LucXf 4 J.
Rotn.ii. to ,
Matth i 4 ,
4 4 *
Aft, t. 7.
X V I I *
A qui Temper fpiritalibtìs fnunimentis eflè debet
armatus 5 ut virtus Chrifti in unoquoque pretendati
Cùm autem dieit Dominus : De temporibus
qua Pater pofisit in fua poteftate, utique non
poteft exfors eflè fcientia: paterna:, cujus nequa-
quam exfors eft poteftatis -, cùm poteftas ex ià-
pientia 6c virtute gignatur , quod utrumque
Chriftus eft*
214. Sed quxritis qua cailfa non ita difcipu- A&w.Tjjjk, I
Iis negaverit, quafi fciret 6c nollet dicere : led
C A P U T
Jguod Chriftus diem judicii revelare noluerit, in
hoc noftra utili tati confuti um ejfe. Illud alia
Domini fententi a declaratun nec non & Pauli
loco piane fimili. 'Vrgentibus vero cur ita refi
ponder i t difcipulìs ac fineficìffet, alii loci qui-
bus Patri eadem tribui v i detur ignoratio , oppo-
nuntur : ex qui busfi ignorantiam impotenti amve
in Patre illi admittant, bine in Filio eamdem
qua in Patre fubf i ariti am admittendam ejfe con- g neqUg Angelos j neque Filium fcire memorave-
tra ipfos arguti Ambrofius >• nifi tamen malint rit ? Interrògabo vos 6c e g o , qua cauia in Getnendacii
accufare Filium■, cum neque in hunc ne{] J)eus dicat : Defictndam itaque, ut vide am Gtnl
neque in Patrem cad at fa Here, fed memoraiis ficundhm clamorem il lor urn venientem ad me , f i
locù utriufque unit us defìgnetur.
109. 0 Ed quasrimus qua ratione defignare
momenta noluerit. Si qiueramus, non
ignorando: inveniemus effe, fèd iàpientiie. No-
bis enim fcire non proderat ; ut dum certa futuri
judicii momenta nefeimus , femper tam.
confiummabuntur :fin autem, utficiam ? Qua caufa
etiam Scriptura de Domino dicat : Et defeendit
Dominus vider e civitatem dr tur rim, quam adifictirent
fitii hominum?Qua caufa etiam dicat Pro-
pheta in Pfalterio : Dominus refpexit fup er filio s
hominum ,f ì eft inte Ili gens, aut requirent Deumt
quam in excubiis conftituti, 6cin quadam vir- C quafi 8c illic fi non defeenderet Deus , 8c hic fi
tutisipecula collocati, peccandi confuetudinem
declinemus * ne nos inter vitia dies Domini de-
prehendat. N 011 enim prodeft fcire, fed metue-
. re quod futurum eft -y fcriptum eft enim : Noli
alta f apere y fed time.
210. Nam fl diem deiîgnàflèt expreflè, uni
ætati hominum quæ próxima erat judicio, vi-
deretur difeiplinam præfcripfiflè vivendi, fupe-
rioris temporis aut juftus effet remiffior, aut
peccator fecurior. Namque adulter nifi quoti-'
dianam poenam metuat, non poteft a ab adulte-
randi cupiditate definere : nec latro obièflòrum
iàltuum iècreta deièrere, nifi feiat fibi mo'men.
tis omnibus imminere fupplicium. Plerumque
enim quibus incentivum eft impunitas, timor
tædio eft.
211. Ideo ergo dixi quia fcire non proderat,
immo proderat ignorare} ut ignorantes timere.
non profpiceretDominus,aut opera hominum
ignoraret aut merito ?
215. Sed etiam in Evangelio habes fecundùm
Lucam, quia Pater dicit : ¿Quid faciam ?Mittam
filium me um dilettijfimum, for f it an hunc verebun-
tur. Secundùm Matthxum autem, 6c fecundùm
Marcum habes : ¿Quoniam mi f i t unicum filium
fuum, dicens : Verebuntur filium meum. In
_ uno libro dicit : Forfìtan verebuntur, 6c quafi
nefeiens dubitar} nam hic fermo dubitantis eft:
in duöbus autem aliis libris '.Verebuntur, inquit,
filium meum ; hoc e ft , confirmat reverentiam
deferendam.
