Nec fruârûm amifi, &: judicium teneo > patuit-A Deum non vidit b qui ex Deo eil ? Èrgo cùnt
que omnibus in qüadam facti difcretione dif- ita poiitum fit quia Deum nemo vidit umquam,
cretam tibi numquam fuifle fententiam. Patuit^
inquam -, omnibus & tuum non fuifle, cùm iè-
queftrares : & tuum eflè, cùm redderes.
22. Primum igitur ab inferioribus inchoemuSj
ut quafi per gradus quofdam tra&atus nofter
adfcendat, quo facilius hi quia fidem non defe-
runt 5 vel ratione fleélantur. Poflunt enim dicere
in principio : Nec nos dicimus iervire Spiritimi.
Sed cùm dicant iervire Chriftum, quo-
modo poflunt negare de Spiritu ? Quod fi iè-
cundum carnem in fervi forma confèntiunt
b Chriftum fuifle , conftat Se convenir. Ergo fi
fecundum divinitatem fu ani Chriftus non fer-
v i t , non fervit etiam Spiritus. Quod fi non fer-
vit Spiritus, omnia autem fèrviunt: fuper omnia
igitur Spiritus eft ,'qüi non fèfvit c ficut
omnia.
23. Nunc idipfum quoddiximus, teftimoniis
vidit autem Spiritus 5 utique exceptus eft Spiritus.
Super omnia igitur eft , qui eft exceptus
ex omnibus.
C A P U T I I .
Spirit urn fanttum ejfc inter omnia non probari ex
illis verbis : Omnia per ipfum facta flint *
cùm fattus non fit. Namque alias perinde pro-
B baretur Filius, immo etiam Pater numerandus
inter omnia, ¿¡puod e f i ejufdem imp ie tatis.
27. T T Idetur, fände Imperator, piena ratio
y effe pietatis, fèd impiis non videtur.
Deniquequidmoliantur adverte. Solent enim
dicere ha:retici ideo inter omnia Spiritum fànc-
tum efle numerandum , quia fcripturh eft de
Dei Filio : Omnia per ipfiim fatta funt. iohm. 1
28. Quam male c confunditur adio , qua: non «•
tenet ventatem, & prxpoftero ordine adfèrtion
i c i i u r n l i i i f i i r i H n r P n i adftruamus. Principium diiputationis eft, quia C nis involvituri Hoc enimm tf uu nn ec tvia' i lleo rr aeft , .u. t. inter
fèrviunt omnia. Servire autem omnia liquet
quoniam fcriptum eft : ZJniverfa fervimi tibi.
Dixit hoc Spiritus per Prophetam. Nondixit,
fèrvimus : fed , fèrviunt tibi > ut crederès quod
à fèrvido fit ipfe exceptus. Ergo cùm univerfa
fèrviant, non fèrviat Spiritus, utique inter uni-
verfa non eft Spiritus làndus.
24. Nam fi inter omnia dicimus eflè Spiri-
rum fàndum, utique cùm legerimus quia alta
omnia dicerent efTe Spiritum fàndum, fi factum
probarent. Namque omnia, per Filium
Scriptura dicit eflè, qua: fada funt : cùm autem
fadus non doceatur Spiritus fandus3 utique nec
inter omnia probari poteft , qui neque fadus
eft ficut omnia , nec creatus. Mihi igitur ad
utrumque hoc proficit teftimonium , ut & fù-
per omnia probetur eflè, quia fadus non eft-
^ & quia fùper omnia eft , non videatur fà<5tus
Dei ferutatur Spiritus, Deum Patrem eflè fu- D effe : nec inter ea qua: funt fad a , numerandus.
