I lid err,.
b
Hi ■ citai fctaeU H I nerum fequentiA effe, vel in confcrendis fiibfidiis, vel in cele-
r..~ „u epnoirprpnir Nefciebat brandis nocte anima iùa ab eo repofeeretur. Nefciebat commerciis:e neminem ta
•quid facereti quali ei alimenta deeilent, hxre-
bat ambiguo. Non càpiebant horrea annonam,
8c ille fé egere credebat.
44. Rette igitur Salomon : ¿¡)m contìnet, in-
q u it, frumentum, relinquet iliaci nationibus, non
heredibus, quoniam avaritix emolumentum ad
fuccefforum jura non pervenir. Quod non legiti-
me adquiritur, quafi ventis quibufdam , ita ex-
. v- • ■ . *1 P fT ___ C . . z ' . *
famem alienam a
juvare: protraheve ut plurimum diem pofle,
non inopiam repellere ; immo tot cultoribus ex-
tinftis, tot agricolis occidentibus, occafura in
perpetuum fubfidia frumentaria. Hos igitur ex-
cludimus■, qui vittum nobis inferre coniuerunt:
hosnaiumus in tempore neceffitatis pafcere,qui
nos omni xtate paverunt ? Quanta funt qux ab
pfis nobis hocipfo temporeminiftrantur? Non Dmt.i.\
in f ilo {« ¡e vw ithm o . Noftraillic familia, pie-
t f i t /7 „ I j- .r t: . rinnp prinm nnft-ri nirPnffiS (lint. I\ CddaUlUS tans annonam male dì etus in fiche e jtz : benedittio
autem ejus qui farticifat. Vides ergo quod largi-
torem frumenti effe deceat ,non predi captato-
rem. N on eft igitur ifta utilitas, in qua plus honeftati
detrahitur, quam utilitari adjungitur.
C . A P Ù T V I I .
Peregrino* temforefamis ex urbe neutiquam expel-
Lendos. Egregium hac in re chriftiani fenis conrique
etiam noftri parentes funt.Reddamus
quod accepimus.
47. Sed veremur ne cumulemus inopiam.
Primum omnium miièricordia numquam defti-
tuitur, fed adjuvatur. Deinde fubfidiaannonx,
qux his impartienda funt, collarione redima-
mus, reparemus auro. Numquid his deficienti-
bus, non alii nobis redimendi cultores videntùr ?
f Quanto vilius eft pafeere, quam emere culto-
Jilium refertur: cui opponitur indignum f acinus ç rem. Ubi etiam repares, ubi invenías quem re-
Eom¿ admijfum 5 ncc non utroque inter fe compa-
rato, primum cum honeftate atque utilitate con-
junétumfuijfe ojlcnditur, Jecus vero fecundum.
45- C Ed Sc illi qui * peregrinos urbe prohi-
bent,nequáquam probandi: expeliere eo
tempore quo debent juvare, feparare á commer-
ciis b communis parentis, fufos omnibus partus
jieo-are, inita jam confortia vivendi averrunca-
re: cum quibus fuerint communia jura, cum his
forines? Adde II invenías, quod ignarum, 8c alieni
uíiis, numero poffis fubftituere, non cultui.
48. Quid plura ? Collato auro, coafta frumen-
ta f lu id i tà nec abundan tiam urbis minftit, 8C
pereg-dnis alimoniam fubminiftravit. Quantx
hoc commendationis apud Deum fuit fanttiffi-
mo lèni, quantx apud homines glorias i Hic ma-
gnus vere probatus, qui vere potuit imperatori
dicere, demonftrans provincia totius populos : 1 1 . ; c u i u u u i u w l u . . . . . . j ------ ^ --------------------- / _ _ i . . . . C c '
n o l l e i n t e m p o r e n e c e f f i t a t i s l ù b i ì d i a p a r t i r i . 'F e - D H o s u b i o m n e s r e f e r v a v i , h i v i v u n t b e n e f i c i o
r . , — « 1 _ ì . 1* 1 . . . ì fX— l./sr i-n r in n i o r t i <1 K lr i l 111" c r x non expellunt feras, Se homo excludit hominem.
Feras ac beftix communem putant omnibus
viftum,quem terra miniftrat. Illx etiam
conformem lui generis adjuvant,homo impu-
gnat,qui nihilafe alienum debet credere quid-
quid humani eft.
