tirpandtim n ovetàt, moralìa docec ■ hoc eft :
Irafcimini ubi culpa eft , cui irafci debeatis.
* N on poteft enim fieri, ut non rerum indigni-
tate moveamur : alioquin non virtus,afedlen-
ritudo Se remilfio judicatur. Irafcimini ergo ita,
ut à culpa abftineatis. V e lfic : Si irafcimini,
p. oli te peccare, fèd vincite ratione iracundiam.
Vel certe fic : Si. irafcimini, vobis irafcamini,
quia corninoti eftis, Se non peccabitis. Qui enim
fibi irafcitur , quia cito çommotus eft /définit
irafci alteri : qui autem vult iram fuam juftam
probare, plus inflammatur, Se cito in.culpam
cadit. Melior eft autem fècundùm Salomonem,
qui iracundiam continet, quam qui urbem capii}
quia ira etiam fortes decipit.
*97. Cavere igitur debemus, ne in perturba-
tiones prius incidamus , quam animos noftros
ratio componat ; exariimat enim mentem ple-
rumque aut ira, aut dolor, aut formido mortis,
Se improvifo percellit iclu. Ideo prævenire pul_ 1
crurn eft cogitatione , quæ volvendo mentem
exerçeat} ne repentinis excitetur comraotioni-
bus , fed jugo quodam rationis Se habenis ad-
-ftri&a mitelcac.
C A P U T X X I I .
£>e cogìtatìonìbus -, & appetita : de que decorofermó-
nis in confabulatione, ac dijceptationc
fermando..
98. | 0 Unt autem gemini motus, hoc e ft, * co-
^ gitationum Se appetìtus : alteri c.ogita-
tionum, alteri appetitus : non confufi, fèd discreti
Se difpares. Cogitationes verum exquire-
re, Se quafi empiere munefis habent • appetitus
ad aliquid impellit agendum atque excitât, Ita-
queipfo genere naturæ fuæ Se cogitationes tran-
quilhtatem fedationis infuridunt, & appetitus
motum agendi excutit. Ita ergo informati fi-
mus, ut bonarum rerum fubeat animum cogitation
appetitus .rationi obtemperet( fi vere ut
illud décorum cuftodiamus , animum volumus
intendere ) rie rationem excludat rei alicujus
-aiFectus : fed ratio quid, honeftati conveniat,
examinet.
99. * Et quoniam ad confèrvationem decori
* . Cic. liti i . Offiç. pag. 370. lin. 4. Objurgationes etiam non.
numquam incidimi nccejfaria Scc.
a. Ant. edit. çum parte mÜ. fed lenititeloGill. inmarg.ac Rom.
in tex tu , cumaliismil. fed lentitudo commodius 5 ha:c Ììcjuidem in
vitiiseft : at non alia.
* . Cic. lib. 1. pag. 36 9 .lin. 19. Motus autem animorum duplica
fu n t , alteri cognitronis , alteri appetitus Scc., ’
* . Ibidem lin. 13. Et quoniam magna vis orationis Scc. Infra etiam.
lin. 3 9. Sii igitur hicfermo, in quo Socratici excellant, lenii Scc. Item
lin. 4 o • Sed quoniam in orrmi vita Se c. IJniveriàm autem condòmini
ecclefiafticaruin materiam duobus membris. comprelieniàm proponit.
Ambrofius; aut enim ea circa ficfcm veriàtur, aut circa mores live
morales virtutes : lias aute'm fub juftitia, virtute fcilicct univerfali,
complectitur. Sicipfc .Chriftus ad JohannemBaptiftam, oportet nos
implcre omnem juftitiam,id e ft, omnem virtutem ; & iàndus Prat-
fu 1 eamdcm juftitiam generalem infra quali in propria membra dif-
tribuic, nimirum in contincntiam qua: ad nos ipfbs, in juftitiam par-'
ticularcm qua: ad proximunv, denique in diligentiam quse maxime
ad Dei cultum atque obfequium pcrtiiiet. Quod autem fubdit non
unum traftatum effe oportcrc, fed prout fe dederit perafta in Eccle-
fix conventi! lcdlio, arripiendum ; pxæcipit quidem aliter fermonem
cùm in Scriptura de contincntia agitur, aliter cùm de juftitia vel de
pietate inftituendum : non ¿amen medicationem leu prxparationcin
removet i immo potius eam requirit, ubi orationem axjuo breviorem
vetans fieri, caulam hanc reddit, ncVcfdiam prodat atque incuriam.