per omnia denegamus. Etenim cùm ex Deo 29. Quod fi quis, quia omnia fada per Ver-
Spiritus fit, & Spiritus oris ejus, quomodo pof. bum Evangelifta pofuit, non excipit Spiritum
Turnus inter omnia dicere Spiritum fàndum* fàndum ( quamquam in Johanne loquutus Spicùm
fuper omnia Deus f i t , cujus eft Spiritus, ritus D e i, Omnia per ipfum fatta funt, dixeric ,
piena: utique perfeclipnis,perfecla:que virtutis? non omnia fadi lùmus j cùm utique loqui in
25. Ac ne Apoftolum arbitrentur erraflè, ac- Evangefiftis Spiritum Dei ipfè Dominus oftencipiant
quem fiducia: hujus fit fequutus audo- derit, dicens : Non enim vos eritis loquentes^fed Matth-ió.
rem. Dominus enim in Evangelio dixit : cùm Spiritus Patrìs veftri, qui loquitur in vobù ) tarnen
venerit P arac lit us, quem ego mittam vobis a Patre fi quis, ut dixi, hoc loco non excipit Spiritum
meo, Spiritum veritatis, qui à Patreprocedit s ille ^ fànctum, fèd inter omnia numerar j nec ibi ergo
teftimonium perhibebit de me. Ergo & à Patre excipit Dei Filium,ubi Apoftolus dixit : Nobis
. ... . r. o n r . .. i tarnen unusDeus Pater ex quo omnia, & nos per
illum. Sed ut feiat quia inter omnia non eft
Filius, legat fèquentia 5 nam cùm dicit : Et unus ibidem,
dominus Je fits , per quem omnia ; ab omnibus utique
excepitDei Filium , qui excepit& Patrem.
30. Ejufdem autem impietatis eft vel Patri,
vel Filio, vel Spirimi fando derogare. Non
enim credit in Patrem , qui non credit in Fiprocedit
Spiritus fandus, &teftificatur de Filio.
Teftificatur etiam de Patre teftis & fidelis & ve-
rus : quo nihil ad expreflionem divina: majefta-
tis eft plenius, d nihil ad unitatem divina: po-
teftatis evidentius 3 cum idem noverit Spiritus
quod & Filius, qui paternorum teftis & confors
individuus fecretorum eft.
26. Exclufit itaque a cognitione Dei focieta.
tem & multitudinem creatura: : non excluden- Flium : nec credit in Dei Filium, qui non credit
do autem Spiritum fandum, oftendit non effe in Spiritum : nec poteft fine regula veritatis fi-
focium creatura:. Unde & illud quod ledum des ilare. Nam qui negare cceperit unitatem
, eft in Evangelio : £)uia Deum nemo vidit umquam, poteftatis in Patre & Filio & Spiritu fàndo,
nifiunigenìtus Filius qui eft in finti Patris , ipfe non poteft utique ibi, ubi nulla divifio f ì t , fi-
enarravit ; ad excèptionem pertinet Spiritus dem probare divifàm. Ergo quia pietatis unitas
fàndi. Quomodo enim Deum non vidit, qui eft bene credere , etiam unitas impietatis eft:
». fcrutatur etiam alta Dei ? quomodo Deum non
v id it, qui cognovit qua: Dei funt ? quomodo
a. Ita vet. edit, ac niff. melioris n o t * , alii autem non pauci, qui
fidem non deferunt : melius Rom edit, cum m(T. aliquot qui fidei non
deferunt. Non tamen abjicienda prima Icilio , nam poll didionem
fidem, facile fubintclligi poteft ad tradatus ledionem.
_ b. MIT. aliquam m u lti, Chriftum ferviffe.
c. Sicut omnia, fubjungitur in ant. edit, ac in PariC nonnullis, 1ton efié ergo inter creaturas Spiritum fatuium , nec inter omnia, fed
fuper omnia. Non enim alieni aut potefiati, nut ju ri fubjeclus eft :
fed fun libertatis eft arbiter. Siquidtm omnia pro nuctoritnte propria
male credere.
