ì l i
Vfal. 4 4 .1
Gal«Ï .45 .
1x6. Arrius dicit exnihilo Dei Filitim. Quo- A Sabaoth : quid ego de me diCam , qui cùm
modo ergo Dei Filius? quomodo paterno ge- . immunda labia habeam, cogor de Dei generaneracus
ex utero ? quomodo eruilatum ex cor- tione traclare ? Quo igitur de iis qua: metuo,
de Verbum legitur, nifi, ut ex intimo 8c inaili- loquuturus erümpoj cùm David de iis qua: fciat, t.
inabili Patris intelligatur, ut icriptum e il, pro- ori Aio cuitodiam petat ? O fi mihiquoque unus
diiflè iècreto ? Filius enim aut per adoptionem, de Seraphim candentem illum carbonem,quem
aut per naturam eil ; per adoptionem nos fìlii de altari divino iumfit, utriuique forcipe de.fedicimur,
ille per veritatem natura: eil. Quomo- rens Teilamenti, immunda adurat labia •
do ergó ex nihiloille, qui ex nihilofecit omnia? 133. At quia tune Seraphim defcendit in fi- V*1-6- <•
1x7. Non habet Filium , qui nefcit unde fit. gura ad prophetam : tu auteni, Domine, re-
Denique necjudaù habebant Filium , quia un- B velato myilerio ad nos in carne vernili, non
de eilet nefciebant. Et ideo dixit his Dominus : per legatum, neque per.nuntium, ièd ipie per
Nefcitìs unde veni ; òc infra : Neque menoflis, ne- te , ab occultis meis Confcientiam meam munque
Patrem meum ficitis. Qui enim negat ex Pa- des 5 ut ego quoque dudum inimundus, ièd jam
tre Filium , nec Patrem ex quo eil Filius , no- per tuam miìèricordiam fide mundus, illud D avit
; neque Filium novit s quia Patrem nefcit. vidicum canam , dicens t pfallamtibi in cithara, pfai'7, l
ii8. Arrius dicit : Ex alia ili bilantia. Qike igi- Deus Ifirael : gaudebunt labia me a , dum cantavero & lìtur
alia iùbilantia icquatur Dei Filio , ut ex tibi >• dr anima me a, quam redemifii.
ipfa Dei Filius fit? Aut quomodo reprehendunt 134. Itaque , Domine, calumniatores tuoi
ithàn. s. quia nos in Deo aut «Via» grucce , aut latine &. hoiles reli nquens, confer te ad nos : Sciane-
\tucm i9. fübilantiam dicimus, cùm ex alia dicendo iub-C tifica auresprincipis Gratiani,omniumque pra:-
a ilantia » Dei eflè Filium, edam ipfi iubilantiam terea quorum in manus hic libellus venerit,
Dei eflè confirment ? vacuas mihi pneila aures 5 necubi audita: per-
129. Sed fi de nomine iubilantia: aut natura: fìdia: iòrdes refideant. Emunda ergo , emunda
divina: voluerint dicere , facile revincentur y aurem non fontanis-poculis, nec fluviali hauilu,
quia 6c 5iclcu grjece, 6c latine fubilantiam fre- nec iuiùrro pra:terqjeantis rivuli : ièd ièrmoniquenter
Scriptura memoravit. Et Petrus vult bus ad vicem aquarum operantibus, fupra nit.
r«/rki.+. nòs , ut legimus, divina: confortes fieri natura, torem aquarum peripicuis, 6c omni purioribus
Quod fi ex alia fubilantia Filium di cent, ipfi nive 5 <!illis udque ièrmonibus, quibus dixiili:
iè revincunt, 6c verbum fubftantia: quod me- Si fuerintpeccata veUraficutphcenicium ,ut nivem Pfai.xM.
tuunt confitendo , 6c Filium creaturis quibus D dealbabo.
