fokim Holofernem viciilet , confilio Omnem
hoftium vicit exercitum, Sufpenfo enim Holo-
phernis capite, quod virorum non potuit escogitati
confilio, íuorum erexit ánimos, hoftium
•fregi t; fiios ..pudore excitans, hoftes quoque terrore
percellens ;j eoque cxfi funt & fugati. Ita
unius vidux temperantia atque iobrietas non
folum naturam fuam vicit, fed quod eft amplius,
fecit viros tetiam fortiores,
42. Nec his tamen elata fucceflibus., cui uti.
que gaudere & exi'ultare licebat jure vi&orix,
viduitatis reliquit officium : fed contemtis omnibus
qui ejus nuptias ambiebant, veftem ju-
•cunditatis depofuit -, viduitatis reiumfit : nec
triumphorum fiiorum amavit ornatus,il!os exife
'timans efle meliores quibus vitia corporis, quam
quibus hoftium arma vincuntur,
C A P U T V I 11.
flares alias viduas qua Hi ir tute ad Judith dccef-
ferint, exfiitijfe ait vir fanBus, at de fola Debit
ora nunc fe diBurum. Quanta documenta vi*
duù ea reliquerit, quam viri à qua regeren-
tur de fenderenturque, elegerunt. Maximam quoque
illius glorìam inde profcBam, quod filium
à f i informatum bello prxfecerit , hic autem
copias, nifi adejfit illa, negaverit fife duBurum,
Eam igitur & Cxercitui prxfuiffi & prxnun-
■ciajfe belli emitum j in qua Ecclefix pugna oc
triumphi-, nec non fpiritalia arma defignata funt :
hifiorice vero feminis omnes auferuntur infirmi
tat is excufationes.
43. A C rie uria vidùa tàntùm hoc opus ini-
irritabile aliis videatur implefie , plu-
res alias , vel parilis, vel proximo fuiife virtutis
nequáquam dübitandum videtur 5 bona enim
feges plurifrias fpicas fructu refertas ferre con»
fuevit. Nec dubites a illam veterum fegetem
•temporum in complurium feminarum mori-
bus fcecundafle. Sed quia prolixum eft com-
plecli omnes, cognofcite aliquas, & precipue
Debboram -, cujus nobis prodidit Scriptura virtu
terni.
44. H x c eriìm docliit fìo'ri folum viri auxilio
viduas non egere, verumetiam yiris elle lubiL
dio : qua nec fexus infirmitate revocata, muoia
virorum obeunda fufcepit fuicepta cu-
mulavit. Denique cum Judxi Judicum rege-
rentur arbitrio , quia virili non poterant vel
aqui tate regi, vel virtute defendi, bellis hinc
inde ardentibus, Debboram fibi cujus reeeren-
fur judicio, eooptaruní. Itaque multa millia
a. Plerique mff. illam veterem fegetSm cumulaffe: fedquia Sic.
b. MÍT. non pauci ,fed nulla ante fudith femina .unus. . . . ante
debboram fcmina. Convenit .porro inter Ambrofium atque Hiero-
nymum Debboram Ifraelitarum prxfuiffe judiciis : utrum veroea-
dcm vidua exftitcric, ac matcr Barach, non conièntiunt. Etenim
Hieronymus epift. io . ad Furiam ita loquitur : Quidam imperite
& P>cbbtrP fn viduoi memorane, ducemque Barach arbitrante
Debberà filium, cum alited Scriptura commemoret. Nobis ad hoc no-
mnabitur, quodprophetìjfa fuerit, & in ordine judicum fupputetur,
Q_uibus vcrbis imperi tix Ambrofium infimu'.ari Spencxus autumac.
Favet lane- opinioni c ju s, quod eadem «pifióla {"cripta fucritnon
multo poft cpift.jo.ejufdcm Hieron-.ad Pammach. an.3 s j, datam.
'qua nujus ipfius Ambrofiana: commentationis mentionem facit!