31. Itaque qui putant Spiritum fàndum inter
voluntatis dividens, ficut fcriptum eft, fingulìs prout vult. Sed ilia
non habcntur in miT. & puram putam mterpolationem e(Tc , partiin
è titillo hujus capitis, prout legitur in m(T & vet. edit, patcim ck
ipfo tex tu, ficut patet ex fine fuperioris prologi, conlarcinatani
atque adfuram negabit nemo..
d Parili quxdam edit, nihil ad veritatem & c. Non iàtis rede,
e. Era li & icq. edit, in margine, confunditur ratio Scd nihil ve-
tat quin ailio rerincatur, ut hie non fecus ac fxpe alibi ea vox idem
fit atque acculàtio.
omnia
c i . el e " T f i V - m 8 B B fafta per A beriedicitur in nomine Patris & Filii & Spiri.
Filium"" , etiam Filium utique inter omnia a nnu . «..,0 €•inAI r
• merandum putant, quia legunt : Ex Deo omnia.
Confèquenter autem nec Patrem fecernunt ab
omnibus, qui à creaturis omnibus Filium non fè-
cernuntjquoniam ficut ex Patre omnia jita etiam
per Filium omnia. a Hoc ipfum in Spiritu præ-
videns Apoftolus, dixit} ne inter omnia pofuiflè
Filium vel impiis videretur,qui audierant dixifle
Filium .* pater quod dedit mihi, majus omnibus eft.
tus fandi 3 quia unum nomen, poteflas una :
ita etiani ubi operatio aliqua divina > aut Patris,
aut F ilii, aut Spiritus defignatur 3 non folùm
ad fàndum Spiritum 3 fed etiam ad Patrem re.
fertur Se Filium : nec folùm ad Patrem fed
etiam ad Filium refertur & Spiritum.
41. Denique .¿Ethiops eunuchils Candacis
regina baptizatus in Chrifto 3 plenum mvfte-
rium confequutus eft. Et illi qui negaveruntfe
M W K i l i M É f c B M I B Spiritum fàndum, quamvis baptizatos fé
^uou Apoftolus dtxent ex Patre per Filium omnia dicerent in Johannis baptifmo, baptizati fune
tile , ab eorum confortio Soiritum nnn Uri,,Ai-
nnftp-i .nnio ___ rr.__
Aci. 19. X
&fq.
tffe,Spiritum non fecludi’,cum qua ad unam referunturperfinam, aliü quo-
que adtribuantur. Sic baptiz,ati in nomine Chrifti
fimtil in Patris ac Spiritus nomine cenfentur bap-
tizati ift tamenfimul in tres perfinas crediderint:
fecus autem}nullus erit bapttfinus. Hac etiam bap-
tifino in Spiritus fantti nuncupatione convenire.
St autem ob eumdem locum Spiritus ab aliis perpoftea
; quia Johannes in remiffionem peccato,
rum ,.in adveniehtis je fu , non in fuo baptiaavit
nomine. Ec ideo Spiritum nefeiebant, quia nec
baptiiinum in Chrifti nomine, ficut Johannes
baptitarp folebac j acçeperant. Johannes enim
licet non baptizarpt in Spiritu, tarnen & C h r it
tum prædicabat 8E Spiritum. Denique citm in.
terrogaretur;, ne forte ipfe eflèt Chriftus., reffinisfepararetur.
utiqueob Aliosjocof Pater M io Cpondn:-.Egffio, aqua baftiu , veniet autem fordiceturpoßponendus.
Ab angelis.Fiiium adora.
r i, non a Spiritu j hunc enim teftem ejus effe^ non
miniftrum. Cum omnibusanteponitur Filius, in-
telligendum de creaturis. Dignitatem fantti Spiritus
a peccati in eum admijß irremijßbilitate
probar't. TJnde fit illa irremijjibilitas ,• & quomodo
unus Spiritus. '
32. Ed fortafle aliquis d icat, qua ratione
tior me ^ cujus non fiim dignus calceamenta portare:
ipfe vos baptizabit Spiritu fantto & igni. Ergo
ifli quia nec in Chrifti nomine,nec cum fide
Spiritus fandi baptizati fuerant, non potuerunc
accipere baptifmatis facramentum.
