377 Saniti Ambroiìi
fais Tunc ait a Dominus orationem : Pater A
mjîer qui es in ulis : fanttificew nomen mm ;/
adveniat regnum tunm : fuit voluntas tua , fient in
calo & in terra : paner» noftrum quotidtanum da
nobis hodie : & dimitte no bis débita nojlra , fie ut
(fr nos dimittimus debitoribus noftris : (fr ne nos
patiaris induct in tentationem, f id libera nos à malo>
Vides quam brevis oratio , Sc omnium plena
virtutum ; primus fermo quantæ fit gratiæ !
19. homo, ad
za. Pater nojler qui es in calts : fanBifcetut
nomen tuum : veniat regnum tuum. Quali non
seternum fit Dei regnum. Ipfe Jei'us dicit: Ego lohan. 1$. :
in hoc natus fumi Òc tu dicis Patri : Veniat reg-
num tuum -, quali non venérit. Sed tunc venit De
regnum D e i, quando ejus eftis gratiam conle-
quuti. Iplèenimait : Regnum B ei intra vos e fi. §.fiatvt.\
23. Veniat regnum tuum : fìat voluntas tua fìcut lanm. I
in calo, & in terra : panem nofirum quotìdianum
tn O homo faciem tuam non audebas aci adaa nnoombiss hmoa diie e.. aSWanrgWuinfef1 CMh inili p* a7ci"fi cata f1iunt
V iU lU l l d u i u i iw i v , v v v . . -
gebas,6c fubi.to aecepifti gratiam Chrifti, om.
nia tibi peccata dimifla font. Ex malo fervo
factus es bonus filius j ideo priefume , non de
operatione tua , fed de Chrifti gratia: Gratia
enim falvati eftis, Apoftolus ait. Non ergo hìc
arroo-antia e l l , led fides : predicare quod ac-
ceperis non eft fuperbia, fed devotio. Ergo
adtolle oculos ad Patrem, qui te per lavacrum
genuit :qui Filium redemit
UlIlUUl , Vl_l ill liwu , vwi ... -
eft cælum, dejectus eft diabolus. d Ubi verfatur ? a
Ubi 6t homo , quem ilie decepit. Fiat voluntas
tua , hoc eft, fit pax in terra, quemadmodum
in cælo. f . •
24. Panem noftrum quotìdianum da nobis hodie. 4- I
Memini fermonis mei cùm de lacramentis trac- Dift*i. c-
tarem., Dixi vobis quod ante verba Chrifti n M ¡
quod ofFermr,panisdiçatur: ubi CHrifti verba
aenuir • ad Patrem MB te per Idlmm redemit, duecpprroomimcaa fuerint, jam nonpr.a-n—is -d7ic icurH, feid
S B H ■ I o n a prxfumrio , fed mo- C corpus appellator. Quare, ergo m oranone Do.
Hcv UHIC ; il'uWt-cr Hrtuju . 1 • — B— Xl Ü 9 • fed noli tibi minica quæ poftea feqmcur, ait : rammnoflmm . . y - , .. . derata. Patrem dicis quali filius : led noli tibi
ipecialiter aliquid vindicàre. Solius Chrifti lpe-
cialis eft Pater , nobis omnibus in èommune eft
Pater j quia illum iblum genuit , nos creavit.
tfd.ìxi.+. Die ergo Se tu per gratiam : pater nofter 5 ut fì-
lius efle. merearis. Ecclefiie con tuitu 6c con fiderati
o ne te ipfe commenda.
20. Pater nofter , qui es in eslìs. Quid eft in
b calìs ? Audi Scripturam dicentem : VExcelfus
r _ . ____1 «^ T~\ nmionr Tìr 11Kinìir* 11 i» IlPQ
c u r u u a -
minica qux poftea fequitur, ait: Panem noftrnm ? lohanM\
Panem quidem dixit, led 'Qctoúmov, hoc eft ¿
fuperfubftantialem. Non ifte pañis eft, qui va-
die in corpus : led ille pañis vit^ aíternas^ qui tfis fuña,
anima: noftne fubftantiam fulcit. Ideo Grícce
dicitur : LatinUs autern liunc panem ■quotidianum dixit, c quem Gra:ci dicuiit adve- c
iiieñtem '5 quia Gríeci dicunt rlu> ’Gfaoúcvu
ifiítyv advenientem diem. Ergo quód Latinus
Levit i 9. :
is » tixcenus & mnaaairfiiaH
fuper omues- cxlos Dominus.- Et ubique habesD dixit,Sc quod GratcUs-utrumque utile vtdetur.