H 1 c igitur ingenio fuo nonnunquam paulo vehementiori oblèquutus
eft lanitus illc Pater, aut fiiltcm íolam hebraica: lingua: imperi-
tiam fignificayit. Quod autem in ea quaftione palmam Hicrony-
mo tnbuere videtur idem Spcncatus, non ei adeo facile alii interpretes
adfciKientur. Nam licet Debboram Scriptura vocct uxorem
A virorum una vidua & in pace rexit, & ab hofte
defendit. Multi Judices in Ifrael, t> fed nulla b
ànte judex femina : multi Judices poftjefùm,
fed nullus propheta. Et ideo leftum iftius puto
elle judicium, Se gefta ejus arbitror efle de-
fcripta 5 ne mulieres à virtutis officio muliebris
fexus infirmitate revocentur, Vidua populos
regit, vidua ducit exercitus, vidua duces digit,
vidua belladiiponit, mandat triumphos» Non
èrgo natura rea eft culpa:, nec infirmi tatiobno*
B xia : s Tren u o s non fexus, fed virtus facit.
45. Et in pace quidem nulla querimonia,
riullus error mulieris invenitur : cùm plerique
non mediocrium peccatorum auftores populo
fuojudices exftitiiTent. Ubi vero Chanana:i,gens
ferox prelio , & adfluentium copiarum opima
fiicceifù, hoftiles in populum Jud^orum animos
extulerunt, vidua p re ceteris bellicos inftruic
apparatus. Et ut ducas non publicis copiis do»
mefticas neceffitates fuiife iùbnixas , fed doq
raefticis difciplinis munus publicum guberna-
tum , domo propria filium ducem producit
exercitus,c ut agnofearis quod poffit inftituere «
vidua bellatorem : quern quafi mater erudiit ibidem ».
quafijudex prepofuit, quafi fortis inftituit,qua-
liprophetifla viftorix certx traniìnifit.
4 6. Denique in mulieris manu fummam fuiil
fe victorix docet Barach filius dicens : N ifi tu ibidemp:
veneris mecumy non ibo; quia non novi diem in qua
dirigit Domimis Angelum fuum me cum-. Quanta
D erg ° feminx iftius virtus, cui duxdicit exer.
citus '.Nifi tu veneris, non ibo ? Quanta, inquam
vidux forcitudo, qux à periculis filium nec mal
terno revocat affedu j ¡immo ad viftoriam filium
ftudio matris hortatur , dicens quod in
manu mulieris iìtiumma viclorix.?
47. Debbora ergo prelii prophetaviteven»'
turn fi Barach jufTus produxit exercitum : Jael
cepit triumphunijliuic enimdprophetix in Deb- P
bora militavit, qux myftice nobis ortum fur-
E refture ex gentibus Ecclefix revelavit, cui
triumphiis de Siiàra Spiritali, hoc eft, deadverfàriispoteftatibus
quxreretur. Nobisigitur pro-
phetarum oracula dimicarunt, nobis illa pro-
phetarum judicia & arma vicerunt. Et ideo non
populus Judxorum ,fed etiamjael vidoriam de
hofté quxfivit. Infelix ergo populus,qui hoftem
quem fugavit, perfequi fidei virtute non potuir.
Itaque illorum delido iàlus gentibus : illorum
defidià nobis fervata vidória eft.
F 48. Jael ergo proftravit Sifaram , quem tamen
comico duce, hoc enim lignificare inter- *
pretatio Barach , manus veterum fugaveratju-
Lapidoth, cam tamen contendimi viduam reite dici polle, vel quod
à Lapidoth quem eumdem ac Barach fuiflc purant, lèparata quod
ad thorum vivcrct : vel quod Lapidoth non viri nomcn fed arci*
effet; proindeque non .uxorem Lapidoth, verum mulicrcm Lych-
nariam vcrtendum cenlènt, qux multo communior opinio eft. N o s
tamen Ambrofio Lapidoth Debborx mariti nomen fuille exiftima-
mus, fed morrai, atque adeo uxorem Lapidoth pofirum pro viduam
Lapidoth, quod fcriptoribus non eft infòlens. Quod autem Barach
Debborx filium dicit Ambrofius, neganti quidem Hicronymo plu-
res adfentiuntur. Sed de his omnibus turmam interpretum '■«"fiih«?
licer.
c. %)t agnofeatis quod poffit inftituere vidua bellatorem, in foli«
edit. & Tell. cod. reperirar. Et poft pauca nbi exdcm edit, cum eo-
dem cod. quafi prophetis vittoria certa : reliqui mff. ut in texu.
d. Omncs edit, prophetia Debbora m ilita v itmff. T e li.prophetid
Debbora militavit: cereri noflrx leftioniadftipulanrat.