216. Sed neque dubitare Dei e ft, neque falli 5
dubitat enim , qui ignorat quod futurum eft :
fallitur autem, qui aliud predixit, 6c aliud eft
fèquutum. Quid autem evidentius, quam quod
Scriptura habet aliud Patrem dixifle de Filio ,
Malth.u.
3 7 -
Marc.it í,
mus, ut obièrvantes emendaremur, ficut ipiè £ 8c aliud accidifle eadem Scriptura teftatur? Ille
dixit : Eftote parati, quia nefeitù qua hora Filius dixit : Verebuntur filium meum : Filius autem va».
hominis venturus efi. Namque miles nifi beilum
in manibus effe cognofcat, pretendere non novit
in caftris.
2i2.Unde alibi quoque ipfe Dominus interrog
a te ab apoftolis,inquam,qui utique non ficut
Arrius intelligebant,fed Filium Dei futura fcire
credebant} nam nifi hoc credidiflènt,numquam
ìnterrogaffènt : interrogatus ergo quando refti-
tueret reenum Ifrael .non fé nefeire dixit, fèd
pulavitjillufus eft, crucifixus eft ,mortuus e ft}
multoque illis fervis qui prius fuerant deftinati,
graviora fecundum carnem paffus eft. Fefellit
igitur Pater, an ignorävit, vel fubvenire non
potuit ? Sed verus nefeit fallere 5 fcriptum eft
enim : Fidelis Deus qui non mentitur. Quomodo
autem ignoravit, qui novit omnia ? Aut quid
non potuit,qui omnia poteft ?
217. Tamen fi aut ignoravit, aut non potuic
Match 17.
T i tU t ,
Da»iyi¡%
ait: Non efi veftrum fcire tempora dr annos, qua ^ ( facilius enim adquiefcitis, ut dicatis Patrem
Pater pofuit in fisa poteftate. Adtende quid dixerit:
Non eft veftrum fcire. Lege iterum , Non eft
veftrum. Veftrum dixit, non meum ; jam enim
non fecundum perfe&ionem , fed iècundùm
profcetum humani corporis ac noftre anima:
Ioquebatur. Veftrum ergo dixit, non meum.
213. Quod Se Apoftolus fequutus : De temporibus
autem dr'momentis ,fratres, non habetù , inquit
, opus ut vobisficribamus. Itaque ne Apoftolus
quidem ipiè Chrifti fèrvus dixit fe nefeire
momenta, fed non opus efle doceri populum,
a. Vet. edit, adulterarteli cupiditatem deßnere ; R om . . . . relin-
queres m(T. vero ut in contextu.
b. Omnes edit. & pauci m(T. ex hoc ipfo quod unita fubftantit,
eft Filius cum taire ,f ic quemadmodum & c. reliqui mff. nobifeum
faciunt. Et re¿te quidem ¡ non enim fupponebant adveriàrii Filium
ignoraflè, quam confìteamini Filium feiflè ) widens
quiab ex hoc ipfo unius fubftantiæ eft Filius
cum Patre j fi quemadmodum Pater, ita Se
Filius, ut fecundum veftram infipientiam lo-
quar, aut non omnia novit, aut non omnia poteft.
Non fum enim avarus aut preceps circa
Filii laudes, ut plus audeam dicere Filium poffe
quam Patrem, qui nullam inter Patrem & Filium
diferetionem facio poteftatis.
