quam operatorius fit fermo Chrifti. Si ergo A
tanta vis eft in fermone domini Jefu, ut inci-
perent efle qua: non erant, a quanto magis
operatorius e ft, ut fint qua; erant, Se in aliud
commutentur ? Calum non e ra t , mare non
erat, terra non crat • fed audi dicentem David :
Ipfe dixit, & fatta funt: ipfe mandavit, & creata
funt.
16. Ergo tibi ut refpondeam, non erat corpus
Chrifti ante confecrationem:fedpoft con-
iècrationem dico tibi quia jam corpus eft ChrifB
ti. Ipfe dixit, Se faétum eft : ipfe mandavit, Se
creatimi eft. Tu ipfe eras, fed eras vetus creatura:
poftea quam confecratus es, nova creatura
, eífe coepifti. Vis fcire quàm nova creatura?
inquit, *7* chrißo nova creatura.
17. Accipe ergo quemadmodum fermo Chrif.
ti creaturam omnem mutare coniueverit > Se
mutet, cùm vult, inftituta natura:. Quomodo
requiris ? Accipe , Se primo omnium de gene-
rationeejus fumamus exemplum. ConfuetudoC
eft ut non generetur homo , nifi ex viro Se mu-
liere, Se confuetudine conjugali : fed quia vo-
luit Dominus, quia hoc elegit facramentum, de
Spiritu fando Se Virgine natus eft Chriftus,
hoc eft , mediator Dei Si hominum homo
Chriftus Jefus. Vides ergo quia.contra inftituta
Se ordinem natus eft,homo eft natus ex Virgine ?
a. Ita vet. edit, ac mil. excepto cod. Ulid. u b i, quanto magis ■..
qua erant, totum omittitur : ulrimam veto partem Rom. edit, his
■verbis effcrt, ut qua erant, in aliud commutentur. Prxiverat qui-
dcm illi Lanfrancus in lib. de Sacram iicenim in mff. quibufdam
locum hunc Iegi tcftificatur- Sed & Lanfranco & Rom. edit, gra-
v irti mum crimen intenditEdm. Albcrtinus lib, t . de Sacram. Euch-
p. 5 10. quad eumdem locum depravarmi. Veruni nec Romanis
quod tanti viri a u ¿tor i tat cm (èq'uuti lin t , crimini vertendum, nec
Lanfranco ¡pii accufatio falli inpingenda eft. Nam prxterquam
quod ea-lem omiffa fune fupra 111 cod. lllid. & fimilitcroniittipo-
tuerc in quibufdam aliis, quis credat ab co quxluum effùgium, Ìirimo qui altcram lc¿tíoncni in mff. pluribus exftarc non dilfimu-
ans cam exponit, neque alio fenfu intclligi poffe nifi catholico
piane dcmonftrat : i . qui diverfam illam quam anteporne, loco
perito ex libello de Myfteriis apte confiimat ¡ cùmenim hoc idem
Ambrofii leftimonium nonnifi abfurdc à rcalis prrcícncia: fenfu pollìt
detorqueri, haud vcrifimile fit eum feriptorem , qucin Ambrofii
Simiamvocat Albcrtinus, illius placitis docete contraria : 3. tandem
iion cadebat in gravitatem aeptudentiam ,qua crat Lanfrancus, ut
fententiam illam corrumperct, quam evinccbat ab advcrlàrio elle
corruptam. Sed ad Lanfrancum ornili malx fidei fufpicione libc-
randum ifta fufficiant. Quod porro ad ipfum locum, idem Lanfran-
cus lib. eie. & Algerus de Sacram. lib 1. cap. 7. refpondent panem
& vinum lècundum fpeciem extcrnam eflc qua: erant : at vero fe-
cundum internam fiibftantiam converti in corpus Chrifti. Quam
expofitionem licet Ambrolianis verbis atque exemplis ita roborcnt.