42. Baptizati funt itaque * in nomine Jefu
Chrifti: nec iteratum eil in his baptiima, fed
^ unum enim baptifina. Ubi autem non
loha n.i.xf.
& t 7 i
Epktf.44. C
v 3 cùm dixeric hic ex Patre Omma, & per eft plenum baptifmatis facramentum nec prin.
Filium omma,de Spiritu iàndo tacueriti&IiincQ cipium, vel fpecies aliqua baptiiinaris aiftima
cupiat prsjudicium comparare. Quod fi pergic tur. Plenum autem eft, fi Patrem & Filium
malitiofeinterpretari.quammultis.inveniet Io- Spiricumquefanäum fatearis. Si unum nei»es
cis pradicatam lanfti Spiritus poceftatein , in totum.fubrues, Et quemadmodum fl unum in
quibus vel de Patre vel de Filio .nihil Scriptura fermone comprehendas, aut Patrem,aut Filium
expreflerit, fed intelligendum reliquerit > ■ aut Spiritum länftum ¡ fide autem nec Patrem ’
40. Numquid ergo eum gratia Spiritus pra- nec Filium, nec Spiritum fanftum abneges pie "
dicatur, Dei Patris aut unigeniti Filii denega-, num eft fidei facramentum : ira etiam quamvis
tur» Non ita,quiaficut Pater in Filio, ScFilius & Patrem & Filium &. Spiritum dicas Sc aut
in Patre, !> ita etiam diffufa r/,inquit,«rin» Dei Patris j aut Filii, aut Spiritus fanfti minuas po.
in cordihus rnßrü per Spiritumfanctum ,qui datut v teftatem, vaeuum eft oir.ne myftciium Deni-
eßmbü. Et■ ficut qui benedicitur in Chrifto, que& ilttipfiqmdiserant:jyWjf sM t tu B a i auU,.i.
| v 'I chrifti. Sei tres ultimi priori icfponiioni fccundam adiieiunt; d i- .
cune enim Ambrofium hoc loco de illa tancum fidei profeffione
cxplicaudum, quam <jui baptizabantur adulti, edere folebanc. N ama.
Oronfcs edit. & quidam m/1. Hoc ipfum fupra evidenter Apof-
tolut See. Alii vero majori numero & auÙoritate ut nos ¿in textu
b. MIT. aliquot, ita etiam in Spirita faneto. Diffufa e ft , inquit,
càritas ; reliqui & omnes edit, hoc uno inter le diftant, quod in h is,
verbum, inquit, non invenitur.
* . V ix alius Ambrofianus locus tanram diflìdii fegetem, quan-
tam hic prarbuit theologis. Beda Vcnerabllis in Aduum 1 <». luce ipià ■
verba ediflerens, Ambi olii fententiam hanc effe docct, miniftrum
baptifmatis, pronuntiato folo J. Chrifti nomine, vere ac valide bapti-
aare : cui fententi* & ipfe fubfcribit. Eidem quoque majorem adhuc
audoritatem videtur addere calculo fuo Nicolaus I. pont. Rom. in
Rcfpon.adConfulta Bulgar. c . io 4 . H anc ipfamopinionem non hxfi-
tantcr amplexus eft Petrus Lombardus in 4. Sent. D i ft.}., cap. Sed
quod Se feq. Nec ab his B. Thomam parte5. quxft.ótf. art.6.dif-
iidcre judicabimus, fi Cajetano,qui etiam nunc baptifmum, una tantum
Trinitatis perfona nominata, contendit efficaciter conferà
polle, fidem habeamus. Verum alii Thomiftsr hanc fententiam à
magiftri fui mente alienam conantur oftenderc, quod quidem cxa-
minarc noftri non fuerit inftituti. Ccterum Nicolao papx ac Ma-
giftro Sent, accenferi procul dubio etiam debet Hugo V id o r , lib. 1.