qtmd Æper cælos cælorum Dominus ( it , quafi Græcus H R un6 fermone figmficavtt,
non in cælis ScAnv-eU-quabnon in cælis & D o . Latmus quotìdianum dixit,
minationes Sed ta illis cælis I de quibus didum rj. Si quotidunùs eft pams I * cur poll- an.
eft • cu li enarrant ploriam Dei. Cælum eft ibi, ubi num ilium fumis quemadmodum G.ræçt 111
Ü M n eft ibi,ubi flagitia ferian- H | facere coniuerunt î; Acctpe quotidien
tur • cxlurn eft ibi, ubi nullum mortis eft vulnus, quod quotidie ttbi profit. S.c yive , ut q u o t iie
21 Pater nofter m i 1 1 W H H H mereatos;%lpere. Qui non^ meretur quotidie
m m e n Z l .O M k f i n S i J i c em r f 6ç.afi opte- accipere I non meretur pofl. annumaccipere
mus ut fan cW e tu r ille qui ait : Efiote fa n S iI Quomodo jo b fandus pro. fitas iiiis oflbrebat ut.
M B Bt»S»s / « . , quafi aliquid etc ex noftraE qUOtidie facrificum ,,n e forte ahquid vel m
S e c a fo n e fandificattanis accedat. N o n ,f e d c o r d e ,v e lin fermone peccaffent» Ergo tu au-
randificemr in n o b i à ut ad nos ejus poffit dis quod quotiefcumque offertur fam fiaum ,
¡fa■nefcifkmatio SperHvenirIe. I I Dominferefurrecllo D om im ,elevano
a. Rom- edit, fola , Dominus , cum oratjs dicite : Pater See.
Hanc porro Domini oiationcm qua: hoc loci ab auftorc neophycis
ediiTerkur, in multis Ecclefiis pra:fulcs cxponcrc folcbanc catechu-
'menis ante baptifmum, ut nobis ad lib. de Inßi, Virg■ cap.t. n .ip . i
oblervatum eft.' Inde colligas in hujufmodi cercmoniis pro loco-
rum divcriitate diverfòs quoque fuilTe ufus. Qu in irnmo in eadcm I
Ecclefià non femper eumdem fervatum cffcdeprehendimus.Nam-
que exempli caufa Auguftinus Serm. 1 1 7 - quiquanus numcratur
in die Pafchæ .difcitc ait recens baptizaros perada fand'hcatio-
nc orationem Domir.icam reddidifle ; cùm Serm. ; 8 - aperte dicat
ipíbs.in cjuídem fefti pervigilio reddituroseífe non orationem, fed
ßmbolttm Igicur crediderimus illud ipedlalTc ad epifeopos, ut pro
re j tempore, ac baptizandoruiñ multitudine his de ritibus confti-
tuercnt. Sed fieri ctiam potuit ut dnftionum trajeftione à librariis
locus Serm corruptus fuerit, ita corrigendüs, non[ymbolttm, fed
orationem : cuiufmodi cranfpofitionum excmpla occurrunt frequcn-
tia in mil'. Nec etiam infulfum fuerit ilia Serm. 1 1 7 . verba, dici-
mus orationem Dominicam , quam Kccef iß is, ©* reddidißis , intel-
licete non de- reciiatione qua: coram pretbytero fieri lolebat a
neophytis, fed de ilia qua cum epifcopo celebrante ac fimul uni-
verfo populo iacris praricntc memoratam orationem pronuntiabant. ;
b. Ita mJT- pluresac probatiores : alii & vet. edit. Eccelfus fuptr '
vmr.es .gentes Dominus : cui addir. Rom. ö* fuper calos gloria ejsos
•At opinamur aucborcm noftrum ex ilio vería ca tantum verba j
qua: ad propofitum fuum faciebant ,-retuliflc. ;.