Scd forte iterum hac de re dicendi nafectur locus.
* • Ibidem lin. 49. Ut ut incipiendi ratio fuerit, ita f i t definendi
tmdtn.
A fpeftare diximus, ut feiàmus in faeftis di&ifve
quis modus : prior autem ordo loquendi quam
faciendi eft } (èrmo in duo dividitur, in colloquium
familiare , & in tractatum, difeeptatio-t
nemque fidei atque juftitiæ. In utroque ièrvan-,
dum , ne fit aliqua perturbatio : fèd tamquam
mitis &placidus, Se benevolentiæ plenus Se gratile
, fine ulla fermo ducatur contumelia. Abfit.
pertinax in familiari iermone contendo • quæf-
tiones enim magis excitare inanes, quam utili-.
3 tatis aliquid adferre folet. Difceptatio fine.ira,,
iuavitas fine amaritudine fit, monitio fine alpe-'
ritate, hortatio fine offenfione. Et ficutin omni
a<ftu vitæ id cavere debemus , rie rationem.
nimius animi motus excludat, fed teneamus con-
filii locum : ita etiam in iermone form ulani eam
teneri convenir, ne aut ira excitetur, aut odium,-
aut cupiditatis noftræ, aut ignavia; aliqua expri-
mamus indicia,
h 100. Sit igitur fermò hujuimodi de Scripturis
maxime. Quid enim magis nos oportet lo.qui,
quam de converiatione optima , adhortatione
obfervatioriis, difeiplinæ cuftodia. Habeat * caput
ejus rationem Se finis modum. Sermo enim
tædioiùs iram excitât. Quam véro indecorum,
ut cùm omnis confabulatilo habere fòleat incrementimi
gratiæ,habeat nævum ofFenfìonis?
101. Traftatus quoque d^doftrina fidei, de
magifteriò continentiæ , dÄKifceptatione jufti-
[) tiæ, adhortatione diligentiæ, non unus fempér,
fed utiè dederitle£tio, nobis Se arripiendus eft,
Se prout poffumus , profequendus : neque ni-
riiiurii prôlixus, neqüe cito interruptus 5 ne vel
faftidium derelinquat, vel defidiam prodat atque
incuriam. Oratio pura, fimplex, dilucida ,
atque manifefta, plena gravitatis Se ponderis :
non affedata elegantia ,ied non intermiiïa gratia.
C A P U T X X I I I .
-‘Jocos etfi nonnumqttam honefli fin t , tarnen in ec-»
cleßaßicis viris omnino proferibendos : vocem
autem pur am ac ßfnplicem ejße oportere.
102.* Ti J f Ulta præterea de ratione dicendi
y I dant præcepta fæculares viri, quæ
nobis prætereundaarbitror, * ut de jocandi dif.
I *. Supra lin. . Contentionis pneepta Rhetorum funt multa Scc.
* Pag. 3 6 f. lin.-13. Ludo autem & joco uti illis quidem licet Scc..
S. Thomas %. 2.. quæ ft. 168. art. %, ad i . Ambrofii verbisnihil aliud
vult fignificari, nifi jöcos chriftianis oratoribuspopulo facram d ò c -;
trinam exponentibus abjicicndos effe. At bona cum venia tanti Doc-
toris , jocos ab ecclefiaftica régula abhorrere non idem videtur ac
jocisabftinendum in tradenda facra doclrina, led nul lam elle in làcris
paginis aut canonibus regulam, qua jocari clericis permittatur. Sed .
ut maxime de tradenda pppulo doilrina Chriftiana intelligatur hic .
. locus , non tarnen vim lolvit objcilionis ; fibi enim illc oppofiierac
ejufdcm Doiboris verba ex num. lèq. ubi de fabulis, id e ft , familiari
confabulatione agens, propoli ta Chr irti adverfus ridentes commina-
tione-, nullum omnino jocum non damnat. Ncque vero mit um eft
Ambrofium jocorum ufu clericis indicere, cùm univerfim ridere ho-
mini chriftiano fas effe neget Bafilius Reg. brevior. Inter. 31. Hunc-
etiam confiileepift. 41 1. & Conflit, monaftic. cap. n . quem in hac
quoque doélrina S. Benediilus Rcgulx fu x cap. 6. eft imitatus-.Qua:
quidem ita pertinent ad afeetas, ut etiam omnibus quotquot vit tut is
ftudiofi fuerint, conveniant, & maxime (acerdotibus, de quibus vere.
