3 0 9 S an ¿ti Ambrofìi 310
ium plane videfitur habere folatium, quia te A mis, cíim haec recordor : compungor ftimulis,
. .. 1 ■ ______-. — riim l i n m i n o p v p m n nec pacer compulic, nec mater coegic uc virgi- l a r o n f i r l p m N a m íi.
nrtátem profitereris, quam ultro & propria volúntate
profefía es. IsIam fcio, cùm multas tibi
•dfcfficultates tuus proponeret genitor, cùm ar-
duunreífe iter fervandæ virginitatis ingereret*
non folum pertinaciter reftitifti, * fed>&: revelaciones
tibi datas dixifti terribiles.
18. In quantum ergo libi mercedem fpera-
%ant ex eo quod tuó propofito non reftiterunt,
in tairtum tibi mtellige-, mifera, pondus judicii B
<crefcere3 qitia nó'h fervafti quod ultro promi-
fjfti. 'Quibus te fpiris ferpeñs ille nequiffimus
•ów.j.d. obligavic ? Quibus te venenis infecit ille, qui
Evam de ce pic.3 uctan'cate cæcitate percuterét,
tantam animæ tu» feceret oblivionem.?
C A P U T V.
cùm hæc humana exempla confiderò. Nam fi
inter * decem telles confecfcls fponfaliis, nuptiis
confummatis , quævis femina viro conjuncta
mortali, non fine magno periculo perpétrât
adulterium* quid quod inter innumerabiles ce£
tes Ecclefiæ, coram Angelis &exercicibus cæli
•fada copula fpiritalis per adulterium folvicur?
Nefcio an poifit ei condigna mors aut poena
•cogitari,
2 1. Dicec aliquis ï b Melius ejl nuben ¿fitnm uri.
Hoc diétum ad non pollicitain pertinet, ad
nondum velatam. Ceterum qua: fe fpopondit
Chrifto, de fenctum velamen accepir, jam nup-
fit , jam immortali junda eft viro. Et jam fi
Voluerit «ubere communi lege coryiigii, adulterium
perpecrat,anelila mortis efficitiì^ Si hòc
ita e ft, quid de illa dicendum eft qua: occulta
¡In metnoriatn ei revocai, quo die, quo rifu, quove furtiva turpitudine conftupratur, de fingit le
, populi concur/u/iterata fuerit,addens fanguinem quod non eft.? Habitu virgo, fedo non virei
poti us profnndendum, quam violandamfidem : C go : bis adultera, de in adu, de in adlpedu,
quod fecularium nuptiarum comparatione ampli»
jìcat. Deinde objeftionem -ex Jpojloli verbis peti
tam folvit.
19.IV T On es memorata a diei fanda: Domi-
nica: refarredionis in quo divino altar
i teobtulifti velandam* In tanto, tamque fo-
lemni conventi! Ecclefix Dei,inter lumina neo-
phytorum fplendida , inter candidatos regni
(Cicleftis quali Regi nuptura procelferas. Non
.es memorata qualis ad tè die ilio feda eft allo- D
C A P U T V I.
cpergit ea commemorare, quibus ìllam a turpitudine
deterreri oportuerat. Cum aut cm eadem jam
ante triennium finifira laborajfet opinione,
ipfius amenti am miratur, quodinimicos,amicos,
ac Deum ipfitm per in de Jpernens, nullum obicem
non perfregerit.
SEd ad te iterum rédeo, qua: oblivionem
tantorum palla bonorum, c receptaculum
tantorum malorum feda es. Quomodo tibi
in adu ilio ignominiofo non veniebat in men-
tem habitus virginalis, proceflus in Ecclefiam
inter virgíneos choros ? Quomodo oculos tuos
vigillar
..n. cucio •; Adfpice, filia, mtuere virgo, calivi/cere
p opti!um tu um , & domum patris t u i , & concupì/-
■cet Rex deeorem tuum 5 quia ipfì eft dominus Deus
tuus ? Reminifcere ergo quantus ad Sponfi tui
de Domini nuptias convenerit populus. Serva- hon perftringebat lux vigiliarum : aures tuas
re te oportpit fidem , quam fub tantis teftibus non penetrabat hymnorum ipiritalium cantus;
pollicita es, femper cogitare cui virginitatem mentem tuam non ventilabat ledionum cielef.
