilo , tunc
conditionis amaritudo dulcefceret, Verbi ca:-
leftis fuavitate Se gratia temperata. Hoc figni-
ficavit fons a Merrha per lignum dulcoratus 5
eo quod populus nationum amarus ante pecca-
tis, vel caro noftra temperamento paffionisDominici
in ufus alteros mutaretur.
3j. Egregia igitur Maria , q u i fignum facra
virginitatis extulit, &; intemerati integritatis
pium Chrifto vexillum erexit. Et tamen cùm
legitur quia Adam cognovit Evam mulierem Gen 4.1.
fuam, Sc tunc concepit Sc peperit filium. Primus
igitur folutus eft nodus.
3 7 . Secunda quiftio, quia fcriptum e ft : An- Matu.u.
tequam convenirent, inventa eft in utero hdbens.
Confuetudo autem divini Scripturi ea eft, ut
caufam q u i fuiceptaeft , adftruat, * incidert- *
tern differat.
38. Quo folvitur etiam tertia q u ift io , qua
ömnes ad cultum virginitatis fandæ Marii ad-Ddidum elt : Non cognovit earn, donecpeperit Fi- ibid.i9.
vocentur exemplo, fuerunt qui eam negarent
virginem perfeveraflè. H oc tantum facrilegium
filere jamdudum maluimus:fed quia caufa v o j .
cavit in medium,ita utejus prolapfionisetiam
* Epifcopus argueretur, indemnatum non pu-
tamus relinquendum 3 Se maxime quia Se mulierem
eam legimus., ficut qui in Cana Galilææ
ipie Dominus ait dicenti fibi : vinumnon habent,
fL i j reipondit : g u id mihi dr tibi eft, mulier ?
hum. Quid ergo ? Poftea cognovit ? Minime,
Deniqueliabes feriptum : Ego fumDeus,dr donec £>*4« 4*
feneftatisy ego fum. Numquid igitur poftquam
fenuerunt, quibus donec didum erat, Deus eile
defivit ì Item in prophetia David legimus £ DÌ-
x i t Dominus Domino meo : Sede a dexiris meis, do- pf io9'1'
nec ponam inimicos tuos fcabellum pedum tuorum.
Numquid fubjedis populis nationum, qui ante
videbantur inimici, cùm falutisuudorem nega-
Et alibi legimus quod dixerit Matthæus de Jo- E rent, fimulacris fervirent, ad dexteram Patria
• feph Se Maria : inventa eft antequam convenirent
, in utero habens de Spiritu fancto. Et infra :
Non cognovit eam, donec peperit. Et iter um de
Joièph : Noluit eam traducere. Et fratres Domini
videnturlignificare,quod de Maria iùfcepti
, fint. Et Apoftolus ait : Poftquam venit plenitu-
do temporis > mifit Deus Filium fuum factum ex
* . In Ifaac ad fecrificiam paterna voluntate deftinato figurarci
Chrifti exßitiffe notius eft quam ut probazione indigeat.
* . N o n admodum felix vocabuli Mari* interpretacio : fed cùm
jnoris eflct, ut fsepe vidimus, Ambrofio noftro lermonis hebraici
peritos in re limili confulere, illi à fciolo aliquo quem fallò doftum
exiftimarat, impofitum effe credendum eft. Quae vero ejufdem
diclionis ctymologia proximc fequicur, potior eft.
a. Omnes cdic. fons Mar* -, nimirum curii hcbraico textu, &
& veflionibus omnibus prxterquam L X X . In his quippc ita legimus
5 ^Xdoi» (if ntf'fa, i VX gtuvMZ mtii éot Abeis
autem mff. noftri nihil diffident, nifi quod pro Merrh* fcripto-
rum imperitia exhibent Mirra.