4 6. Quanto ille reftius,qui cùm jam provecta
pro ceffi ffet xtate, Se famem toleraret civitas.
tui fènatus, hos tua curia morti abftulit,
49. Quanto hoc utilius quam illud quod pro-
xime Romx factum e ft, ejeftos effe urbe am-
pliffima, qui jam plurimam illicxtatem tranie-
»erant, flentes cum filiis abiifle , quibus velut
civibus amoliendum exfilium deplorarent, in-
terruptas complurium neceffitudines, diremtas
affinitates ? Et certe arriferat anni fcecunditas,
atque f ut in talibus folet ) peterent vulgo, ut inveftitio urbs fola egebat frumento : potuiflèt
pereo-rinic urbe prohiberentur : prxfefturx ur- E j uvari, fi peteretur ab Italis frumentum, quoí
ö r . . r n . fe . i * 1 £ 11 1 . XTiI-.il U / in t -u ntitiic n v • banx curam cetens majorem lultinens ,convocavit
honoratos &; locupleriores viros, popofeit
ut in medium confulerentd, dicens quam immane
elle peregrinos ejici, quam hominem ab ho-
mine exui, qui cibum morienti negaret. Canes
ante meniàm impaftos elle non patimur, Se ho-
- mine? excludimus: quam inutile quoque tot po-
pulqs mundo perire, quosdiraconficiebat tabes:
quaritos urbi lux perire, qui folerent adjumento
a. Omnes edit, acpauci mff. benedillo nutem ejus in capite. Era.
& ic<j. edit, in tafite ejus qui farticifat. Q u a Ieftio cum hebrao I
textu , Sc prxcipuis verfionibus quadrat : antiquidimi tarnen cod. j
cum Paraphr. Chald. omittunt vocem, in cafite, idque fine ullo
ièntentia in com modo.
* . Cic. lib. }• Offic. pag. J94- lin. 6. Male etiam qui feregrinos
urbibus uti frohibent & c.
b. MIT. non pauci , ncc infima n o ta , cotfpnuncs furentes. Haud
ita male; ut referaturad id quod infra legitur, Plerique etiam noftri
furentesjunt i concinnius tarnen, communis farentis, id e ft , R om a ,
q ua totius imperii erat quali mater, vcl potius terra qua communis-1
omnium mater eft.
' e; Rom.- edit, urbe fellèrentur. Qùis porro fuerit piusi Ile lènex,
eujusconfilio Roma exafti non fint peregrini, agre intclligas. Id
tarnen certum videri p oteft, fuifle videlicet eum chrißiana reli- I
gioni addidum, cùm ab Ambrollo fan&iffimus fenex appellctur :
■ac pratcrea non annona prafedum , fed urbis exftitiflè j illum |
enim fub hujus audoriiate fuifle , ac utramque annona civilis cu-
ramgeffifleaudoreftj. C- Bulengerus lib 6 de Imperio Rom-cap. |
x . nec alio fpedare dixerimus ambrofiana verba, frefeclurs. urbu- j
nu curam ceteris majorem fuftinens : quibus verbis cum alia minores
, tum potiflùnum annona prafedura includitur , ficut etiam ]
rum filii expellebantur. Nihil hoc turpius, ex- .
eludere quafi alienum , & exigere quafi fuum.
Quid illum ejicis, qui de fuo pafeitur ? Quid ilium
ejicis, qui te pafeit? Servum retines, trudis
parentem ? Frumentum iufcipis, nec affeftum
imperris ? Viftum extorques, nec rependis gra-
tiam ì
5° ' QiLam deforme hoc, quam inutile > Quo-
modo enim poteft utile effe quod nondecet>
frumenti dividendi, de qua idem Bulengerus ibidem lib. j . cap i j .
Quod autem Baronius hoc fadum Graccho adferibendum autu-
mat .qaamquam nullo nititur alicujus audoritatis momento, (altem
nihil involvit contrarietatis. Cùm enim is fecundamillam frumenti
penuriam de qua continuo poft agitur , collocet anno 3 8J.
quid prohibeat, quominus f rior accidere potuerit an. 5 7 6. aut 3 7 j .
quibus Gracchum prafeduramgefliflc tradit Gothofridus lib. 3. de
Q uaiftionibus, ubi etiam duos locos, alterum H icronymi, Prudentir
alterum ,deeadem prafedura explicat. Scd in hoc cum Gothofrido
Hermannus vita: Ambr. lib. 1. cap. 6- non concinit, ficut nec cum
Baronio de fame anni 383. primam quippc contigiflè hoc anno ibidem
lib. 3. cap. 8. vero putat fimiJlunum.