Ìpoponderis, Facilius te oportuit fenguinem tium virtus 3 hinc vel maxime ad te clamante
cum fpiritu fendere , quam perdere caftita- Apoftolo : Fugete fornicativnem ; quìa emne pec-
|em tuam. E catum quodeumque fecerit homo, extra corpus eft :
zo. His tunc in Ilio die confeorationis tuie qui autem fornicatur , in corpus fuum peccai ? Et
•¡didis-, de mulds fuper caftitàte tua pra-coniis,
fecro velami ne teda es - ubi omnis populus do-
jem tuam lubfcribens , non attraménto, lèd
Ipiritu, pari ter clamavit, Amen» Vincor lacry-
Rcvelationcs eo (xculo raras non fnifle tùm ex ipiìufinet A:
-broifii v ita , tam ex aliis corevis.auclor3>as cognoicerc eft. Quod
autem nounulfas tamquam fiivolas aut liiperftuioiàs rejiciunthc-
«erodoxi, hoc minime officic vcritaii fanilatum ac divinàrum. Cu-
jufmcdi fi re vera qua: hic reictuntur, exftitcrunr, co gtaviori fla-
gitio Suianna illa fe fc polluit.
a. Rom. edit. ex. Pfeudohier. fola diem fanchim, diem Dominic*
fefurrectior.ts. Et poft pauca cum vet. edit. & mlT. pleriique , inter
lamina illa fplendida regni casleflis s nos autem ex codem Plcudo-
hicionymo,& cod.Flav. Sc Regiom. locum reftituimu'5 licet in Regioni
pófi vocem, neophytorum fubjungatur, luminaria Angelo-
rum , quod in contcxtus Icriem recipiendum elTe non putavimus.
‘Ceterum hoc loco bene multa occurtunt, qua: ad veterem Ecclefix
pertinent difciplinam. Primo «nim difeimus in more fu iflè , ut re-
cens baptizati ccrcos accenfos manu geftarent : deinde quod jam
io Exhort. Virgin, cap. 7 . num. 4Z- docuerac , vclandis virginibus
feftum pafehatis olim deftinatum, fìcut Se Dominicani nativicatis,
Ut fupralib }. de Virgin, cap.i n.i. idem tradiderat ; quibus pra:terea
natalcs Apoftolorum adjunxit Gelafius Pp.mifex Rom. turn ad
cjulmodi coniccrationem populi concurfum fieri ; ac demum ad
virginem formonem haberi conliieviftc- Q u a de re adifis lib- 3. de
V irg. fupra citatum.
* . Forte numerus definitus prò indefinito, vel etiam major prò
minore. Atta men Fran. Hotmannus lib. de Sponfaltbus, cap. 3. ita
hunc locum interprcratur, ut ex eo totidem teftcs ad iponlalium |
validitatcmolim neceflariosfuific adlèrac. Et hunc etiam numerum |
quondam ad lc?itimos aiftus fuifle necefiàrium Arcadii Conftit, in j
D . de Tcft- Sc Lcgis Mamil. cap. notifquc fcriptà ex j
cùm dicit: in corpus fuum ; tamén in Chriftum
eum peccare demonilrat. Nam d fubjungit i An
nefeiüs quoniam membra vefira templurn eft Spiritus
fantti , qux habetis à Domino , & non eftìs
Val. Probo Edi£ti pratorii parcicula citatis, oftendit BrilTonius
Sclcft. ex jure C iv . antìquic. lib. 4 . Quod autem paulo pòli futn-
jungitur de periculo adulterorum , longo. quidem tempore his
nulla capitis ptena conftituta fuit apud Romanos > ut Auguft.
auclor eli lib- de C ivit. D e i, cap-y. Et hoc adco veruni exiftimanc
jurifconfulti ,u t ficubi pcenam capitalem aut fonguinis in adulteros
à primis imperatoribus latam reperianc, de civili morte, pura de-
portatiqnc, condemnatione ad mecalla, vel de fimplici exilio di£lum
accipianc. A t Conliantinus Magnus ut rcligionis ita & caftitatis^
vindex, legem de adulteris ultjmò fupplicio afficiendis primus tulit.