* . Extra controverfiam eft epifeopum tacito nomine h ìc indica-
tum Bonofum effe, cujus judicium ad vicinos praefules remilèrat
Synodus Capuana. Verum qua: (edes epifeopalis ipfius fu e rit ,
obfcurius eft. Garnerius in fuis ad M- Mercatorcm commentariis
itcrum ac testio, nempe pag.115. par. i . p a g .ijo . & Differì, i . de
h&refi & libris Neftorii § .6 . id fibi ducit palmatium, quam rem
Baton, ad an. 3S9. Petavius tom. 4 . Ecclefiafticorum dogmatum
lib 14 . aliique magni nominis fcriptores ignotàm libi efle confi-
teantur, cam libri à Mercatore lucubxati, abs fe autem primum
evulgati beneficio innotefeere, feilieet Sardicenfi metropoli prx-
fixiffe. Certe quidem Garnerio favet , quod Bonofum caufam
propter canones fuffraganeis in primatem fuum judicandi jus
non permittcntes Anylio Theffaloniccnfi ac Macedonibus epifeo-
pis cani quam vicinis demandatam adferit. Nihilominus tamen
Filius federe d efivit, aut in perpetuum non fe-
debit?
39* QiÈd mitem priejudicat Maria:, ficxleftis
confilii myfteriumjofeph non intellexit, Se pu-
tavit virginem non effe, quam pnegnantem vi-
deret? Refurre&ionem ejus Angeli ignorave-
runt, quod fignificant verficuli : Tóllite portar,
Lue. Holfteniusin Annoi Geogr. de Patriarchaitt Rom. pag. i t a .
& 113. N a if li, quam urbem hic & in Annoi, ad Hortelliitm
in Dacia lo c a i, adfirmat Bonofum illum lèdem tenuiffe. At cu ra
ibjiei poffee eidem Holftenio,Bonofum liquidem metropolis Sardi-
cenfis fuffraganeus e r a t , à Capucnfibus Patribus ex canonum
prxfcripto rcmittcndum fuiffe ad primatem luurn ; nifi admodum
credibile videretur illum jam ab eodem primate condemnatum
provocaffe, cujus provocationis cognitioncm Macedonibus commi-
ferit Capuanus conceffus. Etenim gravilfimi momenti effe debet ab
Holftenio citata Innocentii epiftola j in ea quippc adferitur ordina-
tos à Bonolo in Naillitana Ecclefia fuiffe presbyteros atquc diaco-
nos , quod lòfi proprio epifeopo, non autem primati canones con-
cedebant. Crediderimus igitur in mff. Garnerianis poli vocem Sardi-
cenfis omiffum aliquod verbum, puta provincia:, aut aliud ei cpgna-
tum. H a c de re confuli etiam poteft, qui & Holftenium fequutus
e f t , Cl. Hcrmannus Ambroft vitaclib.y.cap 7 . Non eft autem pra:-
tcrmittendum Auguftino cognitam non videri eam hxrcfim,quando
nullam illius in Catalogo ilio facit mentionem 5 quin immo de Jovi-
niani, cujus Bonoius fuit fcctator, hxrcfi agcns, negat ullumepifeopum
qui eadem fc fe infici paffus effet , ulquam inventum.
b. Edit, notanda nobis funi : mff. melius, enodanda Scc. Porro
objedtiones ilice qux hic colleftim reprxfentantur , novx non erant,
nec bononiftarum proprix ; ut intelligere eft ex Hierou. adverfiis
Hclv- & Epiph. adv. Antidicom.
Incidens caufa live quxftio fccundarium caput eft & minus
prxcipuum.
2fp De Inftitutione Virginis Liber unus. 2^0
a principes, ve jiras, dr elevami ni porta ater nàie s , Aqueait : Optabam ego anathema efte pro fratribus Ronr.'9.y
I jUdem 9.
I & 10.
& introibit Rex gloria. J^uis eft ifte Rex gloria
Interrogant quafi ignorent j Se alii refpondent
Dominus fortis & potens, Dominus potens in pra-
lio , ipfe eft Rex gloria. Et repetivit Propneta
eoldem verficulos,& nihilominus illi quafi ignorantes
iterum interrogaverunt ■, fic enim ierip-
tumeft : Tollite portas, principes,veftrat elevamini
porta aternales, & introibit Rex gloria.
