C A P D Ï X V I
Lue. 9 . SS-
& S 6-
4 T4
A rum, dixit quoniam qui dimififlèt omnià fùa,
& Deùm fequutus effec, a fepties tantum recL %
-Novatianì cum Apoftolo compar antur. gaum pulire peret & hìc & in futurum. Prius hic promifit,
illis convcniat Domini verbnm : Nelcitis cujus ut faftidia dilationis auferret: adeudit & ìn-filipiritus
eftis ? Fcenìtefotìa fi tuli um ab eis ex- tlirum , ut hìc difceres credere in futurum quo»
tìnvui, dum ejusfruHume medio tollunt. Hoc que fblvenda tibi prxmia. R em u n e ra tio igi-
patto Chrifii promifli's privari peccatores 1 qui tur prxfentium teilimonium futurorum eft.
tamennon cito admìttendi ad myfteria. Denique M Si quis igitur * occulta crimina habens,
pcenitentium quorumdam ex empia proponuntur. propter Chriftum tarnen ftudiofe pcenitentiam
1 1 . egerit} quomodo lira recipit, li ei communio
8 7 Um igitur Apoftolus peccatum remi-g nQnfefunditur? Volo veniam reusfperet, petat
ierit, qua vos aucfcoritate dimittendum eam iacrymis , petat gemitibus, petat populi
negatis ? Quis reverenrior Chrifti, Novatianus, totius fletibus -y ut ignofeatur, obfecret : & cùm
an Paulus ? Sed noverat Paulus Dominum mi- fècundo & tertio fuerit dilata ejus communio,
fericordem, noverar dominum Jefum feveritate credat remiffiùs fe fupplicaiTe,fletus augeat, mi- -
magis difcipulorum offenium , quam miferi- ièrabilior poftea reyertatur, teneat pedes bra-
cordia. '• chiis , ofculetur ofeulis , lavet fletibus, nec di-
88. Denique Jacobum & Johannem dicen- mittat $ ut de ipfo dicat dominus Jefus : Remijfa Lue.7.47.
tes quod ignem de cario peterent, qui coniu- fimt peccata ejus multa ; quoniam dilexit muli um.
meret eos, qui Dominum recipere nolebant, ^i. Cognovi quofdam in pcenitentia fulcaile
confutavit Jefus dicens : Nefeitis cujus fpiritus q vultum lacrymis , exarafle continuis fletibus
eflìs ; Filius enim hominis non venit animas ho- genas, ftraviflè corpus fuum calcandum omni-
mìnumperdere, f id falvas facere. Et illis quidem bus,jejurio ore femper & pallido mortis fpe~
dixit Nefeitis cujus fpiritus efiis, qui ipfiuserant ciem ipiranti in corpore prxtulifle.
fpiritus j vobis autem dicit : N on eitis ipiritus ' c A P O T X V I I .
mei, qui^neam clementiam non tenety, qui ScvtriMi iemem addtndam Ä I ApoMm
meam refutaas mfencordiam , qui exduditis J W M ¿ „ ¡ fa * .
pcenitentiam , quam ego per apoitolos meos
prxdicari volui in nomine meo.
£«04.47. Sq. Fruftra enim dicitis vos predicare pceni-
tentiam, qui tollitis frudum pcenitentia:. H o - j)
iiatth.19. M1NES enjm ad aliquod ftudium aut prxmiis
9 aut fru&ibus incitantur : omne autem ftudium
torpefeit dilatione. Et ideo Dominus ut prx-
ièntium frudu cumularetur devotio difcipulo-
». I ta vet. edit. ac multo plures mff- at Rom.cdit.cùmnónnullis
aliis cod. habet centies quod quidem ad loci Evangelici verba feite
-cOnghiit. Nihilominus tamen feptics à Cypriano quater, & ab
Aufiore &uaft, novi ó» vet. Tefiam■ apud Auguftinum ter citari
obièrvatum eft à Macinio.
*. Mirum cjuantum hic locus Dallxum torièrit. Nam lib- j .
