l i b e r s e c u n d u s .
C A P O T I. A
Arnbrofms hoc libro virginum mores injütuendos
ejfe citm agnofceret,cur exemplorum viamfibi pro-
gofucrit, docet: inde prafumtionis invidia abs Je
quam modejlijjime derivata, cttr Jcripto potius
quam voce id aggrejfus Jit, monet.
x. U p e r i o r e libro quantum virginitatis
^ munus í i t , a voluimus (non enim potui-
mus) explicare 5 ut per fe c*leílis gratiamune-
ris invitet Iegentem. Secundo libro virginem B
inftitui decet, Se tamquam competentium pr*-
ceptorum magiíleriis erudiri.
2. Sed quoniam b nos infirmi ad monendum
fumus, Se impares ad docendum ( debet enim
is qui docet íupra eum qui'doeetur excellere)
ne vel fufceptupi deferuiííe munus, vel nobis
adrogaííe ámplius videremur , exemplis potius
quam prxceptis putavimus imbuendam : licet
amplius proficiatur exemplo 5 quoniam nec dif
C A P U T I I.
Virginibus exemplum Mariaproponitur, cujus •varia
virtutes e numerantur, caflìtas, humilitas, vita
afperitas, fecejfus amor s qua quìdem virtus ubi
teftimonio evangelico probata eft, inde etiam ejus
pietas erga propinqua! , di fienài fedulitas , at-
que adeundi templi ßudium commendatur. Nar-
ratur denique quemadmodum illa tot muneribus
exornata, innumeris virginibus obviam ventura
f i t , nec fine magnifico triumpho ad thalamum
Sgonfi t ìjr calefiia aitarla quibus ob cajtitatcm
• fimiles fuere, deduffura.
6. O It igitur vobis tamquam in imagine de-
icripta d virgìnitas vita Maria:, de qua
velut ipeculo refulgeat fpecies caftitatis Se forma
virtutis. Hinc iìimatis licet exempla vivendi
, ubi tamquam in exemplari magifteria ex-
preila probitatis, quid corrigere, e quid effinficile
quod jam fadum eil æftimatur , & utile c gere, quid tenere debeatis, oftendunt;
quod probàtum, Se religiofiim quod heredita.
rio quodam paternæ virtutis ufu in nos eil fuc-
celîîone transfufum.
3. Quod fi quis nos præiùmtionis arguit, arf
‘ uat potmsfedulitatis 5 quia rogantibus virgini-
us ne hoc quidem putavi negandum. Malui
enim me in periculum deduci pudoris , quam
non obièqui voluntati earum , quarum iludiis
etiam Deus noiler placido fe indulger adfenfii;
7. Primus difeendi ardor nobilitas eil ma-
giilri. Quid nobilius Dei matre ? quid fplendi-
dius ea, quam Splendor elegit ? quid cailius ea
qua: corpus fine corporis contagione genera-
vit ? Nam de ceteris ejus virtutibus quidloquar?
Virgo erat non iolum corpore , fed etiam mente
, qua: nullo doli ambitu fincerum adultera-
ret affectum: corde humilis, verbis gravis, ani-
mi prudens , loquendi parcior, legendi iludio-
4. Sed neque prxfumtio notari poteil, quo- £> fior : non in incerto divitiarum , fed in prece
niam cùm haberent unde difeerent, .affe&um
porius quam magiilerium quæfîverunt meum :
« Se exeufari fedulitas * quoniam cùm haberent
aucloriratem martyrîs ad obièrvantiam difcipli-
næ,non fuperfluum judicavi, fi noilri fermo-
nis blanditiam derivarem ad profeffionis iliece-
bram. Ille docere facilis, qui fevero vitia coer-
cet affe&u : nos qui docere non pofiumus, blan-
diamur.
pauperum ípem reponens : intenta operi, verecunda
íérmone , arbitrum mentis lolita non
hominem, íed Deufn quxrere : nullum ledere,
bene velie omnibus, adiùrgere majoribus natu,
xqualibusnon invidere, fugere jaclantiam,ra-
tionem fequi, amare virtutem. Quando fila vel
vultu Ixfit parentes ? quando diftènfic à propin-
quis ? quando failidivit humilem ? quando de-
rifit debilem ? quando vitavit inopem y eos io-
5. Et quoniam pleræque abfences noilri de- E l° s iolita ccetus virorum invilère , quos milèrifiderabant
fermoms ufum, volumen hoc condi.
d i: quo profecía; ad le voris mea: munus tenen-
tes, deelle non crederent, quem tenerent. Sed
propofita perfequamur.
a. Omnes edit, evolvimus, non enim potuimus : omncs m ff volutim
i , &c. Optime, ut fenfus per fc fatis declarer.
b. Edit, nonnulla: Parif. infirmi ad movendum- Haud indice qui-
dem, fi aliquo edit, aliarum vel mff. pracfidio niterentur.