JJuis eft ifte Rex gloria ? Quomodo ergo homo
meis. Potuerunt autem * fratres eile exjoieph,
non ex Maria. Quod quidem fi quis diligentius
profequatur , inveniet. Nos ea proièquenda
non putavimus, quqniam fraterrium nomen li--
quet pluribus effe commune,
4 4 . An vero dominus Jefùs, eam fibimatrem
eligeret, qux virili lemine aulam poiletincefta-
re cideftem , quafi eam cui impoifibile effet vir-
ginalis pudoris fervare cuftodiam ? Cujusexem-
potuit',divinum icire fecretum, qüod Angeli B pio cetera: ad integritatis ftudium provocannefeiebant?
Et in Efaia: libro habes : £)nis eft tur,ipfa ab hujufmodi quod pejrle ceteris proifte,
qui àdvenit ex Edom ; rubor veftimentorum pofitum foret,munerc deviaret. ^
ejus ex Bofor? Et utique minus erat hominem re- 45. Et qua: eflèt, * cui majus quam matti D o . *
furrexifle , quam virginem parturiffe. Etenihi minus meritum reponeretjpraemium relervaret ?
jam Eli7t precibus , Elifei orationibus mortui Nulli enim uberiora quam virginitati deputavit
refurrexerant: numquam autem ante,numquam munera, ficut Scriptura nos docet, Sic enim
poftea virgo generavit. per Efaiam Dominus loquutus eft : Nedicatfpa- Rfü-s6- iv
40. Hoc autem opinatus eft quod traduceret do, quia ego fttm lignum aridum. Hac dicit Doeam
quafi ream, antequam ab Angelo mone- minus fpadonibus : ¿¡¿uicumque cuftodierint praretur
: poftea autem quafi fidelis nec dubius vir ~Gccpta me a, & elegerint qua ego volo, & amp lette n-
ginitatis ejus, ièrvavit oraculum. * tur teftarnentum me um ; dabo illis in domo me a
Ó1 in muro meo locum nominatum meliorem ér ft-
C A P U T V I . liorum & filiarum , nomen aternum dabo i llis ,d r
non deficient, Aliis promittit, ut non defìciant •
Solutis aliis duabus circa eamdem rem ob je elioni- matrem lùam deficere papebatur ? Sed non debus,
additar abfurdurn illud futurum fui(fe > f i ficit Maria, non defecit virginitatis magiftra }
Chriftus matrem in virginitate non perfeveratu- nec fieri poter at ut qua: Deum portaverat, porram
elegijfet, aut ei praclarijfima virginitatis tandum hòminem arbitraretUr : nec Jofeph vir
munera denegajfet. „ juftus in hanc prorupiflet amentiam, ut matri
Domini corporeo concubiti! mifeeretur.
I Matth. I . 4 1 J ^ ^ E c illud moveat, qüod ait: J>uiajo-
C A P U T VI I .
U b i pYobatum eft Mariam perfeverajfe in integri~
I tate virgínea, ex eo quod in matrem difcipulò
data fuerit 5 confirmatur virginitatis propofitunt
ab e a mìnime mut ari potuifte, cujus tanta con*
ftantia in F ilii pdjfione ; tantaque virtus in Bap-
tìfta exfkltatione prafulferit.
j f i f k dccepit conjugem fuam, dr profeclus
eft tn Mgyptum 3 defponiäta enim viro conjugis
^7. q. x. nomen accepit.Cum enim initiatur conjugium,
I Z T tunc conjugii nomen adfciicitur 3 * non enim
* defloratio virginitatis facit conjugium, led pactio
conjugalis. Denique cum jungitur puella,
conjugium eft, non cum virili admixtione cog-
nofeitur. , i
42. Quod autem fuit defponiäta connubio, '■ 46. ^ I
j b b.licet alibi plenius dixerimus, libare nunc fatis. ^ bus defendatur.Non defecit,utdixi.Ipfe
eft caulam cxleftis myfterii • ut ab his qui Ma- teftis eft Filius Dei,qui cum eflet in cruce, dif.