prieferrefe fimulant, conferendo. 135. E il etiam poculiim quo iecreta mentis
130. Arrius dicit creaturam Dei Filium, non mundare confiieviili, poculum non natura: veficut
ceteras creaturas.Qua: enim creatura bnon teris, nec ex vite folemni : ièd poculum novum
ficut alia creatura non eit ? Homo non ut An- de cado delatum in terram, expreflum ex ilio
gelus, terra non ut cadum, fol non ut aqua, lu- botryone peregrino, qui ficut uva de vite ita
men non ut tenebrie. Nihil ergo preferendo ille in carne crucis pependit è Iigno. Ex hoc
donavit, ied ad fimplices decipiendos mifero ergo botryone ceil vinum quod letificat cor c
colore fraudem fue impietatis obduxit. hominis , iobrifctatem inebriat, crapulam fidei
131. Arrius dicit mutabilem 6c convertibilem 6c vere religionis exhalat, crapulam cailitatis
Dei Filium. Quomodo ergo Deus, fi mutabi-E infundit.
Uxiac.y e. Iis 5 cùm ipiè dixerit : Ego fum, ego fum, di' non 136, Hoc igitur vino, Domine meus, à do- ^
fum mutattis ? mini aures Auguili mentis emunda , ut ficut -
C A P U T X X . vino naturali homines inebriati, quietem diligunt,
timorem mortis expellunt, injurias non
ientiunt, aliena non querunt , iuorum obll-
vifeuntur : ita etiam vino tuo crapulatus,pacem
diligat, 6c fidei exfultatione fecurus, mortem
infidelitatis ignoret, patientiam caritatis exhi-
beat, facrilegia aliena non teneat, fidem etiam
Optatad fe mundandum ut olim ad Efaiam Seraphim
aliquem advolare : immo vero ad fe , ad Imperato-
rem aliofque le clores fuos Chrißum invitat:ac tandem
Dominico poetdo. my f i c e defignatoyit ejus vir-
tute Gratianus ceteriquefideles inebrientur,petit.
"T Erum nunc mihi propheticum illud E *pignoribusfuispreferat,iecundümquod ferip- V . e^- confitendum, quod prophetaturus tum e il: Relinqueomniatua, & veni, fequereme. M(
Domino oremittit F.iaiflc rlirp-n« .de premittit Efaias dicens : 0n mife\ _______________________________
ego, dr compungo corde, qui cum immunda labia
Efai. 6. j. habeam, in medio quoquepopuli inhabitem imnrnn-
da labia habentis i vidi Dominum Sabaoth. Ergo
fi Efaiasmiferum fe dicit, qui vidit Dominum
a. Ornucs edic. cum parte non minima mff. Deum efe filium:
melius tarnen alii 5 qui ncc pauciores ncc in feriores, Dei eße Fi
l i u m ut per iè d arum eft. • .
b. Edir. omnes, & mff. aliquot,»«»» ficut alia creatura eftf
Male j hoc enim fignificarctur quamübet creaturam effe ficut aliam,
quod cum fequentibus-non cohícret. Optime igitur e x aliis mff. ne-
gatiOnem quidam removent, plures vero geminant ut in textu.
c .H i c & infraubi pluriumpotiorumquemff. auiäoritaterefti-
tuimus, vinum 8c vine; in cunáis edit. & mff. nonnullis habetur
poculum & quater poculo.
d. MIT. aliquot, Domine, aures augufia mentis. Minus commode. 1
* . V ix aliud teftimonium de Gratiani liberis habemus quam hoc
Arnbrofianum. Citabatur quidem ctiam Auguftini locus üb. j . de
137. Hoc vino , Domine Jefu, fenfus etiam
noftros dilue, ut te adoremus, te colamus vi-
fibilium & invifibilium creatorem. Non potes
ergo invifibilis aut bonus non eflè, qui idetiam
tuis operibus contuliili.
Civit. D ei cap. t f . in antiquis edit. conceptus in h*c verba, c*w
parvulum haberet & fratrem : at cùm in nova edit. partieula & fu”
b:ata fuerit auAoritate mff. probatiorum ; licet neutiquam raro
eveniat,ut hujufmodi copuli excidant diligentifftmis quoque libra—
r iis , tamen eidem jam piena fides haberi nequit. Difciinus igitur
ex Ambrofio liberos Gratiano fuifie, dum h * c Icriberentur. An
vero unum plurdVe progenucrit, incompertum eft. Certe illud
non e li dubium , lobo lem de qua hic agitur, non à iècunda con»
juge quam recens duxerat, utdiximus ad Expof. Piai.61. pag.96f .
natam effe : verum è priore, quam Conftantiam vocant. His porro
Ambrofii cohortationibus adtribuitur, quod Gratianus amore propria:
prolis, quominus adopurct Th,eodofium , rcvocari fe no»
paffus fuerit.