-c. Omnes edic. & excufari fedulitas non poteft -, nullo vel contrario
fenfu, tollenda enim omnino negatio : led decft etiam verbum
in mff. quod fubintelligendum relinquitur. Iterum vero ubi Iegitur
in yet. edit, ac mff. aliquot, aucloritatem matris , 8c in edit. Rom.
tnff, aJjis babctur, andoritatem martyris : dcniquc p ro , derivarmi
cordia non erubefceret, neqne preterirei verecundia
? Nihil torvum in oculis, nihil in verbis
procax, nihil in a£lu inverecundum : non geilus
fraclior, non inceflus iblutior, non vox petu-
lantior • ut ipia corporis ipecies fimulacrum fue-
rit mentis, ngura probitatis. Bona quippe do-
mus in ipfo veilibulo debet agnofei, ác primo
pretenda! ingreflu nihil intus latere tenebra-
rum j ut mens noftra nullis repagulis corpora-
F libus impedita , tamquam lucerne lux intus
polita foris luceat.
8. Quid ego exfequar ciborum parcimoniam,
officiorum redundantiam : alterum ultra natu-
ram fuperfuiflè, alterum pene ip fi nature dequod
eft in omnibus edit, ac mff. nonnullis ; alii plures concinnius
exhibént, derivarem.
d. Ita mff. plures, ac potiorcs : alii autcm, & omnes edit, virginità:
, vitaque beata Maria, de qua velut in fpeculo refulget fpecies
caftitatis, 8cce*
Omnes edit, quid éffugere : mff. vero partim , quid dipingere,
partim, quid effingere. Et hoc commodius j eft effingerc idem atque
imitationc Reprimere.
S.Aug.lLf,
de doll.
Chrift.iM
fuifie : illic nulla intermifia tempora, híccon-A difeere tarnen precepta Domini defiderabat:
geminatos jejunio dies ? Et fiquando reficiendi & que Deum genuerat, Deum tarnen feire cu-
lucceífiflet voluntas, cibus plerumque obvius, piebat.
qui mortem arceret, non delicias miniílraret. 14. Quid, quod annis quoque omnibus ibat
Dormire non prius cupiditas quam neceffitas in Hierufalem iolemni die pafche, & ibat cum ibidem 41.
fuit} Se tarnen cùm quiefeeret corpus, vigilaret Jofeph ? Ubique in virgine comes fingularum
animus : qui frequenter in fomnis aut leda re- virtutum eli pudor. Hic individuus debet elle
petit, aut fomno interrupta continuat, aut dif- virginitati, fine quo non poteil elle virginitas.
polita gerir, aut gerenda prenuntiat. N e c ad templum- igitur Maria fine pudoris fui
9. Prodire domo nefeia , nifi cùm adEccle- cullode proceffit.
fiam co n v e n to , Se hoc ipfum cum parentibus, B 15. H e c eli imago virginitatis. Talis enim
aut propinquis. Domeltico operofa lècreto, fuit Maria, ut ejus unius vita omnium fit difei-
forenfi itipaca comitatu 5 nullo meliore tarnen piina. Si igitur audor non difplicer,opus profui
cullode quam fe ipfa : qua: incelili affatuque bemus j ut quscumque libi ejus exoptat prxvenerabilis,
non tarn velligium pedis tollerer, mium,imitetur exemplum. Quant*in una vir-
quam gradum virtutis adtolleret. Ut tarnen gine ipecies virtutum emicant ? Secretum vere-
alios hab^at virgo membrorum cullodes fuo- cundi* , vexillum fidei, devotionis obfequium :
rum , morum autem lliornm le habeat ipla cuf. virgo intra domum , comes ad minillerium,
todem : plures erunt de quibus difeàt, fi ipla fe mater ad templum.
doceat, qu* virtutes magillras habet j quia 16. O quantis illa virginibus occurret, quanquidquid
egerit, difciplina eli. Sic Maria inten- C tas complexa ad Dominum traher, dicens : H *c
debat omnibus, quali'à pluribus moneretur : thorum filii mei,ha:c thalamos nupciales immàfic
omnia implebat virtutis officia,ut non tam culato fervavit pudore. Quemadmodum eas
difeeret, quam doceret. iple Dominus eommendabit Patri - nimirum ilio.