riamgravi utero cernerent, non adulterium vir- cipulum matri commendabat ut filium : difciginitatis,
fed defponfata: partus legitimus ere- pulo eam tradebat ut matrem. Docuit hoc
deretur. Maluit -,enim Dominus aliquos de fua Johannes, * qui myftica magis fcripfit3 alii enim *
generatione, quam dematris pudore dubitare. Evangclift^ lcripferunt quod in paffione Do-
43. Fratres autem gentis, Sc generis, populi; mini terra contremuit, fol refugit,perfequutori.
quoque confortium nuncüpari docet Dominus bus venia poftulata eft : ifte diledus Domini,
I P/41.11, ij* ipfe , qui dicit : Narrabo nomen tuum fratribus p q u i b pedore ejus hauferat fecreta fapientia:,
meis: in medio Ecclefia laudabo te. Paulus quo- Sc pia: voluntatis arcana ab aliis dida prater- JI &Jeq‘
a. Rom. edit, ex uno cod. V a t.principes v eftri: quod Auguftinus
etiam legit , cum L X X : fcilicet, in quibus » «1 &t% m t d f f if .
Ambrofiani tamen reliqui m ff ac vet. edit, frincipes veftras .- quo-
jnodo etiam prxferant V e r f Vulg. & Arab. Tcxtus autem hebrai-
cus ac ceterx Verfioncs, Adtollite, porta, capitayeftra. Quod autem
Dominicam refurrciftionem dicuntur ignoraffe Angeli, hoc iplum
Ambtofius jam docuerat lib.a. in Luc. num. i j . Quam doitrinam
fimiliterlib.4. de fid e , cap.i. ficut & lib.de Initiandiscap.7. re-
peries elocutionc admodum fimili expofitam. Eamdem verofufius
cnudeat Auftot librorum de exlefti Hierarchiacap. 7 . § . }• cujus
locum Angelicus doftor fibi objicit & folvit. i.pattc ,quxft i « 7 .
art. 4 . ad 4 . quem conlule.
* . Planum fit ex hoc loco non in confummatione, fed in mu-
tuo confenfu conjugii naturam conftitui ab Ambrofio. Q u a quidem
in re cum co confcntiunt Hieronymus , Auguftinus, & ceteri
Patres : quos in hoc poftea Gratianus in Dccreto , Pet. Lombar-
bardus in lib. 4. Senten. dift. 1 7 . & alii canoniftx , theologique |
fequuti funt; . . . . I
- b. Rom. edit, fo la , cum alibi & c. verum retinenda vox licet 1
aliarum ac mff. authoritate; plus, enim hoc löco fignificatur quam |
ekprimitur : atque adeo poft voces, plenius dixerimus, mente utique
fiipplendum videtur ,n c proinde facile ejfet plura dicere. H ìc porro
indicatur expofitionis in Lucam liber, a. ubi non fblum huic, fed 8c
reliquis ejus objeitionibus fuiè refpòndetur. Et hinc etiam patct v irum
fanduin, dum fupra dixit, filere jam dudum maluimut, non de
dôârina ipfe, fed tantum de pcrfouis quas illic ex induftria non
indicaverat, intelligendum.
* . Hanc opinionem Hieronymus in caput i . Epift.ad Gal. refere
acrefellit : cui quidem hac in re communiter fiibfcribit fchola
thcologorum.
* . Ambròfianum hoc principium qui intemeràtam Marix con-
ceptionem defendunt, quam Iatiflime lolent extendere ; contra vero
illud intra certos limites reftringendum autumant oppofitx fen-
tentix propugnatores. Et certe negari non poteft, quin ei quando-
que termini fui tribuendi fine : qua de re adifis T h . Reinaudum
in Diptyc. Mariants non uno loco.
* . Si qux hoc fere roto capite dicuntur ,cum libri i . in Luc-
num. 130. & feq. nec non cum loco ejufdem argumcnti ex Epift.
ad Vercell. contuleris, tantam in illis deprehendes confenfioncm ,
ut tria hxc opera ejufdem audoris effe non fis negaturus,
Si