Auxit etiam hanc pcenam Cpnftansejus filius lege, quam Baru-
niusadan.339. refert, uc in hujufmpdi reos tamquam in parrici-
das culeo vel igni animadvérterecut imperans. Vcrum legem hanc
npn diu ad apices obfervacam effe intelligimus ex Amm. Marccllini
Ìib-t8. cap. 1. Multa infuper privatim in adulteròs deprchetifos
permittebantur, ut fppliatio, verberatio, rhaphanifmus, mutilatio,
immo etiam, uti ànobis libro de Virginitaté, cap. 7 . num. j j . ob-
fervatum eft , czdes.
b Mff. nonnulli. Melius volonubere. Hanc autem objeiliancm
fibi jam alibi propofitam codem piane modo expedierat Ambrofius.
c. Q uatuor mff. fpeUaculum tantorum Scc. Iterum autem
ubi nos ex potiori parte mff. ad te clamante Apoftolo -, alii le-
gunt, adtende clamantem Apoftolum : edit. vero hinc, Rom. hoc, vel
maxime clamante &c.
d. Solus codex Regiom habet, A n nefeitis > ufque ad non eftit
veftri : fed cùm h xc opeime cum ferie orationis quadrent, ncque
rarum fit Scripturx locos in mff- occurrere haud parum decurtatos i
eàdem in téxtum rccipere non dubitavimus.
t. Gor. 6.
17-
Ibidem. 1
311 De Lapfu Virginis confecratæ Liber unus. 312
veftri ; empti enim eftìs pretto magno , glorificate, A occumint :: de cupiens moderari, noù inveñit
& pórtate Deum in corpore veftro. Et iterum dicit:
Fornicatio autem & omnis immunditia nec nomine
tur inter vos, ftcut decet fanctos. Et ièpoiita
omni adulatione, lententiäm figit Apoftolüs .-
Hoc, inqiüt, feitote intelligentes quia omnis/orni-
cator, auvQftnmnndus, aut avarus non erit her es in
regno Chrifti & Dei.
23. Hæc tanta , de tam terribilia non tibi
veniebant in mentem, cùm ad illud opus nefe.
modum, Oblita es propofitum, oblita paren-
tes, oblita es Ecclefiam totam, oblita gloriatn
virginitatis, oblita hohorem dignitatis, etiam
oblita prorniifionem regni, oblita judicium terribile
{ amplexa es corruptionem , protulifti
fruéhim confufionis 3 finem vero * mortem fie-
vilfimam, de interitum fempiternum.
C A P U T VI I .
riiim cua membra pecerenturj SedrnortiferaB 0mum Epiß tpaUs „faa c„ rm M i ftprMtäm
rtpe on hblliivviion «tamHqul afmi iini>.<grunrr<griitrepmm aiilltriiilfiiïmmunmm hdep-. a • m 1 ¡ s* 1 . 3k , . - . - , J f ,J . . . .
mergebat, de quafi captivam execrabilis libido
ducebat.
24. Nonne vel ilium locum tabulis ièpàra-
tum, in quo in Ecclefia ftabas , recordari de-
huifti, ad quern religiofie matronai de nqbiles
certatim currebant, tua oicula petentes,a qua:
fancliores de digniòres te erant ? Nonne vel illa
prarcepta qua: oculis tuis ipiè fcriptus paries inftui/
fe ad/everat:/ed ip/am non felum inde nihil
pro/ecijje , verum etiam aliis objecij/e grave
ftandalum , quod oftenditur in Evangelio ftve*-
rijßma pana damn ari.
28. T certe non habesquod de noftra ne-
J [ j j gligentia conqueraris } quodeumque
enim ad officium paftoris pertinet,& ribi & omnibus
non negatum eft. c D iledio ipiritalis adgerebat,
recordari debuifti: Divi/d eft mulier & q hibita, commonitio fenda non defuit. Oblita pfal.m.n,]
domum patris tui, ut fcriptum eft, ad monafte-
rium virginale tranfifti. Inter tot polita non
folum dico tuta eflè debueras, fi voluifles : fed
etiam tutelam aliis prillare potuiflès. Sed frustra
hiee de alia provila lunt.
29. Fruftra * hymnum virginitatis expolùi • s
quo de gloriam propofiti, de oblèrvantiam pa-
riter decantares. Seminavi lècus viam, lèminavi
in ipinis,ferainavi in petrolà}aiit enim ex cor. Luc_8i
■: qua non eft nupta, cogitat \
quomodo f i t /antta corpore & /piritu. Tu aütein
in contrarium vertifti didum, ita cogitans, ita
agens, ut nec corpore elles fenda, nec ipiritu:
corpore quidem , fornicando 3 ipiritu autem,
virginitatenv mentiendö.
25. Proh nefes i folet fema fublequi fedum,
tua autem malum fema prasvenit. Nam cum
•ante triennium rumor quidam & llifurratio de
didam de maledrcis- in Ecclefià poftulabas publiée.