218. Sed fortaffè dicatis,non ita dixifle Patrem
, fèd de Patre Filium fefellifle. Jam ergo
cum Patre unius elle fubftantiæ , ut hinc adverfus eos arguerec
Filium pcrinde ac Patrem aut non omnia noviflc , aut non .omnia
potuifte : fed è couver fo exinde quod illi eumdem fcicntix ac potenti*
defcitum in Patre admittebanc,quem contcndebant clfe in Filio,
hinc (èqui affirmât unam ac eamdem utrique ineflc fubftantiam.
non
non folùm ihfirmitatis Filium , fed edàm facri-A piene adhuc feiflè omnia crederttur • b r
iegii 5c mendacii arguitis. Verumtamen fi non
treditis de Patre Filio, nec de eo credatis 5 fi
enim fallere nos voluit, quia dixit dubitaflè Patrem,
quafi nefeiret quod effet futurum i fallere
ergo etiam de fé nos voluit -, quia futura nefeire
iè dixit ; multoque tolerabilius ad pudorem,fì
ignorantiam ante pretendit, quod de fe facit,
quam fi contrario promiffis lufus videatur effec-
tu , quod de Patre predicavit.
eft noftrum fcire qua: futura fùnt. Eadem igitur
videtur ignorare conditione, qua proficit: nam
quomodo fècundum divinitatem proficit ili
quo habitat plenitudo divinitatis? Aut quid’ eft coiofT.x
quod nefeiat D e i Filius qui dicebat: g gidxm -
tatis mala in cor dibus veftris /’Quomodo nefeiat,
de quo dicit Scriptura ijefius autem norat co Vita- Luc 6 .
tiones cor um ? ' "
..Hxc tamen alii dicant:ego autem ut ad fu*
219. Sed neque fallitur Pater, neque fallit B perioraredeam, qui propofuerim fcriptum quia
Filius : verum ea eft in fcripturis confuetudo di- Pater dixit : Fortafe reverebmtur filium meum
vinis.,ficut 8cfuperiora, 8c multa alia exempla ^j||— 1 — — - 1 - '• ~
teftantur, ut Deus diflìmulet fe nefeire quod
tiovit. Et in hoc ergo unitas divinitatis, a & uni-
tas difpofitionis in Patre probatur Se Filio , fi
quemadmodum Deus Pater cognita diffimulat,
ira Filius etiam in hoc imago D e i, qua: fibi funt
nota diflìmulet..
C A P Ü T X V I I I .
Dominici ad apoftolos refponfi caufam allaturus
primo illud induigentia chrifti acceptum rtfert,
mox alia quorumdam ratione propofita * germa-
nam hanc effe profitetur y quod idem Dominus ex
humano ajfettu loquutus fuerit. Inde collìgit
feientiam Patris de Filli aqualem effe s atque adeo
non minorem Patre Filium. Poftea ubi textui
quo dicitur minor, alium quo aqualis tradi tur,
oppofuit ; Arrianorum de Filio judicantium tej
; . - JJ , . ' ssjjBBuea meum, r„,
quod utique ideo arbitror pofitum } ut quia de
hominibus Ioquebatur Pater, hiimanò loquutus
videatur àffectu : multo magis arbitror quia Filius
qui cum hominibus converfàtus eft & ho;
minem egit,8c carnem fufeepit, noftrum ad-
fumfit affèdum} ut noftra fgnoratione nefeire
fé diceret, non quia aliquid ipfe nefeiret. Nam
etfi homo in veritate corporis videbatur • erat
Q tamen vita , erat lux , Se virtus exibat de eo , Luc.6.19»
quæ vulnera fauciorum majeftatis fuæ audo-
ritate fanabat.
12$. Advertitis ergo quæftionem vobis effe
fiiblatam, cùm Se Fiiiididum ad fufeeptionem
integre conditionis referatur humante, 6c de
Patre ideo fcriptum fit , ut vel fic calumniari
Filio definàtis.
224. Nihil ergo fuit quod ignoraverit Dei
Filius} nihil enim fuit quod ignoraverit Pater*
«ìnofivit, ut jamtan
EDodum eft igitur non ignoraflè Dei
Filium qua: futura funt. Quod fi faten-
tur, öe ego, ut jam refpondeam qua ratione neque
Angelos,neque Filium,fed Patrem fcire me-
moravit, folemnem ejus in difeipulos caritatem
etiam in hoc loco Se gratiam recognofco, quod
ex frequentia ipfa debet omnibus effe jam. cognitum.
Mavult enim Dominus nimio in difeipulos
amore propenfus , petentibus his qua: E
cognitu inutilia judicaret, videri ignorare quod
noverat, quam negare} plufque amat noftram
utilitatem inftruere, quàm fuam potentiam de-
monftrare.