de Sacram. cap. 13. Unde colligas hanc opinionem antiquis theologis
fuiffcadmodum familiärem. A t vero prudenter Bcliarminusde
Sacram. ¡¡apt lib. 1. cap. 3. Sed fundamtntum prtcipuum > inquit,
omnium auctorum poft Ambrofium eft ipfius Ambrofii auctoritas ;
quare f i forte Ambrofius non illud voluti dicere , quod ejus verba
Jonare videntur, ruit fundamtntum prucipuum illius opinionis. Itaque
tst rimandofenfùi Ambrofianolucem afferat idem cardinalis,prx-
inonec Ambrofium ex Baiilio quem fequutus e ft , intelligendum }
leque addit iis accedere,qui Ambrofium & ex co Bedani non de forma
baptifmi accipiendosccrdunt, fed tantum de verbis Aduum, qux
proferuntur j nec aliud velie landum Dodorem y quam co loco Se
fimilibus.in quibus una quxlibct divinarum perfonarum expriinitur,
alias duas tacite inclulàs contineri. Eamdem proponunt folutionem
Eftius in 4. Sent, dift.3 • $. /. Nicolai Obfervat. ad D. Tho■ lócum
•it. Alexander Sxc.3. Differì. 13. & Harduinus de Bapt.in nomine
| que interrogati, ut alibi vidimus , credit in Patrem t refpondebant
credo. Et fic de duabus aliis perfonis. Hoc igitur intendi! fandus
| Prxful baptizandos, cefi de una fola Trinitafis perfona rodati cflenr
rcfpondiffcntquc , baptifmum tamen legitimum acccpturos fuiffe*
dummodo redam de tota Trinitate fidem animo retinerenc. Q u x
dux expofitionesauinfint perfe veritati eonfcntancx, dubium n i-
j mini videatur ; fed pollerior magis quam prior congruit eum ver-
j bis Ambrofii. Etenim in illis etiam agi de pronunriandis in baptife
I mate perfonis divinis ipfe orationis feries piane oftendit.- at eam pio-
nuntiationem non effe ,q u x fimul eum ablutionc à miniftro editur
j multa perfuadent. Nam primo fi de ultima hic agerecur, confe-
I quens effet formam fub fola Spiritus fendi pronuntiaiione validam
I effe;, quod à nemirie prxccr quam à Magiftro Scnt.. admiffum re-
peries. Deinde cùm Ambrofius haud dubie hic Bafilium, & fortaffe
etiam Didymum fibi fequendum propofuerit, neuciquam credibile
eli eum ab ìpfis recedere hoc loco voluiffe, quos conftat prolatio-
j nemtrium perfonarum in baptifmi forma cenfuiife prorfus neceflk- Iriam. Adi Bafilium lib. de Spiritu fanti0 cap. 10. 11. Se ix . itera
lib. j . in Eunom. cap. 3. Q^od vero ad Didymum I ex co divinitatem
feneti Spiritus validilfime demonftrari adfcrit.quod in baptifmate
I àdminiftrando tam ncccffario'Spiritus perfona pronuntianda fit ,
I quam Patris & Filii, quarum qualibct à fecerdotc prxtermifsa in-*
validum clfici facramentum difcrte tradir. Sed quod argumentum
multo validius exiftimandum eft, Ambrofius ipfe fexeentislocis triuiri
I perfonarum prolationemad verum baptifmum neceffario requiri ad- I leverai. Iplum confulc lib.8.<» Lucam mm.67 . lib. de Myfteriit
ca p.4 . jium.i o . ad quem locum jam aliquid hac de re fubnotavi-
musj & ut omittamusaudorem lib.de Sacram. lib. » c. 3. & 7. in
| hac ipfe lucubratione baptifmum cùm à catholicis.- tum ab ipfis hx-
I icticis numquam non fub expreffa trium perfonarum prolatione
1 à miniftro.-conferri haud femcl fignificar ; unde aliorum quoque PP.
Jcxcmplo Spiritus adftruit divinitatem.