M (1- aliquot, interpretatio Baine manus , verum fugaveral
rum rudoavum.
Mattb■ i-S'
$*•
i.Cor- io -
findie
iodxorura
j frequenter ehini, ut legimus, ora-.A
tiòriibns &meritis prophetarum cxleftia Patri»
bus adfuere fubfidia. Sed his jam tunc de ne»
qùitiis fpiritalibus vidoria parabatu't -, quibus
dicitur in Evangelio : venite benediBi Patris mei,
poffidete pardtum Qobis regnum a confi luti one mundi.
Ergo principium vidorix à majoribus, finis
ili Ecclefia.
49. Ecclefia autem non àrmis ixcuìaribus
vincit adverfàrias poteftates, fed armis fpirita-
Iibus, qux funt fortia Deo ad deftruendas mù- p
nitiones, £c altitudinem nequitix ipiritalis. Et
ideo Sifare fitis ladis poculo reftinguitur,a quia
ratione iùperatur 5 quod enim nobis falutare ad
efeam, hoc adv-erferix poteftati lethale ad in-
firmitatem. Arma Ecclefix fides, arma Ecclefix
oratio eft, qux adveriàrium vincit.
- 50. Ergo iecundum hiftoriam ad provocan-
dos animos feminarum femina judicavit, femina
diipofuit, femina prophetavit, femina trium-
phavit,& prxliaribus intermixta copiis,impe-(;
rio viros b docuit -militare femineo. Secundum,
myfterium vero fidei militia Ecclefix vido-
ria eft.
51. Non ergo habetis quod per naturam vos
excufetis, feminx. N on habetis, vidux, quod
ad infirmitatem fexus, aut ad amiffionem fubfi-
dii maritalis mobilitatem veftram referre polli-
tis. S a T 1 s u n i c u i q ^ u e prxfidiieft, f i virtus
non defit animx. Et ìpfe in viduis frequens
proceflus xtatis munimen pudoris eft , & ipfe p
amiffi conjugis dolof, ufiis opens, domtìs cura,
Ìollicitùdo Ìiberorum noxiàm pudori folet ardere
laiciviam : atque ipfe lugubris c habitus ,
j>ompa funebrisjfletus affiduus, & mceftx fronti
inarantibus rugis impreflà triftitia petulantium
premit oculos, reftinguit libidines , procaces .
àvertit adipedijs. Bonus cuftos pudoris pietatis
dolor.* non obrepit culpa, fi cura non defit.
C A P U T I X . j
Earum qux diBitarent, fibi melius fore f i lx t is fuc-
cefiibus abundarent, objeBioni occurrit, ofien-
dens è facris litteris fubfidia viduis in filiis generi
fque fuppetere : quod pofiquam eXempio f i -
• crus Simonis confirmatum efi, eos hortatur ut ad
Apofiolos tamquam adproximos atque ajjines con-
fugiant -, ubi pulcherrime de fanBorum invoca-
tione diffirit. Pofiea querimonia quibufdam de
fo litudine ac patrimonii confiervandi necejjitate
refutatis , indecentijjimum effe demonftrat v i duam
cui filix jam nubile s aut jam nuptx fin t >
: ad hue nubere.
51. * T X Idiciftis igitur, vidux,fubfidìo vos tìon
1 J egere nature , & pofle falubritatem
tenere confilii : nec domeftico indigere pre lìdio
, qux etiam publicx poteftis apicem poteri»
tix vindicare.
53. Sed fortaife dicit aliqua , ei tolerabilem'
a. Omnes edit, oratione fuperatur , haud male ; infra enim, arma I
Ecclefia oratio eft : ac omnes mff. ratione fuperatur. Ibidem vero hxc
verba ,Arma Ecclefia fides, qux habentur in omnibus edit, ac ¡piff. i
aliquot, in aliis multo pluribus vetuftioribufque dcfidcrantut.
b. Mff. complures, docet militare femina vero fidei militi
Ecclefia vittoria eft. ii
c. Iidcm Mff. habiturus pompato funeri s ftetus affi dans mista
frontts inarantibus See,
. viduitatem cui profluant rés fecundx • adverfis
vero viduas cito frangi, facile fuccumbere. De
quo etfi ipfe doceamur ufu d ¡xca viduis Iubri- d
ca magiseife quam feria ; tamen Scripturarum i.rmj.ii.