ut nihil amplius vidcatur defidcrandum. j tarnen Mornxus Pled,
idem argumentum quafi poftliminio revocatum Card. Perronio op-
pofuit. Ad hoc duo repofuit Cardinali?, nempe verba iplà non calere,
fufpicione corruptionis, fcilicet propter mcmoratam Lanfranci
audoritatcm : deinde illorum nequáquam hunc effe lenfum , ut
pañis ac vinum dicantur ctTe qua erant, five id quod erant ; cum
in priori patte lentcntix panis aut vini nulla fit mentio : lèd ut
qua erant fimpliciter dicantur cfic , non autem deftrui ; eo quod
iácramcnti materia per tranfubftantiationem tota'effendi generali-
tate non fp.oliatur, (ed ab eflè fpecifico transfertur in aliud elle
fpccilicum, id e ft , non fimpliciter ad non ens termiuctur, fed ad
aliud ens, cui fucceftione,contiguitate cxiftendi, & accidcntium
queis uterque terminus fuppofitus fuit, unitate jungitur & colliga-
tur. H x c vere ac fapienter di¿ta omnibus finccritatis quam con-
tentionisamantioribus potcrant (atislacerc ; reclamar tamcn adhuc
Albcrtinus, ea de quorum fubftantia nihil pcrmanet, quxquc funt
fimpliciter non ens, in latitudine entis remancrc pernegans. Elis
addit de pane ac vino pronuntiari, ut fint qua erant : erant autem ,
inquit, in effe fpecifico panis & v ini, unde concludi! fubftancialem
dici non poffc hanc mutationem , fed accidcntalem. Et vcrofuum
hoc ratiocinium egregie confirmatum putat c o , quod fubditur :
T u ipfe eras, inquit auftor nofter, fed eras 8c c. Cui veri fimile
f i t , pergit Albcrtinus, ilium mutationu accidentales exemplum ad
the feos [ua confirmationem ex indußria elegiffe.fi inca de matafione
fubfiantiali ageretur ? Primani harum rationcm tomo 3. de
Perpetui tate fidei lib. 7 . c. 6. &7.folutam rcpcries ; ibienim planilfi-
me docetur au ito rem noftrum hoc loco ne minimum quidem ab
lifu & confuetudine loquendi recedere : quod aeris ncc non aqux
18. Accipe aliud. Urgebacur populus Juda:o-
rum ab ^Egyptiis, incerclufus erat mari : divino
imperio virgà Moyfes tetigit aquas, Sc fe unda
divifit j non utique fecundum fux natura: con-
fuetudinem , fed fecundum b gratiam cadeftis
imperii. Accipe aliud. Sitiebat populus, venit
ad fontem : amarus erac fons , mifit lignum
iànctus Moyfes in fontem, Sc fa&us eft dulcis
fons, qui amarus erat y hoc e ft, mutavit con-
fuetudinem natura: fiia: , accepit dulcedinem
gratia:. Accipe Sc quartum exemplum. Cecide-
rat ferrum fecuris in aquas , quafi ferrum fua
confuetudine demerfiim eft : mifit lignum Eli—
ireus, ftatim ferrum elevatum eft , Sc aquis fiu-
pernatavit: utique contra coniuetudinem ferri
• eft enim materies gravior, quam aquarum
eft elementqm.
19. Ex his igitur omnibus non intéHigis quantum
operetur fermo carleftis ? Si operatus eft
in fonte terreno, fi operatus eft fermo cafteftis
in aliis rebus , non operatur in cxleftibus Sa-
cramentis ? Ergo didicifti quod ex pane corpus
fìat Chrifti, Sc quod vinum Sc aqua in ealieem
mittitur : fed fit fanguis « coniecratione verbi
cafteftis.