juxta ac pie Bernardus lib. 1 . de'C on fi d. cap. 13 .Inter fecuUres, inquit,
nuga, nuga funt : in ore facerdotis, blafphemia. Adi fimilitcri
T r a ft, de Ordine vita: Sc morum Inftit. inter opera S. Bernardo male
adfcripta, ubi cap. 3 ■ textus Ambrofii, quo de agimus , ad v'crbum.
exferibitur. Ceterum fatendum in hoc genere omnium graviftimc
peccare eos , qui theatrales facctias ad lacrum transférant fuggcf-
I turn, & hiftrionica feurrilique dicacitate gravitatcm evangehcam
I folvunt & confpurcänt. Vide Mabillönii noftri notam ad Bernardi
[ locum fupra laudatum. J. B, Thiers Sc alios.
G«r. i t .
é'fiq.
%9
cipliria. Nam licet interdum honefta j.oca acA
fhavia fint, tamen ab ecclefiaftica abhorrent
régula } quoniam quæ in fcripturis fandis non
reperimus, ea quemadmodum ufurpare pofTu-
mus?
. 103; Cavenda enim etiam in fabulis, ne in-
fledant gravitatem fèverioris propofiti. jr.e vo-.
bis qui ridetis, quia flebitis ! ait Dominus : Se nos
ridendi materiatn requirimus, ut hîc ridentes, ,
illic. fleamus ? Non ÎQlmn profufos, fed omnes
etiamjocos declinandosarbitror 3 nifi forte pie- B
num fiiavitatis & gratiæ fermonem eile, non indecorum
eft.
. 104, Nam de voce quid loquar , quam fim-
plicem Se puram effe fatis arbitror: * canoram
autem efïè naturæ e ft, non induftriæ. Sit fane
diftinda pronuntiationis modo, Sc plena fried
virilis } ut agreftem ac fubrufticum fugiat fo-
nùm, non ut rythmum adfedet fcenicum, fed
* myfticum ferv-et.
C A P O T X X I V .
Tria in vit.e affibus obfervanda, nimirum ut ra-
■ tioni appetitus fubjiciatur, ut in Jhtdiis iufia fer-
■ wetur mo deratio y denique utfuo que que tempore
■ atque ordine gerantur. Jifu-e omnia in fanttis
■ 'ùeteris tefiamenti viris adeo prafulferunt, ut
■manifefium Jit eos cardinalibus , quas vocant,
virtutibus egregie injhuclos fuijfe.
Gen. Ì4.14.
&f*q-
105.D E ratione dicendi fatis didum puto, j)
nunc de adione vita; quid congruat,
confideremus. * T ria autem in hoc genere fpec-
tanda cernimus : unum, ut rationi appetitus non
reludetur 5 hoc enim folum modo poffunt officia
noftra illi decoro convenire. Si enim appe-
tjfus rationi obediat, facile id quod deceat in
omnibus officiis confervari poteft. Deinde ne
inajore ftudio quam res ipfa eft qua: fufcipitur,
a vel minore: aut parvam magno ambitu fufce-
pifle , aut magnani inferiore deftituifle videa- £
Iriur. Tertium de maderatione ftudiorum, ope-
rumque noftrqrum : de ordine quoque rerum
Sc de oppo,rtunitate temporum , non diffimu-
landum puto.
. 106. Sed primum illud quafi fundamentum
eft omnium, ut appetitus rationi pareat: fecun-
dum Sc tertium idem eft , hoc e f t , in utroque
jnoderatio. Vacatenim apud nos fpeciei libera-
lis , qua: pulcritudo habetur, Sc dignitatis con-
templatio. Sequitur de ordine rerum, Sc de op- F
portunitate temporum. A c per hoc tria funt,
lua: videamus utrum in aliquo fan&orum con-
ummata poffimus docere.
107. Primum ipfe pater Abraham , qui ad
ÍU
magifterium futura: fucceffionis informatus Sc
inftruiftus e f t , juffiis exire de terra fua , Sc de
cognatione fua, Sc de domo patris fui 5 nonne
multiplicatie neceffitudinis pra:ftrictus affèélu ,
tamen appetitum rationi obedientem prxbuit >
Quem enim terra: fuze, cognationis, domus quoque
propriie gratia non deleótaret > Et hunc
ergo mulcebat fuarum fiiavitas,fed imperii ca--
*• C i c lib. 1. pag. 369. lin. 19 . In voce autem duo fequamur, 1
ut claxa f i t fuavis See.
