addam cujus , poteft incelligi & filius hominis, A Scriptuni eil etiim dixiffè Deum : Producant
& filius iniquitatis, 8c filius peftilentice, & fi-
fchan s. lius diaboli-, ficut dejuda:is Scriptura teftatur:
8c quodin ufu eli , & fcetus pecudis, & pulii
columbarum. Et ideo in appellatione filiorum
non eli expreflìo lignificata natura. A t vero
fi naturam defignare defidero -, aut hominem
nuncupabo , aut equum nominabo^aut averli
dicam, ut natura poffit intelligi.
aqua repentia animarum •vi'ventium, (fi volatilia
volantium. Et paulo p oli, cùm paradilum fe-
ciflec Deus , & pofuillèt in eo hominem, fcrip.
turn e l i , quia figuravit Deus de terra bellias iM-
agri,& volatilia cieli. Significantur ergo volatilia
hoc loco figurata de terra. Supra quoque le-
gilli quia dixit Deus avi bus : Crefcite (fi multi- lhid-
plic amini utique ex coitu maris 8c feminre ge-
98. Ita ergo lì naturam cupio defignare divi- ß neratiönis incrementa pracipieiis. Itaque adnam,
Deum veruni debeo nominare.Cùm autem
Filium dico, generatum lignifico : cùm Patrem
quoque dico , eeneraflè declaro. Non ergo
liinc natura dilcretionem facias, cùm fit hoc
fignificatorium generantis 8c geniti : fignifica-
toria autem hujufmodi exprimunt fubftantia:
qualitatem $ multi enim, ut dixi, filii ^ fed diver-
fitas filiorum : alius per naturam, alius per
e rati am.
vertimus. etiam qua: uiiiusgeneris funt, diverfö
modo eile ccepille: alia de aquis, alia de terra,
alia de maris & femina: generatione 5 6c unius
tarnen ha:c eile natura: j dilfimilitudinemque
fubftantia: lion habere.
103. Quid vero tarn unius natura: 4 quam ca»
ro nollra cum Dominici corporis veritate ?
Diverfis tarnen utraque duda caufis , diverfis
orta principiis eil. Caro enim Domini Spiritu Luc-
99. Multa: creatura: invifíbiles 6c vilìbiles :C in Virginem fuperveniente generata , non exinviiibiles,
ut Principatus 6c Poteilates,Throni
6c Dominationes : vifibiles ,ut fol, luna, Hella:,
homo, terra. Ergo diverfx fpecies, 8c diverfie
creaturarum fubllantia: funt. Itaque li velis pro-
prietatem creatura alicujus exprimere, aut fo-
lem, aut lunam nominabis * aiit Hellas : 6c fic
-intelligitur quid fit, quod fignificandum puta-
100. Ceterum fi fadum di cas aut creatum
Ipedavit virilis femineique coitus folemne commercium
: caro vero noHra * nifi virilis juxta
femineufque fexus genitalia fulcis naturalibus
obducat femina s intra vifcera nefcit materna
formari 5 8c tarnen cùm generationis fuerit cau-
fa di vería , carnis tarnen in ChriHo cum ho¿
minibus omnibus una natura elL
104. Partus enim Virginis non naturam mu-
, ta vit, fed generandi ufum novavit. Deniqué
quod interdum Filium dicunt j quia multa faclaj) ¿aro de carne nata efi. Habuit ergo de fud
6c creata funt y non proprietatem fubftantire Virgo, quod traderet ; non enim alienum devideris
fignificaffè, lèd fpeciem qualitatis. Aliud dit mater,led proprium è vifceribus fuis con»
enim lubftantia , aliud qualitas efi. Denique tulit inufitato modo ,ièdufitato muñere. Ha-
* diximus 6c alibi, «si«* ita interpretatos Lati- buit igitur carnem Virgo , quam natura: folemnos,
ut fubfiantiam dicerent; ^’críítautem Dei nis jure tranfcripfit in fcetum. Eadem igitur'
cùm dicitur, quid aliud fignificatur, nifi Deum " lècundum carnem generantis Marine, genitique
lèmper elle ? Quod littera: ipfie exprimunt, natura, nec dilfimilis fratribus 3 quia di citScripquoniam
vis divina ¿’era àd * hoc e f i , cùm fit tura, ut per omnia fimilis fratribus fieret. Si- Heb
femper, vaia, dicitur, unius littera: mutato or- milis utique Dei Filius nofiri non fecünduni
dine propter fonum 6c compendium decóreme £ divinitatis plenitudinem , fed fecundum animre
que fermoniSi Ergo ¿oía 5 quod femper fit razionabili;, 6c ut expreflìus dicamus, huinani
D eu s , lignificar : ingeniti autem * ut tu vis, vel nofirique corporis veritatem.