10. Sed forte dicis : Speciem ianguinis non
video.Sed habet fimilitudinem : ficutenim mortis
fimilitudinem fumfifti, ita etiam fimilitudifluvialis,
qux ctim perpetuo mutcntur , eadem tamen lemper di-
cimus, excmpla mirjficc iliuftrant. Hinc etiam difflari police,quod
intulit dc fpecifico fcnfii idem Albeitinus, nifi capcioném argu^
menti fupra nobis Perroniusaperuillèt he diluillèt ,quod ledalo ail—
(imulavit ifte minifter. Sed hie exemplum unum affcrtur muta-
tionis accidcntalis ; ergo, inquit i lk , de accidentali tantum conver-
fione agitur in hoc.loco. Sed liic exempla multa fubftantialium
mutationum fubjiciuntur ; crgo.inquimus, dc fubftantialiconvciHone
agi multo potiori jure colligimus. Icaque geminam agnofcimus
in cucbariftia convcrfionem, altcram fubftancialem, qua panis fubftantia
in corpus Chrifti tota commutatur : altcram aqpidentalcm,
qua fpecies panis ad cjus prxlcntiam fignificandam naturalitcr dcf-
tinatx, Dominici corporis figurx fiunt atquc antitypi. Vcriflima
quidem h x c , & ad catholicum dogma contra calvinianam cavilla-
tioncm vindicai-dum contendimtis elle inviitiilima : quid tamen fi
verbis iilis., ut fint qua erant. in aliud commutentur, divifionem
continui affirmavcrimus ? Cette particulam & intcrdum pro vel
pofitam Icgi ncgabit nemo Quid cnim frcqucntius iftis formulis :
Dominies mortificai fa vivificai : deducit ad inferos. & reduc'd. Do-
■ minus panpcrem facit, & ditat: humiliat Qp fcblev.it? Piofeilo non
utrumque fimul, fed uti um voluerit, Dominus facit. Expendc totum
locum, de quo ag itur, & tres effect us divinx potcntix depiehcndes
illic proponi, crcacionem fcilicet non cxiftentium, exiftentium veto
ve) confervationem vel convcrfionem, pro ut Deo vifiim fuerit.
b. Mf. Claroni, gratis, csleflis imperium.
c. Clar. cod. confecratione ctlefii. Por to fcqucntis dubii folutio-
ncm adverfus orthodoxam dodtrinam lie vcrtit Albcrtinus, u t v c -
lit non alio modo Chriftum à nobis in euchariftia fumi , nifi quo
eum in baptifmo induerc, ac lànguine cjuldem tingi dicimur. Sed
rcfpondcrur inter euchariftiam ac baptifmum comparationem in hoc
inftiiui, quod cx hoc auclorc fimilitudinem idcirco in utroque fact
amento Chriftus pofucrit, nc in altero mortis, in altero corporis
8c fanguinis horrorc affieercmur : duas autem illas fimilitudines m
hoc difterie , quod altera fit rei tantum per fuos cftcdtus', altera
rei etiam per fuam fubftantiam prxlcntis. Quod vetourgctfpeciem
fanguinis hie pofitam pro vcritatc, ut opponatur fimilitudini : nos
quidem fatemur fpccicm hoc fenfu quandoque fumi, cùm nempe in
concreto, ut loquamurcum philofophis, accipitur ; fed abftracte
hoc loco poni jure contendimus. Nam 1. fic inter fpeciem 8c fi-
militudincm abunde fervatur oppofitio, cùm fpecies forma extern
n a fir>& propria re i, uc Perronius loquitur , apparcntia ; fimili-
tudo vero his in locis nihil aliud nifi rcmotam analogiam Ibnec :
i.h ic auctor Chrifti corpus atque fanguinem hoc toto capite prxfen-
tcm dare fupponit, ut planum fiet libera mente examiuanti : 3. cùm
hominem in baptifmatc mori ac rcfurgcrc in lib. i . cap 6- doccrc
inft ituat, ei fatis non eft diccrc : Inventum eft quomodo homo vivtce
moreretur & vivus refurget} led quafi vcrcrccur nc quis crcdcrct
le in baptifmo vere obiific, ftatim lubjungic- Quid eft vivus ? Hoe
eft vita corporis vivens cum veniret ad fontem, & mergeretur in fon»
tern : cùm autem in hoc libro pancm & vinum fieri corpus ac
fanguinem codes repetat, numquam tamen illorum naturalcm remanere
fubftantiam nionct. Addc tandem non magis colli horrorem
rei cujufpiam fi ab lir ,.quam fi tegatur ; horror enim nafcitur è
fenfulim afte ¿done, qux non nifi ab externa forma commovctui« ’
'Exoi. i +;
ir. 6/íj.
& fe q .
dift.i.c.fw.
& §. fed
forte.
nem pretiofi iànguinis bibis • ut nullüs horror A
cruoris fit, Sc pretium tamcn operetur redem-_-
tionisi Didicifti ergo quia quod accipis , corpus
eft Chriftii
C A P U T V.
Jpßs Domini verbis corpus ac fanguinem ejus cdn-
ßcrari dr vere confici ; proinde qué bine bene
colligi pr.c manna excellere hoc facramentum ,
cuius‘veritas confignatur pervocem, Amen.