*• Myfticum ftrvtt, id e ft, myftenorum fiinftiuti coDgruum.
30
leftis Se remunérationis ¿eterna: cònfideratio
movebat amplius. Nonne confiderabat uicorcm
imbecillem ad labores, teneram ad injurias, decorara
ad incentiva infolentiuro , fine fummo
non polle duci periculo ? Et tamen fubire omnia,
quam excufàre confultius dijudicavit. Deinde
cùm defcehderet in AEgyptum ,monuit ut
diceret fé fòrorem elle, non uxòrem ipfius.
- 108. Adverte, quanti appetitus. Timebat uxo-
ris. pudori, timebat propria; faluti, fufpe&as ha-
b.ebat ^Egyptiorum libídines; Se tamen pt¿eva-
luit apud eum ratio exfequenda: devotionis.
Confideravit enim quod Dei favore ubique tutus
eflè poflèt, offenfo autem Domino , etiam
domi non poflèt illarfiis manere. Vicit igitur appetitum
ratio , Se obedientem fibi pneftitit.
109. Capto nepote, non perterritus neque tot
regum turnatus populis, bellum repetit : v ig o ria
potitus, pr a:da: partem cùjus ipfe fuit auftor,
recufàvit. PròmilTo quoque fibi filio, cùm con- ibid. 6.
; fiderarct emortui corporis fui-vires depofitas
fterilifatem conjugis, Se fiipremam fèneiluten^
etiam coritra uiiim natura: D eo credidit.
no. Adverte convenire omnia. Appetitus non
defuit ,fèd repreflus eft : animus ¿eqùalis geren-
dis, qui nec magna pro vilibus, nec minora pro
magnis ducerei, moderatio pro negotiis, ordo
rerum, opportunitas temporum ,menfura ver-
borum. Fideprimus, juftitiapra:cipuus, inpra:-
lio ftrenuus, in vigoria non avarus, domi hof.
pitalis, uxori fèdulus.
n i . Sanftum quoque ejus nepotem Jacob de- Gcnef 1 7 .
Ieftabat domi fècuruin degere : fed mater voluit 14-
peregrinati, ut daret fraterna: iracundia: locum.
Vicit appetitum eonfìlii falubritas. Exful domo,
profugus à parentibus ; ubique tamen conve-
nientein menfuram negotiis tenuit, Se temporibus
opportunitatem refèrvavit. Acceptus do- Gro.1y.34.
mi parentibus , ut alter maturitate provocatus
obfeqùii benediftionem darer, alter amore pio
propenderet. Fraterno quoque judicio pr¿ela-
tus, cùm cibum fiium fratri cedendum putafTct:
deleétabatur utique alimentq fècundum natu-
ram, fèd fecundum pietatem ceffit perito. Pafl Gen. 31. e.
tor domino gregis fidus, focero gener fèdulus,
impiger in labore, in convivio par cus, in fatis- L" 1
fadione pra:vius,inremuneratione largus; De-,
nique fic fraternam mitigavit iracundiam ; ut
cujus verebatur inimicitias, adipifeeretur gra-
tiara.
nz. Quid de Jofèph loquar, qui utique ha- Gro.39.1.
bebat cupiditatem libertatis, Se fufeepit fèrvirii ^ fa
neeeffitatem ? Quam fubditus in fervitute, quam
in virtute conftans,quam benignus in carcere,
fapiens in interpretarione , in poteftate mode-
ratus, in ubertate providus, in fame juftus, or-
dinem laudis rebus adjungens, Se opportunitatem
temporibus , ¿equitatem populis officii fui
moderatione difpenfans ?
113. Job quoque juxta fècundis, atque adver- Jb. i. 3.
fis rebus irreprehtnfibilis, patiens, gratus DéP ^ fa
atque acceptus , vexabatyr dolori bus , fèd fe
confolabatur.
I* . Cic. lib-1- pag. 3 7 q . lin. 37. In omni autem anione fufcipicnda,
tria funt tenenda Se c.
a. Mff- non pauci, vel mintrem at parvam magno ambitu Scc.
I