geniti appellano 3 quomodo fit, declarar, hoc 105. Quid autem deiplo loquamur Adam, Gen.
e fi, quod non ex alio fit Pater, nec ex fe Filius. qui cùm fit formatus è limo terne ffenfcrav.it
Species hìc videtur elfe diverfa. Species utique utique filios fuá: confortes natura * participes
diftinda, fed indiftinda divinitas. ■ generis, fucceífionis heredes ? Diverfa quidem
101. Quieris quomodo hoc probari polfit ? in filiis 6c parente principia, lèd humans coii-
Etiam in creaturis oftendam * diverfam fpe- ditionis una natura f nec tarnen diffimilitudo
ciem, diverfa initia in plerifque, 6c unam elfe ortus fimilitudini fubftantia: prajudicavit. Sifubfiantiam,
6c de Scripturis exempla pr'ofe- F milis ergo filius patri etiam in his, qux propter
ram, Itaque fi qua:funt, humana: conditionis fragilitatem fimilitudinis
plenitudinem habere non pollènt : quomodo
ergo Dei Patris dilfimilis Filius verus»
taque li in his qu« mortalia lunt s hoc
potefi convenire ^quemadmodum Patris & Fi-
iii & Spiritus divinitati legem cujufdam necelfi-
tatis imponunt ?
102. Omnia nempe volatilia qu« ejufdem
generis videntur , ejufdem utique & natura;
funt, ut aquilarum unum genus & una natura
e fi, vulturum fimiliter, & ceteroruni fecundùm
genus fuum volatilium.Quemadmodum autem
cceperint elle volatilia, tres ipecies repérimus^
8c ortus eorum caufas legimus elfe diverfas!
P | Exa dicuntur hoc loco de voce W S Imanifc'ftum cft |
ros ab Ambrono non icmitti ad aliud O pu s , quam ad lib. j . de 1
f ’ num.117. «hi & Dallamm ob ejufdem vocis etymo- 1
logiam^cum fanfto D o lo r e afperius egide oftendimus. I
'■ ■ clu<dfit declami ; miT. quomodofit declami, id e f tn o n I
n , le d modum lignificar. Opnme lane; Hoc enim peti- I
i Cont. En»~om. ¿póme I
&
fubftant:
tujn cft, ex iilis Bafilii exbis iib.
1» ayuntct, ^ m *<n*t onwt. Adverte auteni paucispoll verbis
vocemjpecies pofitam pro mdividuo, quod infolcns non cflc.apud
Ambrolium alibi obiervatum a nobis reperies.
* . Hoc argumentum traftatum ocdurric non modo in lib. 4.
Bafilii C om. ‘Eunom. cap. i.verumeciam in lib. Arhanafii de Deer
NiccntSyno#, in lib,a, Grcgorii Nyfl'. adverf. Eunom. Sc apud
jàebr.I. j
Z iv it.if.
Mntth. I
C A P Ú T X.
A fuperioribus eos non difcrepare, qui Filium Patri
fimilem agnofcentes, ejufdem fabflantia infici antier.