de ConfeiT. cap. n . illum à Perronio objeéhim leviter admodum
tranfiliens: Ethoc , inquit ,'in ts ovati.mos dieta funt,fignificant-
que fu. ni t entern reconciliari debere , quod non negamus : netta ni nifi
peccata afud facerdotem occulte confejfo, ullum peccatum temitti,
quod nos negamus , »9» fignificant. Sed cùm non poflct non videre
homo iogeniofùs in promtu effe adverfiis ipfum concludete : Si
peccata occulta habentem nec non eorum cauta pceiitcntcm reconciliari
oportueric ; ergo peccata occulta fubjefta fucrunt pceui-
tentix pubüca:, ergo fu bj e èia etiam fucrunt iàcerdotum audtori-
tati : ad id quidem ille hoc loco nihil. V e rum lib. 4 . ejufdcm
Operis cap. i z . non diffitetur interdum fieri potuiife , ut qui
confcientiam fccretorum criminum iàrciua gravem haberent,
illam fponte ac fine legis cujuiquam coafiionc exonerarent,
apud (acerdotem , cujus confilio volentes lubentefque publicx pce-
nitentix fubjicercntur. Quod ibi fufius proièquutus adjicit : Atque
hec in primis prafari hoc loco vifum e ft, ne quem turbet, aut à vero
abducat. f i quod vel ipfe offenderà, vel ab Arnaldo allatum vide-
rit fingiti are hujufmodi pcenitentia apud veteres exemplum. E x i
quibus verbis facile nec line cauta colligicur non ómnino rara vel I
fingulària vita e ile ifta cxempla ; quippe qui negare quin talia & I
apud Arnaldum & alibi reperiantur , àutùs non fuerit. Nunc pe- j
teremus ab ilio miniftro, utrum eflet minus fcandalum quempiam I
occultam noxam voluntarie confeflùm publice pcenitcre, quam ex I
legis imperio confeflum ! Imrao vero fcandalum eomajus move- •
r c t , quo rariores eflent, qui publicam pro occulte commiflis ag e -1
rent pcenitentiam. Ergo cùm hujufmodi fcandalum non proni-1
buerit , quominus paftores ad .pcenitentiam publicam eos , q u i .
voluntarie occulta confitercntur , admitterent ; nec illos quoque |
potuit deterrete, ne legem de palam confitendis etiam reconditis .
criminibus fancirent. Eumdem rurtus interrogaremusandiftantia
minor fit à peccato publico ad lècretum voluntarie & ultro de- |
claratum , quam ad declaratum ex legali necefliratc ? H o c tane j
dixerit nemo ,cùm evidenti (fi mum fit contrarium. Cùm igitur |
hoc tantum diferimen non fuerit impedimento, quominus occul-1
ta voluntarie confitentes iifdem publicis poenis addicerentur, quibus I
manifeftorum feelerum reos alficiebant ; nec etiam impedire debuit |
ne leges de lècretis piaculis per eamdem publicam pcenitentiam qua |
curabantur manifefta ,eluendis conftituerentur. Et hinc clarum eft I
pra:cipva_illa inc<unmoda,qux opponit neceflarix occultatimi cui- J
prafiitifie ofienditur in corinthio. Hunc baptifìna-
te contra Novatianorum cavillos initiatum fuijfe
adftruitur. Jpuìbus additar non defiructìonem ,
fed cafiigationem carnis, per vocem interinimi
fignificari , quod etiam ten¿t fimilitudine con-
firmatur.
^ ./-XU id exfp ed an n is ut mortui merean-
J tur veniam , qui mortem libi intuleparum
eonfcfiloni, quam rejicit; non minus’ pugnare contra vo-
luntariam, quam admittit. Itaque haud immerito illud reipon-
fum au&ori liio non iàtisfecit : led tertium adtulit prioribus multo
futilius, cùm editos omnes codices cortuptionis in verbo occulta
poftulavit. Exfpeäabamus ut editis' codieibus opponcret manu
exaratos”, fin minus -omnes, (altem aliquos, iàltem unicum :
quod cùm nec fccerit , nec potuerit, hic unus editorum inedi-
torumque librorum qua veterum qua rccentium coniènfus pluf-
quam fufficit, ut idem locus audtoritatem piene plaueque. con-
fervet fuam. Audiamus tamen ejus conjefiuras. Primùm ille
feifeitatur à catholicis , quorfum opcultorum potius quam manifeftorum
iftic mencio ì Quafi vero» inquit, Novaciani fòlisoccul-
tis veniam negandam adièveraflent, vel Ambrofius occulcorunì
tantum exiòlutionem ab Ecclefia (peratidam oftendercc. Sed quis
tam oculatum virum non miretur hoc loco tara ccecutire , ut
non videat h ic propterea non nifi fccretorum menuonem fieri
, tum quia cuilibet expeditum erat à fortiori, ut aiunt, colli-
«rerc de manifcftis , de quibus alioquiabundeagitur in hoc Opere;
tum quia fic evidentius fiebat crudelitatem Novatianorum patere
latifiime, quippe qua etiam occulti peccatores à fpe venix exclude-
rentur. Actamen urget adhuc Dàllxus, & non occulta, (èd multa
legendum effe credit ex co egregie probari, quod proclive fuerit li-
brariis hic decip't pro m duplex c e legere. Quod quidem à fi—
militudinc utriufque elementi, ab antithefi inter multa peccata Se
pcenitentiam pro Chrifto fuiceptam hic appofita, denique à relatione
qux hifee verbis cum (èquenti Evangclii loco intcrccdit. Sed
primo pergratum ille nobis feciflct, fi hujufcemodi làpfus aliquot
exempla in medium protulifiet ; nobis enim nulladum obicrvata
poflùmus affitmare. Deinde qux caulà fu ic, curin citato Lucx tefti*
monionon idem pecearint librarii, vel (àltcmcodem loco admo-
niti fuerint admifix corruptionis ? Cur iUam ex argumentis adeo,
ut Dallxo videtur , perfpicuis ante ipfiim ncino deprehendcrit i
Sed proiedlo non minus referentur Ambrofiana verba ad memorar-
tum teilimonium fi legeris occulta, quam fi multa -, nifi forte fi occulta
crimina non xque multa committi poflint, ac manifefta.