d- Era. Sc feq. edit, dicens quàm immane ejfet feregrinos ejici, quàm
hominem exueret qui & c . Amerb. & propemodum omnes nflf. ut
in centextu , nifi quod nonnulli pro, ab homine, habent, ex homine :
quidam vero utrumque confodiunt.
e. Sic Amerb- ac mff. majori confenfu : Era. vero & feq. edit, neminem
fame aliena juvari ; qua ledione ambiguitas cv itatur, fed
audoris verba non retincntur.
f. Gill, in marg. & quxdam Parif. edit, in corpore, Quanto utilius
eft Scc Perperam : vilius enim hoc loco idem e ft, ac minoti prctio
atquc impcnlw.
Quantis* corporatorum fubfidiis dudum Ronia A
fraudata eft j Potuit Sc illos non amittere, SC
evadere famem, exipeftatis ventorum oppor-
tunis flaribus, Sc fperatarum commeatunavium.
51. Quam vero illud iuperius honeftum atque
utile ? Quid enim tarn decorum atque honeil
turn, quam collarione locupletum juvari egen-
tes, miniftrari viftum efurientibus, nulli cibum
defore? Quid tarn utile,quam cultores agro re-
lervari, non interire plebem rufticanorum ?
52. Quod honeftum igitur, Sc utile eft: Sc quod B 57-
utile, honeftum. E t contra quod inutile, indeco-
jum : quod autem indecorum, id etiam inutile.
C A P U T I X .
Fraudes & turfia lucra maxime dedecere clericos,
quorum eft utilitati omnium injervire : illos in
caufis fecuniariis intervenire nequaquam debere,
Jècus vero in cafitalibus. Eìfdem ne cui etiam
lacejjiti, noce ant exemflum Da v id, neu autem
vitam honejtati frafetant, cades Nabuthe proponi
tur.
Nihil itaque deformius quam nullum
h - ■ ■ - ■ ■ -
C A P U T V III.
Eos qui honejlum utili anteponant à Deo frobari,
jofu e , Caleb, & aliorum explorât or urn patere
exemplis.
53-
H „ habere amojrem honeftaris,8c uiu quo-
dam degeneris mercaturx , quxftu follicitari
ignobili, avaro xftuare corde, diebus ac nofti-
bus hiare in alieni detrimenta patrimonii, non
elevare animum ad honeftaris nitorem,non considerare
verx laudis pulcritudinem.
j8. * Hinc nafcunturb aucupio quxfitx hereditates,
continentix atque gravitatis fimulatio-
Uando majores noftri iervitio exire po- ne captatx : quod abhorret à propofito chriftiatuiilent,
nifi id non iblum turpe, led
Q m-.iljjiit.íiiü folum fed q ni viri 5 omne enim quod art/elicitum, Sc fraude
etiam mutile credidiffent regi ièrvire ^Egyptio-
rum ? ■
54. Jefiis quoque Sc Caleb miffi ad exploran-
dam terram, uberem quidem terrain, fed à fe-
rociffimis ini abitari gentibus nuntiaverunt.Ter-
rore belli populus infraftus, recufabat terrx
• ejus poffèiììonem. Suadebant miffi expi^rato-
res jefus Sc Caleb terram elle utilem : irideco-
mm putabant cedere narionibus : lapidari potius
compofitum eft, caret merito fimplicitatis.
In ipfis qui nullum Ecclefiaftici ordinis officium
receperint, incongrua judicatur affeftatxam-
bitio hereditatis. In fupremo fine vitx pofitos
fuum habere judicium, ut libere teftentur quod
ièntiunt, qui poftea non funt emendaturi : cùm
honeftum non fit <= competentia * compendia
aliis vel debita, vel parata avertere 5 cùm vel fa-
cerdotis vel miniftri fit * prodeffe, fi fieri poteft,
eligebant, quod minabatur populus, quam D omnibus, obeile nemirn.
decedere de honeftate. Diffuadebant alii, plebs
reclamabat, dicens adverius diras Sc aiperas
gentes bellum fore, cadendum fibi in prxlio ,
mulieres fuas Sc pueros direptioni futuros.