c. Vet. edit, cum patte mil’s ex nofira predicatane. Infra vero
port voces, Ego in hoc natas fum , addit Rom. edit. ^ in hoc vent
in mundum.
d. Omncs edit, diabolus. ibi verfatur, ubi & homo: contra veno
o.mnes niff, ut nos in cexiu >■ ii tamen unuin aut alterum ex-
.cipias^in quibus legitur, diabolus,ubi virjUtur & homo See.
tim IJUUU CJUUUVÍVUi..^..» —--------^-------- I
mors Domini, refurreäio Domini, elevatio
i e Sic omncs edit. cum paucis admodum mff. in aliis autem
ficut & in ferm. 84. Appendi Aug. defideratur, quem Greci, dicunt
advenientem. Negar porro jo f . Scaliger reddi poifc
1 per fupcrfubfiantialem, co quod non derivetor »bro 'ins voi«í ;
duendum enim eßet, inquit., i,m'riop : Ced ab t h Sc J a r iojSs,
I 'isou. rsu'iis ab l'u , unde àmifu ¡ unde poflea R iv s a t fupple » .ana
crafiina dies. Reftc acque àd illuftràndum hahe au&oris noftri
locum, appofitc. Scddc hisitcrum lib.j.de Fide, cap.7.
* . Haud temere invenías, ut in Pnefacione indicavimus, Am-
I brofium in certis fuis operibus hujufmodi querelam de fuorurn in
accipiendo Chrifti corpore negligentia inftiruiffe. Innuit quidem
! lib .i. de Pcénit, cap. 9 ■ quofdam fuifle qui peenitentice obtentu à
! facra communione fe abftincrent : fed ncque. communem , neque
tarn diuturnam exftitifle illam abftinentiam infpeebus locus abun-
I de probat. Fatendum tarnen ilio jam fieculo intepuiiTc priftinuin
■ quotidiana: communionis ufum ; uti ex Hieronymi epift. y o . adv. IJovin. & 1 8 .ad Lucer, nec non Auguftini epift. j4 - ad Januar,
inrelligimus : verum illi poftcriorem hune morem ita non condem-
nabant, ut fibi priorem magis probari fignificarcnt ; namque Au -
I guftinus ierm. 1 1 7 . novre etlit. neóphytos ad quotìdianum èucha-
I riftia: eoftvivium cadem ratione qua hic ipfc auebor , inducere ni-
I titur. Quod autem ad Grarcos, verum quidem eft Chryfoftomurn
I populi fui faftidium & fumendse cucharifti* negligcntiam cattivare
Homilía 3. in Epift. ad Ephcfios, & apcrtiiis adhuc Hom.y.
I in Epift. 1. ad Timo th. loqui de annua illa Dominici corporis com-
I munione; attamen ex eadcm Hora. 3. fupra laudara fatis appa-
I ret non fuifle omnium iftam indevotionem ; ac proinde non in
oriente quam in occidente multo majoi-em. Qjapropter Ambrofius
I eam coniuecudinem Grxcis potius quam Laiinis non videtur fuifle
Iobjedburus ; atque adeo pofteriorj cuipiam auébori accufationeiA
illam potius congracie non itnmeriro hinc conjicias.
Domini figtiificetnr, & remiffio peccatorum:A
6t panem iftum vita: non quotidianam adiumis?
Qui vulnus habet, medicinamrequirit. Vulnus
e it , quia fub peccato fumiis : medicina eft ca:-
iefte & venerabile Sacramentum.