Quod vero ad antithefin, certe in legione noftra multo pulcrior
e l i , cùm fic clanculum admifia publicx pcenitcncix opponantur.
Utcumque fit ,inqu ic, anunicus hic locus & rationibus, & con-
trariis cetcrorum P P. te (limoni is xquum eft anteponi ? Sed hxc
fuga e ft , non refponfio. Nam & alios PP. hic Ambrofio contrarios
elle pernegamus ,& multos cum Ambrofii tum aliorum veterum locos
huic fuffragari contendimus. Nonnullos notavimus priore tomo,
utputa lib. 7 . in Luc. pag. 146J. Se lib. 10. p a g . i ; i j . atque alibi.
Plures etiam fuppeditabunt in editis de hac materia libris Alexander,
Sibaqucus, ac Sammarthanus nofter, quos confule.
runt,
.■i run t, cüm víverent- ? Satis eft', inquit , ei qui A/tjp, aut dvartis, aut idolis fervi'en's-. Quös flrnúl
taíis eft j Objurgatio hæc quæ fit á pluribus j ita junxit ad poenam, fimul voluit etiam ad veniam
ut è contrario magis donetis & confolemini * per tiñere, s i quis autem talis eft -, inquit, cum
ne forte abundantiore triftitia ablòrbeatur. Si hoc nec cibum fumas. Quam íeverus pertinaci-
fatis ad eondemnationem eft objurgatio, quæ bus, quam indulgens rogantibus¡ Adverfum il-
fit à pluribus, fatis eft quoque ad remiiflonem los Chrifti armatur injuria , his Ghrifti invo-
peccati obfecratio, quæ fit à pluribus. Moralis catio fuffragatur. .
magifter & noftræ fragilitatis confcius, & pie- 95. At ne quis forte eo möveaitur, quia ferip-
taris divinæ interpres-, vult donari peccatum^ turn eft : Tradì di hujufinodi hominem fatanà in tbidm j.
vult confòlationem adhiberi j ne triftitia poeniw interitum carnis, & dicat : Qjomodo potuit ad
tentem tædio longæ dilationis abforbeat. Bveniam pertinere, cujusomuis interieràt caro-
93. Ideo ergo donavit Apoftolus, nec fblum cùm manifeitum fit in utroque redemtum hó-
donavit^ fed etiam confirmari in' eum carita- minem ,in utroque falvari : neque animam fine
tem voluit. Qui carus e ft, non habet duritiam, carne, neque carnem fine anima, cùm fibi fint
fed manfuetudinem. Necfolum donavit ipfe , geftorum b operum confortiis copùlatæ 5 firtè b
fed voluit etiam omnes donare, Se fe propter confortio vel poenæ effe vel præmii ? Is fibi reft
alios donafle dixit -y ne multi propter unum ponfum hoc habeat, quod interitus non con-
ijtm 10.' diutius contriftarentur. Si cui, inquit, donaftìs, fummatam. abiìimtionem carnis fignificet, ied
çfi ego, nam (fi ego propter vos in perfona chrifii, caftigationem, Sicut enim mortuus peccato,
ut non circumveniamur à fat ana ; nec enim ver- Deo vivit : ita illecebræ carnis intereunc, & cu-
futias ejus ignoramus. Recte poteft ferpentem C piditatibus fuis mpritur caro -y ut cafticati cete-
cavere, qui ejus poteft verfutias non ignorare, rifque bonis o'peribus revivifeat.
quæ fnultæ ad nocendum funt. Vult lèmper 96. Et quod aptius exemplum, quam de fnanocere,
ièmper circumvenire ; ut mortem in- tre fumafnus ? Nartique ipfa de qua adfumti fuferat
: lèd debemus cavere ne remedium nof- mus, terra,intermifloexercitio cultuque, videtrum
fiat ejus triumphus j circumvenimur enim tur deferta : & aut vinetis quibus confitus eft
a ab e o , fi per » nimiam triftitiam pereat, qui po*. ager, aut oleis moritur 5 fuccum tamen proteft
liberati per indulgentfam^ prium velut quamdam fui animam nonamitdt.