Non enim poffe inter eos accidentalcm aut
partialem intercedere fimilitudinem ; cùm hujurf-
modi ßmilitudines purls homínibus cum Deo
tribuantur, at Filio cum Patre natura fit fimi*
litado, cujus & perfetta imago efi. Nihil ergo
'•voccm ingenitum catholicis obftàre ,fed hareti-
conlm prodere perfiàiam ,■ quippe qui dunì 'voccm ^
in Scriptura ignotam ufiurpabant, omnipotenttarn
qua illis perfonis ibi tribuitur, negabant.
\o6. C^Ed plerique eaindenì lèélam lèquentes',
f i dilputationis genere difeordare le pu-
tant ab his, qui dilfimilem Patri per omnia Filium
dicunt. Ideo horum quoque qui lìmilem
dicunt Filium, led non unius fubfiantia: cum
Patre,ineptias difeutiamus.
107. Sed qua: non unius natura: lìint , di- ^
vería: funt utique atque diftantis : & qua: diftan-
tis nàtune , conlèquens eli ut Umilia elle noti
poifint; nifi forte lècundum ipeciem fimilia di-
cas , dilfimilia lècundum veritatem. Nam &
laclis & nivis & cygni albeiìtis còncolor ipe-
cies e fi, led diferepantiam fervat diftantis natura:
j nec differentia natiirarum Fpecientm II-
militudine colóratur.
108. Quomodo ergo ifti fimilem dicunt I^à-
trem & Filium, qui unitatem fubllantia: ne-1
gant ? An fecundum formam & figuram & co-,
lorem fimilem putant? Sed hxc corporis fuiit^
ha:c compofitiònem quamdam indicant. Quomodo
autem 3 invifibili fimilitudinem lecundùm
colorem aptanius aut , formam ? Aut quomo-
• do creatura potell effe fimilis increato ? Quomodo
fplendòr gloria:, 8i character fubftan-
tia: ejus y fi di vería gloria y ut illi dicunt, diverla
fubfiantia efi;
109. Secunduni glóriam* iiiquiunt j& opera» \
tionem fimilis eft , & propterea imago Dei dicitur
Filius. Ergo fi per aliqua, non per omnia
fimilis, prò parte fimilis, pro parte dilfimL
lisi Huic aiitenl propofitioni conlèquens eft,
iit fi ex parte fimilis 4 non ili tòto eft, pro parte
fit Dei imago compofita : ac per hoc fequiturj.
ut & ipfe compófitus videatur^cujus fit imago
compofita. Có/npolita autem fi ex parte fimilitudinem
fervete imago ejus ex parte fimilis
effe non póilìt. 1
110. Sed qui fimilem fecundum unitatem
iiaturiè negane, fimilem ceteris arbitrantur.
Solent eiiini dicere : Cur putatis quia miiltum
dedit Scriptura Filio , quia imàginem dixit 5
i- cùm ipfe Deus dixerit hominibus : Efiotefimttii
quontam & ego fanttus funi ? Et Filius dixerit :
Efiote perfetti , fic ut & Pater vefier qui in calis efii
perfettus efi ? Nec intelligunt eo ipfo adftrui
a. Ita edit, omnes, exceptis ùltimis duabus Pa r if ubi legimus tA
invifibili : . . . aftamus, noviffima optamus. Cuín hac míT prope ad
unum conièntiunt, nifi quod particulam in prcctcrmittunt ¿ potior
tarnen eft communis, qua: nòftra etiam. eft", leftio.
b. MiT. tres ,in eo natura ejufdem unítxtis , (¿i cjufdtm Sec. duo,
in ejw natura ejufdem unitatis 8cc. Reiiqui vero Se omnes edit.
Ut nos in textu.
*. Haftcnus difputavit Àmbrofius contra puros ac rígidos Àr-
rìanós/qualcs ctant Actiani, Eunomistai, & Anomcèi, quos orai
quia non fecundum partem, fed fecundum pie-
nitudinem divinitatis & perfedionem fimilis
fit Filius Patri. Denique fi multi fimiles , cur
lolus Filius imago invifibilis Dei dicitur , 8c
charader lubfiantia: ej usjiiifi h quia in eo natura lì
ejufdem unitas, & ejus majeftatis exprelfio efi ?