221. Sunt tamen plerique non ita timidiores,
ut ego } malo enim alta timere, quam fàpere:
funt tamen plerique eo freti, quod fcriptum eft: .
Etjefusproficicbat atate dfi fapìentia dr gratia apud
Deum& homines, qui dicant confidenter quod
dicant in quo eum minorem veline
videri; Si minorem generavit Deus Filium, minus
contulit 5 fi minus contulit, aut minus voluit,
aut minus potuit : fed nec infirmus nec
invidus Pater } quia nec voluntas ante Filium
nec poteftas : in quo enim minor,: qui omnia
habet qua: Pater habet ? Nam & omnia ä Patre frhah.n*
jure generations accepit, & totum Patrem glo* 1}'
ria fux majeftatis expreifit.
22j. Scriptum eft, inquiunt : ¿Quoniam Pater ibid.14.
major me efi Sed fcriptum eft : Non rapinam ar- Wt,
bitratus effe effe aqualemDeo. Scriptum eft quod *
propterea voiebant illuni Judxi occidere, quia 18»
Filium Ce dicebat Dei,xqualem fé faciensDeo*
Scriptum eft : Ego dr Pater unum fiimus. Unum ¡bid. 10.
legunt, multa non legunt. Numquid ergo S c i0'
minor Se xqualis per naturam eamdem poteft
effe ? Sed aliud ad divinitatem refertur , aliud
ad carnem*
fècundum divinitatem quidem ea quæ futura F 2ió. Minorem dicunt: quxro quis menfiis
/ il n f 11. A funt, ignorare non potuit, fed fecundum n of- __ _ 1. . . ’ i ■ .
t r e conditionis adfumtionem ignorare fe quafi
Filium hominis ante crucem dixit. Etenim cùm
Filium dicit, non quafi de alio dicit 5 nam ipiè
eft Se Dominus nofter Dei Filius, Se Fili us V ir - .
ginis : fèd medio verbo noftrum informat afFec*.
turn, ut quafi hominis filius fecundum fufeeptionem
noftre imprudentiæ , vel profe&us non
a. MiT. duo , ö* unitas difpenfationis : unus. . . difputatìonis.
b. Omnes edic. ac mH-, aliquot, Non eft veftrum [ciré : ceceri raffi i
non enim eft noftrum fcire. Malto eoncramus j eft quippc ratio {
fupetioris M a s , ndftrum informât, affe f t um, ut quafi See. I llam ,
porro quorumdam opinioiiem qua Chriftum tempore fuæ miffionis I
lecundum naturam liumanam dc fa£lo nonnulla ignorade, ac vere !
fcientia prpfecilTe affirmabant, ut in fide quodammodo periculofam
iibi non probari declarat Ambrofius. Quapropter qui eamdem vulgo
fcquuntur lieterodoxi ,_quin Can ¿lam Doitorem hac parte contrafit*
quis tam exaltati cordis, qui velut ante tribunal
fuum Patrem Deum Se Filium' conftituat <
ut de prælatione dijudicet ? Non eft exaltatum tfai.iio.ii
cor meum , neque in vanum elati fun t oculi met,
David dicit. Rex David exaltare cor metuit in
rebus humanis, nos exaltamus adverfus divina,
fecreta. Quis igiturjudicat de Dei Filio ?Thro- mb r. 1 .7 .
n i, Dominationes, Angeli, Poteftates >. Sed fa- Efai-6
rium habeant, negare non poflunt. Ncque vero timendum fuerit >
ne illa diifimulatìo quam admittit, videatur coni unita mendacio*
Etenim præterquam quod adtemperabat fe iis quos al Ioquebatur,
quibus debita non erat ifta cognicio ; ipièmet ut homo Ioquebatur \
id eft,ut præditus anima rationali,cui natùralicer minime competebac
futura çognofccre, licet eadem ex Verbi unione non ignoraret.
Qu o lenfu etiam interpretari poffis Atlian. Orat. 4 . coni. Arrian<
Hilar, lib- 9 . de Trinit. Bafil. epift, } j i . & Gregor. Na iia a ,
Orat. }6. & alios.