L I B E R
P R O L C) G 17 S.
Ambrojtus libro fuperiori hunc adj e cluni s j i .n o mina
E C U N D U S.
A filiorum Ifirael, duodecim lapides fibi inviceni
F ilii Dei primo trifariam divifa non ejus
tantum, fe d Patris etiam aternitatem probare
docet. Mox eadem cum 12. facerdotalis vefiis
lapidìbus curfìm comparans ', quam neceffario con-
jungenda fint, induìla ipforum nova diftrìbutio-
ne patefacit. Deinde ad propofitam comparatio-
nem rediens, allegorìcc memorati amidlus textu-
ram ac lapillos laudai. Hinc myftica etiam gemi-
cohicrentes. Nam fi eos aliquis feparet atque
fecernat, omnis fidei ilrudura diflolvitur.
5. Itaque principium fidei noftne eil * feire
quod genitus eil Dei Filius { fi genitus non eil ,
nec Filius eil. Necfatiseil dixifle Filium, nifi
6c unigenitum Filium defignaveris. Si creatu-
ra e i l, Deus non e i l : fi Deus non e i l , nec vf-
ta eil: fi non eil vita, nec veritas eil.
6. Ergo tria illa , id e i l , generatio , Filius,
na divißonis ratione adata, inßitutam compara- ß unigenitus , principaliter & proprie indicant
■tionem pergit exponere ; ex quaßdem operibus *"x Filium.
•colligens adtexendam effe, contraftam ejufdem
ßd e i de Filio deferiptionem fubdit.
ï. Atis, ut arbitror, libro fuperiore, lande
Imperator , edodum eil ièmpiternum
eflè Dei Filium, non diifimilem Patri,genitum,
iion creatum : Deum quoque verum Dei Filium
Scripturarum ledionibus approbavimus,
6c apertis majeilatis iuæ indiciis defignatum.
1 . Itaque quamvis iila ad fidem copiofe re-
dundantia fint., quod à fonds meatu magnitudo
plerumque decurrentis fluminis æilima-
tur j tamen quo purius niteat fides, noilra, tripartito
videtur deri vanda diilindio. a Sunt enim
evidentia indicia quæ proprietatem deitatis
oilendant : flint quæ fimilitudinem Patris Se
Filii : funt edam quæ peripicuàm divinæ ma-
jeilatis exprimant unitatem. Proprietatis ita*
7. Tria iequentia, id e i l , Deus, vita., veritas,
virtutem bjus manifeflant, qua eondidit 6c fecit
fubfiilere creaturam: i n i p f i e n im v i v im u s , a h . 17 . u ,
m o v em u r & f u m u s , ficut Paulus dixit. Et ideo
in illis tribus proprietas Filii, in iilis aliis pater*,
na: ac Filii operatiönis unitas declaratur.
8. Imago quoque 6c fplendor & charader
dicitur Dei Filius^, quia h«ec incomprehenfibi-
C lern 6c inveiligabilem paternx majeilatis divi-
nitatem in Filio, & expreflam fimilitudinem re,
velarunt. Ha:c quoque tria videmus ad fimilitudinem
pertinere»
9- Reliquum eil, virtus, cfapientia, j uilitia} ut c
his fingulis operationibus jeternitas probaretur.
t o . Hoc igitur eil illud veilimentum pretio-
fis lapidibus adornatum , hic veri amidus eil
iacerdotis, ha:c veilis nuprialis; hic textor pro-
pheticus, qui bene noverit iila contexere^ Ne-
Exoä. 18.5.
que funt, generado , Deus , Filius , Verbum:Dque vilis iila textura e il, de qua Dominus di»
eit per prophetam : Jpjtis dedit mulietibus lexr
tura fapientiam fN e c communes iili lapides,* lapides,
ut legimus, fupplementi : O m n i s e n im
in eo perfedio e i l , fi nihii .defit. Lapides com.
pofiti 6c circumdati auro, intelligibili feilieet
natura 3 fi eos bene mens noilra componat ,
naturalifque fenfus probabili ratione compao-i-
net. Denique quam non mediocres lapides fint,
ledio docet, quod cùm alii alia viliora deferfimilitudinis,
iplendor, charader, ipeculum
imago: unitads xternie, fapientia, virtus, veritas
, vita.