’ Is fcire quia verbis cæleftibus coniè-
14. Jam redi, meciinv ad piopofìtionem meams
Magnum quidem Se venerabile, quod manna
Judæis pluit è cælo : fed intellige. Quid eft amplius
j manna de cæloy an .corpus Chrifti ? Corpus
utique Chrifti, qui auctor eft cæli. Deinde De
manna qui manducavit, mortuus eft : qui man- (f ^
ducaverit hoc corpus, fiet eiremiflìo peccato- manduc.
ïum, Se non morietur in æternum.
25. Ergocnon otiofe dicis tu: Amen,jam in e
fpiritu confitens quod accipias corpus Ghriftii
B Dicit tibi facerdos. : Corpus Chrifti t Se tu
dicis : Amen, hoc e ft, verum, Quod confitetur
lineila , teneat affectas,
C A P U T VI .
rtc. 21.T r is i
c.pa- I cratur ?,Accipe qu^ fiuit verba. Dicit
ws facéraos : Fac nóbis , inquit, halle oblationem
adferiptam , a ratam , rationabilem , accepta-
bilem : quod.figufa ' eft corporis Se fanguinis
domini noftri Jefu Chrifti. Qui pridie quam
pateretur, in lànctis manibus luis accepit pà-
nem , refpexit in ceelum ad te , fände Pater
omnipotens sterne Deus, gratias agens, benedixit,
fregit, fradumque apoftolfs iiiis b SediCC 2.6.^ J T feias autem hòc effe fàctamenÉumj
1?. cipulis fuis tradidit dicèns : Accipite, & edite ex
hoc omnes ; hòc efi enim corpus me um , quod pro
multis confringetur.
22. Similiter etiam caiicem poftquam cccna-
tum e ft, pridie quam pateretur, accepit, refi
pexit in cadum ad te , lande Pater omnipotens
¡eterne D eu s ,gratias agens, benedixit, apofto-
• lis fuis Se difcipulis fuis tradidit, dicens : Acci-
'l8‘ pi te , & bibite ex hoc omnesj hic efi enim fanguis
Excellent}a facramenti hujus inde probata -, quod
per ìllud dominica pajjio renovetur , fcrmonem
fin ii t de materia proximis diebus a fe traclanda
ftrictim pramonens. ... * ;
hujus figura ante pritcelfit. Deinde
quantum fit facramentum,cognofce. Vide quid
dicat : Quotiefcumque hoc feceritis,tories com- 1
memorationem mei facietis , donec iterum :
adveniam,
i->. Et iàcerdós dìcit : Èrgo memores glorio^,
filfima: ejus paflìonis, Se ab inferis refurredio-
nis, Se in cadum adfeenfionis, offerimus tibi
hanc immaculatam hoftiam , rationabilem hofl
Vide illa omnia. Ilia verba EvangeìiftxD tiam, incruentam hoftiam, hunc panem fànctum,
Se caiicem vita: xternx : Se petimus Se
precamur , ut hanc oblationem fufeipias in fu-
blimi altari tuo per manus Arlgelorum tuo-
rum ficut fufeipere dignatùs es miniera puerì
tui jufti Abel, Se iacrificium patriarchi noftri
A b rah i, Se quod tibi obtulit fummus facerdos
Melchifedech.
28. Ergo quotiefcumque accipis,quid tibi di-
ufque ad Accipite, five corpus, five fanguinem.
Inde verba funt Chrifti : Accipite,e£* bibite
ex hoc omnes $ hic efi enim fanguis meus.
Et vide lìngula.
iy Qui pridie, inquit, quam pateretur j in
fandis manibus fuis accepit panem. Antequam
confecretur, panis eft 5 ubi autem verba Chrifti
accefierint, corpus eft Chrifti. Denique audi
dicentem : Accipite, dr edite ex eo omnes ; hoc efi cit Apoftolus? Quotiefcumque accipimus mor- ibidem,
enim corpus meum. Et ante verba Chrifti, calix E tem Domini annuntiamits.Si mortem annuntiafunt
eft vini ,Sc aqua: plenus : ubi verba Chrifti operata
fuerint, ibi ianguis Chrifti efficitur , qui
plebem redemit. Ergo videte quantis generi,
bus potens eft fermo Chrifti univerfa convertere.