16. Panem noftrum etuofidianum da nobis hodie.
Quptidie fi accipis,quotidie tibi hodie eft. Si tibi
hodie eft Chriftus,tibi quotidie refiirgit.Quo-
rnödo ? Filius meus es tu, ¿go hodiegenuite. H odie
ergo, eft, quando Chriftus reiurgit. tieri (fr
hodie ipfe eft, apoftolus Paulus ait. Sed 6c alibi B
. ait : Nox pr-ecejßt , dies autem appropirtquavit :
nox hefterna prxcelfit, dies hodiernus appropinquavi
t,
27., Sequitur : Dimitte npbis debita noftra, ftcut
(fr nos dimittimus debitoribus noftri s. De bi tum
quid eft,nifi peccatimi ? “Ergo fi nonacciperes
alieni feenpris pecuniam, non egeres j 6c ideo
pcccatum tibi imputatili-, Habuifti pecuniam,
cum qua dives nafeereris. Dives eras, ad imagi-
nem 6c fimilitudinem Dei faétus : perdidifti
quód habebas, hoc e ft, humilitatem, dum ar-
rogantiam defideras vindicàre : perdidifti pecu-
hiam , ficut Adam nudus es fadus : accepifti à
diabolo debitum .quod non erat neceifarium.
Et ideo qui eras liber in Chrifto, debitor factus
a . Mlf. aliquot, Ergo f i non acceperis, non egebis : alii pattini, i
Ergo f i non acccpißcs, non egeres : partim ut in contcxcu. Ab his I
vero non discrepant edit, nifi quod prof i habent etfi: minus commo- j
de. At continuo poft ubi vet. edit, ac plures mfl. dives nafeeris, j
& alii nonnulli, dives nafcebàr'cs ; aptius Rom. edit, licet cum I
paucis mlT. dives najcereris.
b. Omnes edit, bene convcnit : omnes in IT bene convenis : optimo i
fenfu, ficut oftendant fequencia iila, quomodo cum convenis, id eft, I
compellas alloqueris See j
H x c irerba quam ferre non poffumus cxpófitionem fuperio- I
rum eflc auftor iàtis indicai , cùm non tantum jv i c & initio capitis
, vcrum ctiam lib. feq. cap.j. poft illas voces induci in tentatio- ]
es diaboli. Cautionem tuam tenebat inimicus,
fed eam Dominus crueifixit, &fuo cruore dele-
vit : abftulic debitum tuum, reddidit liberratem.
28. Bene ergo ait : Et dimitte nobis debita
noftra, ficut (fr nos dimittimus debitoribus noftris.
Vide quid dicas : Quomodo ego dimitto , lie
6c tu dimitte mihi. Si dimiièris, l> bene convenis
, ut dimitcatur tibi. Si non dimittis, quortio-
do eum convenis, ut dimittatur tibi ?
29. E t nepatiaris induci nos in tcntationem ,fed
libera nos a malo. Vide quid dicat : E tn e patia-
ris induci nos in tentationem, * quam ferre non
poifiimus. Non dicit : Non inducas in tentationem
: fed quafi athleta talem vult tentationem
, quam ferre poffit humana conditio j 6c
unufquifque à malo, choc e f t ,ab inimico , à
peccato liberetur.
- 30. Potens eft aùtem Dominus qui abftufit
peccatum veftrum, Se delieta veftra donavit,
tueri Se cuftodire vos ^dverfum diaboli adver-
lantis iijfidias j ut non vobis obrepat inimicus,
qui culpam generare confuevit. Sed qui D eo
fe committitjdiabplum non timet -} si. enim Deus
pro nobis, qui contra nos ? Ipfi ergo laus 6c gloria
à fieculis, Se nunc, Se femper, Se in omnia
fiecula fieculorum, Amen.
nem , ftatim fubjungit ultimam petitionem , fed libera nos à malo.
Contra vero S. Hilarius in Plalni. 118. ■j&'.j. videtur eadem ad
textum referre voloifle ita inquiens : Quoti in Dominica oratio-
nis ordine continetur, cùm dicitur : Non derelinquas nos in tentationem
, quam ferre non poffumus. At ncque apud Evangéliftas
Matthxum & Lucam, ncque in uliis aliis Patribus memorata verba
reperiuntur.
c. Edic. ultimx Parif. ìc vitio : melius a l ix ,a c miT omnes, ab
inimico. Quod enim grxec habetur, t 5 none,* vul»o red-
ditur latine, à malo , five a maligno , quibus vocibus cacòdxmon
defignari iòlct à sS PP. cùm tamen etiam fumi poifit in neutro
genere pro qualibet calamitate atque incommodo.