3. H^c indicia ita Dei Filium fignant, üt
ex his 6c iempiternum Patrenl efle cognof-
cas, nec ab eo Filium diferepantem. Ex eo enim
qui e il, generation, ex fempiterno Deus,ex Pa-
tre Filius, ex Deo Verbum , iplendor glorice,
charader fubilantia:, ipeculum D e i, majeilatis
fob. }8 j i .
Exod. ; ç .
imago , b de bono bonitas , de fapiente fapien- E rent 3 iílos tamen lapides fuper humeros fuos
f ia , de forti virtüs, de vero veritas, de vivente
vita. Concordant igitur Patris 6c Filii indicia
, quibus non diícrepare inter iè , ièd unius
majeílads eile nemo dubitaverit. Quorum fín-
gulorum proferremus exempla nommum , nifi
•coartandiièrmonis iludió teneremur.
4. His duodecim tamquam lapidibus preti
o fis fidei columna confurgit. Hi flint enim
pretiofi illi lapides, farefius, jafpis, finaragdus
religiofi principes adtulerunt, ex quibus fece-
runt ra'tionale, opus textile. Textile enim opus i
e i l , quando fidei fada concordant.
11. Nec me aliquis errare putet, quia fupra
tripartitalo de quaternis, fiibter vero quadri-
partitam de ternis feci diftindionem. Boni
operis grafia per diverfas plus placet formas.
Bona enim 6c illa qua: textrinum indumenti
facerdotalis oilendit, ve! Lex fcilicet,vel Écclechryfolitus,
6c ceteri, quibus fandi Aaron, il- F fia, quæ binas veftes fecit viro Aio, ficut ferip.
lius utique qui figuram gerit Chriíli, veri fei- tum eít : unam operis , alteram mentis , fidei
licet veilimentum facerdotis intexitur : circum- intexens fadorumque velamina^ itaque alibi,
dati auro lapides, 6c infculpti de nominibus ficut legimus, aurum prætexit, 6c poílea hya-
Prov.ji.W,
&f*í'
a . Rom.edit. ío la , Sunt enim nomina qutdam, que evidenter i
proprietatem &c.
b. De bono bonitas quod membrum fupra non memoracum e f t , I
ctiam in plerifque mff. omiftum fu ic; cum tamen in aliis aliquot, |
8c cun«£tis edit. reperiatur.
* . De hoc fidei principio m al tum atque acriter cum orthodoxis I
Arriani máxime vera Eunomiani deccrtarunt , quemadmodum 1
fufius diíputatur lib. De Incarn. Myft. cap. 9.
c. Cod. Audoen. Ebrul. Sc alii nonnulli, fapientia , verbum Sed 1
fleque h«ec d id io , neque juftitia, qu x in aliis mff. & edit. omni- J
bus legitur, fatis huic loto conveniunt. Näm Verbum pertinebat
ad prïmàm feriem , ubi repoíitum fuic unigénitas: de tufiitiavero
nulla mencio fa d a fuerat. Unde colJigas in his vocibus iiberius lu-
(iffe fandum Dodorem.
* . L X X . Inter preces, -n/í a i'flw iHs crkupáotat. . . . 5 auu9(-
ejs. Tcxtus Hebr. lapides plenitudinum. Chaldaica pafaphr. lapides
ad implendas edaturas. Quod autem fubdit Ambroííus, lapides
compofiti , qux verba referenda (untad m i cu.odi^s-, ca nihil
habent in Hebrxo aut verfionibus aliis quod fibi relpondcat : ficut
i» Yulgata.
G g “ J