Deinde ipfe dominus Jefus teftificatur no-
bis quod corpus fuurn accipiamus Se fàngui-
nem. Numquid debemus de ejus fide Se teilifi-
catione dubitare?
a. V o x ratam dcerac in cunAis edit, ac iti IH nonnullis : at c plu-
tibus aliis reltituitur. Et duobus verbis, Rom. edit, fola,
quod fit in figurata corporis & c. Sed communis leilio legitimaeft,
lice vcl t raniVcrfiihi unguem à pio & catholico lènfu abhorrcns.
Namquc iftic nonde obìationc Dominici còipoi is ac (ànguinis jaiti
confecraca, icd de prxparatiòne oblationis agi tlàrum eft. Acqui
hoc in ftatu pani cum ¿otpore, & Vino èum lànguine analogiam
óuamdam ac fimilitudinem intercedere communi conlenfu ex S S .
Eatribus docent cacholici- Céterum uc maxime confccrationis effcc-
tu s , live iplà conlècratiò ut jam pcraàa per anticipatiouem hic
fpcctaretur, qux Alberimi fentcntia eft ; non tamen illud contea
catholicam doftrinam quidquam faeeret. Q u is cnim puerulorui
ol'thodoxùrum , qui vel primoribus labris dementa rclis
P ff! deli-
baverit, non ftatim refpondeat in Euchariftia duo i
iclTe , fignum
videlicet ac rem fignificatam, fen facramentum &
i (àcram :
quorum alterum altero non excluditur ? Quocirca Perronii firma
& intenta mailer refponfio. QuodaUterti Albcrtinus Rom. editores
Adulterati huiufee loci tam invidiofe infimulat, primum rogamus
unde ipfi couftet miT.jn quo Icgaturyft ìn figuram , nullum exftarc.
A t , inquit illc , aliò modo' vet. omnes edit. Ciihi^i mil. Pafchafius
denique Durandus & alii locum cfferunc. Fatemur quidem , fed
corruprio loci adeo Celebris co videtur minus probabili», quo faciliti
« convinci poteft. Adde non tam atrocem corruptionis cenfuram,
mus, annuntiamus remiflìonem peccatorum. Si v e confec.
quotiefcumque eftìmditur faiiguis, in remiflìo-
nem peccatorum funditur j debeo illum femper
accipere,utfemper mihi peccata dimittantur,
Qui fertìper pecco , femper debeo habere me*
dicinam.
, 29. Interim & hodie quantum potuimlis, ex-
planavimus : fed craftina die fabbato Si Domi*
ibi affigendam, ubi verbis parum inuracis, eadem fentcntia piane
rcmancc: quod quidem h ic ^¿tum effe liqitec ex diilis.
b- Et difcipulis fuis in fola edit. Rom. prxcermilUim eft. Infra
etiam ubi omnes edit, cùm mff. omnibus ferunt, pro multis confringetur
, eadem edit. Rom. ita correxic, pro vobis datur -, forte ut
auftoris verba canoni liturgia: accommOdarcc. Sed quamvis id_cm
ille canon, ut fuper. cap. & in Admonit. obfervacum eft, hic refe-
ratur; cum tamen non exhibcri ncque integrum ncque iifdem fc'm-
pcr vocibus quibus 'in miffalibus libris habetur, facile àgnofeet,
qui ambos contulcrfr. Quod vcl infidx auAoris memorix, vel varietali
codicuiri imputandum eli.
c. Gill. & Rom. edit, cùmpaucismff. »a» oliofe cìnti accipis, tii
dicis, quidam cod. refpondes tu ,Amen : Amerb atque Eraf. cunv
mff. longe plurimis probatifiimifque omictunt, ehm àccipis. Et
continuo poft, ubi edit, omnes, ac plures mff. in Jpiritu confitens :
alii mff. aliquot prxfcrunt, in ffiritu confitens : alii mff. aliquot
prxferunt, in Jpiritu confidens. Poliremo ante voces', dicit tibi facerdos
, mff. nonnulli prxmittunt, ehm tu petieris , quód abeft
à reliquis,& edit, omnibus. Ceterum cam pcrfpicue aperteque panis
aé vini in corpus & finguinem Chrifti converlio, & rcalis, ut v o -
cant, prxfentia, hòc toto capite adferitur,ut qui aliqùid ei novi
luminis adderc vellet,non aliud nioliri viderccur , quam fi alio*
radios foli aptarc cogitarec,