L I B E R S
C A P U T I . A
Cum Chrifti vera caro (fr verus fanguù in facra-
mento fìnt Divini feilieet verbi omnipotentia
confecrati , (fr aliena Jpecie , ne offenfìonem
pariani, tetti j ex hoc intelligi nos divina fub-
ftantìa in ilio alimento effe participes.v
1. O Icut yerus eft Dei Filius dominus nofter
■nis Jefo Cjjfiftu?, non quemadmodum a homines
per gratiam ,ièd quafi Filius ex fubftan-
tia Patris 3 ita vera caro, ficut ipiè dixit, quain I
accipimus, Se verus ejus eft potus.
2. Sed fqrte dicas ( quod dixérunt tunc
temporis etiam dii ci puli Chrifti audiences dicentem
: Nifiquis manducaverit carnem meam,
Se biberic fanguirjem meiim , non manebit in
a. Locum hune Lanfrancus legit in ilia verba , ceteri homines
per gratiam , fed quafi filius per naturam, id eft, ex fubftantia patris.
Conicquentia vero qux apud Amerb. Eraf. & in mfl*. longe
plurimis habentur ut in tex tu ',. non aliter etiam leguntur apud
Gill, nifi quod ante eft potus , vocern fanguù prxmifl'atn voluic.
A t edit- Rom. cura eodeiii Lanfr. tribus m'ffi Gallic. & uno Vac. in
marg. fic repofuit. ita vera ejus, m(f. Chrifti ,caro eft . . . .© > yerus
ejus fanguis eft, quempotamus. Quod quidem nifi codicùm'oppo-
lirorum numerùs & antiqùitas "nos retineret , libentiflìme am-
plefteremur. Adverte autem ex hac comparatione refte conièqui
Chrifti carnem & lànguinem fubftantialiter eflè in iàcrameiVto
b. Ita vet. edit, ac omnes mlf. cxcepcis paucis ubi addi tur,care. Non i
tarn concinne, cùm di£tio vera fimul ad carnem atque iànguinem
referatur. Et hoc quidem cxplicatius hàbec edit. Rom- cum Grat.
E X T U S.
me, nec habebit vitam xternam. ) Forte dicas :
b Quomodo vera ? Qui fimilitudinem video,
non video fanguinis veritatem.
3. Primo omnium dixi tibi deièrmone Chrifti
qui operatur, ut poffit mutare Se c convertere
genera inftituta natura:. Deinde ubi non tu-
lerunt iermonem Chrifti difcipuli ejus,audien-
tes quod carnem fuam daret manducare, Se
fanguinem fuum daret bibendjim, recedebànt3
folus tamen Petrus dixit: Verba vita aterna ha-
bes, (fr ego a te quomodo recedam ? Ne igitur plures
hoc dicerenc , veluti qqidam eflet horror
cruoris, ied maneret gratia redemtionis 3 ideo
in fimilitudinem quidem accipis iàcramentum,
ièd vere d natura: gratiam vircutemque conièi*
queris.
in hunc modum, Quomodo vera caro, quomodo verus fanguis !
c. Eiaf. & Gill. convertere inftituta generalia natura : ab his
autem co tantum rccedit edit. Rom . quod verbo convertere fiib-
jecit in aliud : Amerb. vero & cimili mfl". nobiicum conveniunt,
nifi quod nonnulli, & cùm his Lanfrancus, habenr, genera &
inftituta.
d. Clarom. cod. naturam gratiamque confequerù : Valliluc- natura
gloriam, virtutemque confequerù : reliqui & omnes edit. ut in
textu- Cctcrum auftor in hoc capire folutioncm objeilionis pctitx
à teftimonio (ènfiium, quam jam lib. 4 . cap. 4 num. 14. propo-
fuerat, ita exprimic, ut omnem prxctdat cavillationcm- Primo
enim fubftantialem converfionem jam abunde proba cani monet,
deinde cur fub aliena fpecic , quam fimilitudinem vocat, facia-
mencum inftitutum fit , ìationcm aflèrt.
Coloff 1.3 4 .
b
Rom. 8- }XDe
conf.di ft.
i . c. forte
dicas.
b
Sup. lib. 4.
e*P- 4-
lohan. 6-
Ibid. 69-