94. 'Et ut feiremus quia de baptizato dicit, Denique reperita cultione, & creditis feminicor
s-9- addidit: Scrtpfi vobis in epiftola, ne commifcea- bus, quibus habilis æftimatur,feracior adiùrgié
mini fornicariü, non utique fornicariahujusmun-D frudibus. Non ergo alienum fi etiam noftra
idem 11. di. Et infra fubjunxit: Nunc autemfìripfivobis, caro interi-re fic 1 dicitur j ut repreiTa magis,
nofi commi f e r i , f i quis f rater nominatur fornica- quam abfumta credatur.
a. G erm. cod. antiquior, nimiam obftinaùonem. J j b . Mff. non pauci, geftorum optrumqde confortes copulata
L I B E R S E C U N D U S .
C A P U T I.
Ambrofius libri fiuperioris pr.eceptis nova fubtexu-
rus, necejfitatem mature agendi pcenitentiam
allegorice infirmât, qitam (fi fuadet agendam e
deinde illìus forma ¡n Apofiolo imitationi pror
pofita, varios ejufdem frucius Jhiclim proponit.
i. Tfi non pauca quæ ad cohortatio-
H » 1
7 ■
9.
A quidem fecerit fruttum ; fin autem, excìdatur jL
cu Ine a.
3. Stercoremus ergo &. nos agrum hunc
quem poffidemus, & imitemur laboriofos agri-
colas, quos * non pudet fimo pingui fatiare
terrain, & immundo cinere agrum adfpergere,
ut fruftus uberiores colligant.
4. Et quemadmodum ftercoremus , docet
_ nem pcenitentia protìciant, fcripta fint Apoftolus dicens : a Et afiimo omnia ut fiercora f
inliuio luperiore -y tamen cùm adjici poflìnt ut chrifium lucrifaciam, qui per infamiam & bo-
complnra, ne velut femefas verborum noftro-B nam famam meruit Chrifto piacerei Legerat
rum epulas reliquifle videamur, inceptum per- enim quod Abraham dum iè ftercus & cinerem
fequamur convivium, ^ fatetur, fumma humilitàte invenit Dei gradami
2. Agenda eft enim pcenitentia non folum Legerat quod Job in ftercore fedens, omnia
follicite , fed etiam mature ; ne forte Evange- qux amiferat, recuperavi!. Legerat, prophe-
licus ille paterfamilias qui arborem ficum pian- tante D av id , quod Deus de terra fufeitat iiìo-
tavit in vinea fua, veniat -y 6c quxrens frudum pem, & de ftercore erigit pauperemi
in ea , fi non invenerit , dicat cultori vinex; 5. Et nos ergo * non erubefeamus fateri
Succide illam.. V t quid etiam terram occupatiE t Domino peccata .noftra ? Pudor eft ut unuf-
nifi cultor vinex interveniat, dicens : Domine, quifque crimina fua prodat : fed ille pudor
remitte illam & hoc anno , ufque dum fodiam C agrum fuum arat, fpi'nas tollit perpetuas, fen-
eirca illam , & mi nam cophinum fiere ori} : & f i tes amputar, fructus adolet, quos meer mor-
* . Imitatio illorum verfum è B H Georg. n 1 , eft &c- Quem'enira pudeat apud eum folum peccata féceri fua, '
t ie fatu,-are fimo pingui pudeat fola , neve | | eadem clarms quam fibi ipd ca j"
'Effattos cinerem imMundum jactare per agros.
à. Vèt.édic. & pauci m(T. Et aftimo fiercora : Rom edit. & alii
pauciotes, Et aftimor fiercora : reliqui mff. ut in te x tu , nifi quòd
-- àftimqri.
.. . . . v ..- -onfeifion. - -- .. . ^
parte vicarium editur, compertum facit quod llatim (cquitur ; Pudor
S. Ambr. Tom, I ì.
’hiliP .y i
________ . :ffe perfpeàlum habeat ? Gertì
... eo quod illa perpetraverit, pudor effe poterie, non autem in ilio-
rum confeifionc. Rurfus vero quod uuuiquifque dicitur prodcre
crimina fu a , inde facis intelligitur non de publicis tantum crimini- -
bus & fcandalo conjunáis a g i, féd etiam deoccultis & reconditis ;
m a 'S l t ^ M f S o n e qui. Dco apud íácei(íotcm illiÁs « in ' q o * .b aliquo fponoe C o o fa fc q u .d ,
- j ; . .. , fi.«r o»r.d ftàr.'m fronitur.- Pudor I I reo minoris culpx dicuntur mira cap. 4 . num * 7 .
Dd