55. Exarfit Domini indignado, ut omnes vel-
let perdere: led rogante Moyíe,temperavit íen-
tentiam, ultioneni diftulit, iatis effe perfidis ftrp-
plicii judicans, etfi parceret interim, nec per-
cuteret incrédulos; ad earn tarnen terram quam
9. Denique fi non poteft alteri fubveniri, nifi
alter Ixdatur, commodius eft neutrum juvari,
quam gravari alterum. Ideoque in caufis pecu-
niariis intervenire non eft iacerdoris : in quibus
non poteft fieri, quin frequenter Ixdatur alter
qui vincitur, quoniam intercefforis beneficio ie
vidum-arbitratur. Sa c e r d o t is eft igitur nulli
nocere, prodeflè velie omnibus : pofle autem
foliuseft Dei. Nam in caufa capitis nocere ei
14 .qm f t.fi
caf. Denifecufaveraiit,
propter incredulitatis fux pre-E quern juvare debeas periclitantem, non fine
tium non pervenirent : fed pueri Se mulieres qui
non immurmuràverant r vel ièxu, vel xtate ve-
niabiles, caperent ejus terrx promiflàm heredi-
tatem. Denique quicumque erant à vigefimo
anno Se ftipra in defèrto, eorum membra ceci-
derunt : ièd aliorum dilata eft poena. Qui autem
adfeenderunt cumJefix, Se diflìiadendum puta-
verunt, »plaga magna ftatim mortui flint : Je-
iìis vero Se Caleb cum innoxia xtate vel fèxu in
terram promiflìonis intraverunt.
56. Pars igitur melior gloriam faluri prxtulit,
deterior fàlutem honeftati. Divina autem fèn-
tentia eos probavit, qui honefta utilibus prx-
ftare arbitrabantur : eos vero condemnavit,
apud quos ea qux videbantur faluti potius quam
honeftati accommoda, prxponderabant.
peccato eft gravi : in caufa autem pecunix odia
quxrere,infipientix eftj cùm profàlute homi-
nis graves frequenter fiant moleftix : in quo
etiam periclitari gloriofum fit. Propofita igitur
forma in facerdotis officio teneatur } * ut nulli
noceat, ne laceffitus quidem, 8c aliqua injuria
offenfus. Bonus enim eft vir qui dixit : Si reddidi
retribuentibus mihi mala. Qux enim eft gloria, fi
eum non lxdimus, qui nos non lxferit ? Sed illa
p virtus e f t , fi lxfus remittas.
60. Quam honeftum, * quod cùm potuiflèt
regi inimico nocere , maluit parcere i Quam
etiam utile, quia fucceflori hoc profuit, ut dii-
cerent omnes fidem regi proprio fèrvare , nec
ufurpare imperium , fed vereri. Itaque Se ho-
neftas utilitati prxlata.eft, Se utilitas fequuta
honeftatem eft.
pf*i- 7. s-
I . Reg■ Î4
* . Corporati dicantar in variarum artium (ocietatcs & collegia
cooptati, ut pura fculptorum, piftornm &c. De his loquitu^Sym-
mach. lib. 10 . epift-1 7 . & 58. Vid. Gothofrid. in L . i . de Privi-
legiis corforntorum Cod. Theod. Scalig. Sc alios.
a . Edit, cùm uno vcl altero mff. flaga mala ftatim Scc.
' * Gic. lib. 3. Olfic. pag. 398 lin. i . Mihi quidem etiam vera hereditates
non honefta videntur Scc.
b. Ita mff longe plurimi ac vetuftiffimi : quidam tarnen acque
omnes edit, aucufia quafita hereditatis.
C- Era. Se ièq. edit, cxpunxerunt, comfetentia, qua vox_tamcn
in Amerb- ae mff. prope otrtnibus repericur. Q u » porro de caufis
turn pecuniariis, turn capitis hic dicuntur , cum his conferenda
funt qusc habentur (up. pag. 93. & 1 0 0.
* . Cic.lib. 3. Oific. pag. 398. fin. 11. Homo autem juftus. . . . nihil
cuiquam quod in f e transferat, detrahet See.
*• Ibidem lin. 14. lam fe iffe docent eum virum bonum ejfe, qui Erofit quibus fojftti noceat nemini, nifi lace f i t us injuria. Yidc quod
ancin remannotatum eft a nobis pag. 114. ad num. x j .
* . Ibidem pag. 396, lin. 18 , Sive v ir bonus e ft , qui frodeft qui-
bus foteft nocet nemini See.