ìnltruimur exemplis infirmitatibus quoque vi-
duarum non deeile folere fubfidia : faciliufque
quam ceteris divina atque humana fuppetere,
fi bene filios inftituant, generos legant. Deni- Luc 4.3s.
que cùm focrus Simonis magnis febribus deci-
neretur, Petrus & Andreas rogaverunt Deum
; pio ea xEt fians fuperìUam, imperavi! fe bri, &
remifit illam, c & continuo furgens minifirabat illis. e
14‘ Magnis, inquit, tenebatur febribus, & roga-
verunt ilium pro ea. Et tu habes proximos, qui
pro tefiipplicent. Habes * apoftolos proximos, *
habes martyres proximos, fi in ipia martyribus
deyotionis iocietatè, mifericordix quoque mu-
neribus appropinques- proximus eft enim qui
mifericordiam facit. Fac & tu mifericordiam,
& eris Pecro proxima. N o n s a n g u i n i s
) neceffitudo, fed virtutis cogriatio facit proximos
3 quia non in carne ambulanìus, fed m fpi-
ritu. Ama ergo propinquitatem Petri, affinita-
tem Andrex 5 ut pro te rogent, & recedane
cupiditates tux. Verbo Dei pullàta furges illi-
e o , qux in terris jacebas, ut Chrifto miniftres.
Noflra enim converfatio in exits efi, tin de & Sal- Phil). 1®.
vatorem exfpeBamus dominimi f i firn. Nemo
enim jacens Chrifto miniftrat. Miniftra pau-
peri, & miniftrafti Chrifto : Jpuod enim uni ho- Matth. ty.
> rum feciftis, mihi, inquit, fecifiis. Habetis ergo,
vidux, auxilium , fi tales vobis generos,pofteri-
tati veftrx patronos, tales proximos eligatis.
55* £rgo rogaverunt pro vidua Petrus & Andreas.
Utinam exfiftat aliquis qui tam cito pofi
fit rogare pro nobis, vel certe ifti qui pro io-
cru rogane Petrus, & Andreas frater ejus. tunc
enim r pro affine poterant, nimc jam poilunt f
prò nobis, & pro omnibus impetrare. Videtis
enimquod magno peccato obnoxia, minus ido»
È nea fit qux pro fe precetur, certe qux pro fe
impetret. Adhibeat igitur ad medicum alios
precatores. vEgri enim nifi ad eos aliorum pre-
cibùs medicùs fuerit invitatus, pro fe rogare
non poilunt. Infirma eft caro, mens xgra eft,
& peccatorum vinculis impedita, ad medici, il»
lius fedem debile non poteft explicaro vefti»
gium. Obfecrandi funt Atìgeli pro nobis, qui
nobis ad prefidium dati funt : martyres obfe-
cràndi, quorum videmuf nobis quodam cor-
E poris pignore patrociriium vindicare. PoiTunt
pro peccatis rogare noftns, qui proprio (anguine,
etiam fi qua habuerunt peccata, la verune ‘
ifti enim fiint Dei martyres, noftri prxfules,fpe.
culatores vitx,aduumque noftrorum, Non eru-
befeamus eos intercefibres noftrx infirmitatis
adlribere } quia ipfi infirmitates corporis,etiam
cum vincerent, cogtìoverunt.
56. Invenit ergo Petri focrus qui pro fe ro-
garcnt. Et tu,vidua,invenis qui protefuppli-
| d. Ita edit, omnes, ac mff. aliquot : alii vero longc plurimi, la-
| II tot vidutu lubricai magio effe quam ferias. 6’ ^jLcontt,tb° fstrgens minifirabat illis , abeft à maxima parte
mff.
* . Vide quod fupra in Admoniticne de invocatione Sanctorum
I I obfervaviixius.
I f. Omnes editi pro affinitàtt poterant 5 omnes mff. pro affine potè-
I I rant See,
N iij