Hi. Alia enim lècundum imitationem fimi-
litudó, alia.lècundum naturam:quod propofi-
tórum exemplorum ■etiam verba indicant y di-
cit enim Scriptura : Efiòte fiintti ; ut id fiant per
5 imitationem. Hominibus ergo dicitur : Eftotc\
quia non funt : de lè autem dicit Deus , quia
Jknttus fium ; non utique proficiente proceffii,
fed manente natura. Deinde ait Sapientiaf
Efiote perfetti ; ut incipiant habere, quod non
habent. De Patre autem dicit : sicut Pater
•vefier, qui in calis efi yperfettus efi. Eft ergo per-
fedus Pater, qui femper efi. Ideo ejus vel ¿aia.
grace ,quod fit femper -y vel latine, quad in fuò
maneat 4 nec ópe fublìfiat aliena , appella tur
; fubfiantia; ,
.. in . Sanctus ergo Pater y 8c perfedus Pater;
..iàiidus edam 6c perfedus Filius > quali imago
Dei. Imago autem D e i, quia omnia qua: funi
De i, videntur in Filio; id e ft, lem piterna divinitas,
omrìipotentia atque majeftas. Talis ergo
qualis eli Deus ; fiia videtur ili imagine.
Unde oportet ut imaginem ejus talem credas;
qualis eft Deus. N ani fi imagini detrahas, 8c
. utique e i , cujus imago e li, videbitilr effè de»
) tradum : fi minòrem imaginem credas;minor
Deus, apparebit in imagine. Qualem enim a:fti-
ìiiaveris imaginem,talis tibi videbitur is,cujus in.
vifibilis eft imago. Dixit imago :J?ui me videt, foliati,
•videt efi Patrem. Et qualem selliniavCris euin ,
cujus imaginem effe Filium credis 5 talis tibi
neceffario Filius sellimanduseft. Un de quia in-
creatus Pater * increatus & Filius 5 quia noti
minor Pater, non minor Filius5 quia omnipo-
tens Pater ,omnipotens Filius,
I 113. Didum eft igitur • etiamfi ufurpeht
quod non legunt, ut ingenitum difcant • eo verbo
tarnen nihil impediri quominus unius natura
atque fubftantix Chriftum cum Patré effe .
credamus. Quod fi unius natura , utique unius
potendo:;
114. Qui quidem loèiis haiid diffìcilior eft ad
refellenda ftudia perfidorum. Quomodo enini
ìiegantòmiiLpoteritem Chriftum,quod feriptuni
eft , qui voluht vlìirpare , quod non. dòcent
I? fcriptum ? Omnipotentem etenini Chriftum ub. ì
ftipra docuimus , &. in Johannis evangeliftx fidt c-
Àpocalypfi, 6c in Zacharise prophetia, & in
Evangelio figtiificatum. Quse fi quis recerifeii-
da putat , fiiperiora revolvac"& repetat.
115. Tamen quod ibi propter còngeftionenì
teftimoniornm pene praterii , dicant de qud
putent, didum y quod AmoS pröphetavit • fic
eiiim fcriptum eft : Dominus qui adtigit terràm,
Ines communi nòmine' Troglitàsfcu T roglòdytas, cjubd in fpelun-
cis convencus ac fynaxes luas haberer.t, vocari folitòs ex Theodoren
lib. 4 . Huret. Tabul..cip. J- intèlligimus : jam vero ad
remiifiores accedit, eos nimirum à cjulbus di£Vio e/usvmo: , qux in
Nicxna Synodo inftituta e ft, rejiciebatur 5 ut eifubftitueretur vox
iM9-vnos. Hos Epiphanius Hxrcf. 73. Semiarrianos appellar , (1-
cut & Auguliinusde Ha:ref. cap.y8. Quod vero ad divifionem A r-
rianorum in plures rivos,illaui jain pexftrinxcrat Ambioiius lìb- i>
de Fide cap.6. num. 4f .