Talem hanc Evangelilla monllravit, ta- lud repetens fumn : Pater fände, ili* funt quaà f»an. 17;
lem Angelus reperir, talem Spiritus fandus eie- cullodivi t ib i, in quibus Filius hominis caput i4'
git. Quid enim in fingulis morer, ut eaiii pa- reclinans quievit- peto ut ubi ego fum, Se ipfa:
rentes dilexerint, extranei predicaverint, qua: fine mecum. Sed fi non fblis libi debent prodigna
fuit ex qua Dei Filius nafeeretur ? Harc delle, qua: non folis vixerunt libi : h*c paren-
ad ipfos ingrelius Angeli inventa domi in pene- tes, h * c redimat fratres. Pater ju lle , mundus ibidem % j.
tralibus, fine cornice , ne quis intentionem ab- D me non cognovit, fila: autem me cognoverunt,
rumperet, ne quis obllreperet 5 neque enim co- Se mundum cognofcere noluerunt.
mites feminas defiderabat, qu* bonas cogita- 17. c Qua: pompa illa , quanta Angelorum 1*- c
tiones comités habebat, Quin etiam tum fibi titia plaudentium , quod habitare mereatur in
minus fola videbatur , cùm fola elfet. Nam crelo , qua: cadérti vita vixit in 1* culo ? Tunc exod,
quemadmodum foia, cui tot libri adeflèntj tot* etiam Maria tympanum fumens , choros virgi. 10*
Archangeli, tot propheta:? nales excitabit cantantes Domino, quod per
11. Denique Se Gabriel eam ubi revilère lo- amare fieculi fine fiecularibus fludibus tranfie-
leb at, invenit : Se Angelum Maria a quali- vi- runt, Tunc unaqu*que exfultabit dicens : E t pfai 41.4.
rum ipecie mota trepidavit, quafi non incogni- introibo ad altare Dei mei, & ad Deum qui Uttfi-
tum audito nomine recognovit. Ita peregrina- £ cat juventutem meam. Immolo Deo facrificium rfai.^.n,.
ta eft in viro , qua: non eli peregrinata in Aff- Iaùdis, Se reddo Altiffimo vota mea.
gelo j ut agnofeas aures religióíás , oculos verecundos.
Denique Educata obmùtuit, Se appellata
refpondit:,led qu* primo b turbaverat alfe-
d um , portea promi fit oblèquium.
12. Quam vero religiolà in propinquas fue-
rit, feriptura divina fignificat. Nam&humilior
ffida e ft, ubi le à Deo cognovit eledam, Se fta-
tim ad cognatam fuam in montana proceffit :
Neque enim dubitaverim vobis patere
altaría D e i, quarum mentes altaría confidenter
dixerim, in quibus quotidie pro redemtìone corporis
Chriftus immolatur. Nam fi corpus vir-
ginis Dei templum eft , animus quid eli , qui
tamquam membrorum cineribus exagitatis, là-
cerdotis xterni redopertus maiiu, vaporem divini
ignis exhalar ? Beat* virgines, qü* tam imnon
utique ut exemplo crederei, qu* jam ere- p mortali fpiratis gratia, ut horti floribus, ut tem-
diderat oraculo : Beata enim, inquit, qua credi- pia religione, ut altaria iàcerdote • ■
difii. Et tribus cum ea menfibus manfit. Tanti ,
autem intervallo temporis non fides qu*ritur, C A P U T I I I .
fed pietas exhibetur. Et hoc pofteaquam in utero
parentis exfiliens puer matrem Domini là-
lutavit, prius compos devotionis, quam natur*.
13. Inde tot fequentibus fignis, cùm fterilis
pareret, virgo conciperet, loqueretur mutus,
adoraret Magus , exlpedaret Symeon , fiderà
nuntiarent, Maria mobilis ad introitum , im-
mobilis ad miraculum : Confirvabot, inquit, hac
omnia in corde fuo. Quam vis mater Domini,
a Mff. magno numero, quafi virum fpecie mutata : nonnulli ta-
men & edit, quafi virum ( edit, viri ) fpecie mota : quod magis placet.
b. Omncs edit, titubaverat adfpehu ; omnes m ff turbaverat
ftjftftum.
S. Ambr. Tom. I I.
TJt Maria vita informanda , fic Thecla mortis
obeunda exemplar dicitur. Hanc a befiiis ad qua*
damnata fuerat, non folum nihil pajjam, Jed e
contrario cultam & adoratam effe. At ne quas
Juperiora exempla deter re ant, recentius quod-
dam narrandum proponitur.
E a EM Rgo . lan&a Maria dilciplinam vit* inf
formet,Thecla doceat immolari : qu*
1 c . Ita vet. edit, ac mff paucisexceptis,ubi pro Que,pompa illa ,
ihabetur , bona illa ; non fatis rede : GUI. autem , acRom. eJit. poll voces, Qu * pompa illa , fine {ponióte allo fubjungunt,
qua gratia.