■te fuilìèt-, tu finceritatem prxtendebas, de vin- tq de tuo verba mea volucres, id e ft, dsmones ra- & /«ivirgo
Quos æftus ego fiiftiuui ? Quos pater tuus
•prò tua luftinuit opinione labores, requirentes
iingulos,fingulos adftringentes 5 ut ad audorém
infamia: veniremus s Grave enim erat nobis de
omnibus bonis intolerabile de Dei virgine vel
■turpe aliquid dici, vel credi»
1^. Nec hòc'verità es, nec atìte oculos ha»-
•buifti j ne venires inimicis tuis in gaudium, de
puerunt: aut malis tuis cogitationibus fulfocata
íunt,aut aruerunt nimio xftu libidinis. Hen me,
quia ubi putabam edificare aurum, argentum, i.cor.j.n^
lapides pretiolòs, inventus fum lignum,foenum,
ftipulam, arluras materias feborallè ¡ Dicam de
egoiècundùm Prophetam : Heu me,quia /aftas Atkha 7.1.;
fiim fìcut qui colligit ftipulam in mefte ?
30. Et quidem lì tibi foli damnum feci fies,erat
quidem trilìitia, lèd forfitan tolerabilis. Nunc
oos haberes infenlos qui prò tua opinione labo- £ vero quantas animas tuo (celere làuciafti,quantabaitt.
Multum audax, multum temeraria jut
te conlcientia tua non terreret : lèd fimulata
virginitaté, putares te etiam Deum polle deci-
pere. Sed ille qui dixit : N ih il occultum quod non
revelabitur sy de f'os, inquit, /eciftìs in occulto : ego
autem in mani/efto/aciam. Ille qui non menti-
tur , furtivum icelus deduxit in publicum , de
in conlpedu lòlis hujus tenebrarum v.eftrarum
opera denudavit.
tas animas propter te de propofito luo poenite-
re fecifti i Quanta labia etiam fidelium in qui-
ùatafunt, viam Domini blalphemando î Ape-
ruit in nos gentihtas os fiium : adverlus làndam
Ecclefiam SynagogaJudæorum d per tuum de-
decus exlultavit.
31. Quod fi is qui unum feandalizaverit, mo-
la circumligatus jaélari debet in mare,quid de
te pronuntias , per cujus icelus omnis anima
i
Mat th. 18.
27. b O quidquid prætendit fermo, çrudeliora F fauciata eft, & nomen Domini in gentibus blaf
a . Rom. edit. quafi fanftioris & digniorii: vet. autem, ae mff.
ìroc tantum diilidcnt, quod horum non fauci p rò , te erant, forip-
torum lapfu habent, Jleterant-. Porto non font obeunda pcrfunc-
!toric.,qux hoc in capite contincntur ad antiquam difciplinam per-
tincntia. Nimiruin ftatim ab eius initiodocci ve'ftem fuam peculia-
ìem fuiflè virginibus, eafque non lìngulas , fed multas fimul ad
Ecclefiam c monafterio proce'ffiffe : hocautem loco illis adtriburarii
in Ecclefia fcdem non à viris folum,fed etiam ab aliis feminis (epara-
tam , nec non honoris caulà matronas nobiles pacis ofculum ab illis
petere ronfiievi'ffe -, ac demum inforiptas fuiflè parieti Scriptunc
kntentias, quibus cxdcm virgines officii fili commoncrentur.
b. Rom . edir. & Pfeudohier. O , inquit, qui pretendafermonem,
‘crudeliora oteurrit, Pfeudohier: incstrrit ; meliusì Putii! edit, cru-
■delior occurrit ; nec incommodc id quidem ; fed tamen in aliarum
edit. ac m ff Jciftionc nihil mutandum.
* . Mortem ftvijfìmam, hoc e ft, angore animi ac defperatione
nifi dignos poeniccntia: frudlus faciat, plcnam. N c c enim umquam
apud chriftianos virgires votifragx_ violenta morte affeclx;- quem-
admodum apud erhnicos: veftalcs in terra vivxdcfodiebantur.
c . Codex Regiom. Lecito ftiritalis. Se continuo poft Pfcudohieronymus,
communio fonila. Licet autem hxc ingrefla dicatur in
monafterium, cùm ramen eo tempore parthenonum aditus invifen*
tibus viris concederetur , minim utique non eft fi perditorum h o.
minutn temeritàtc hunc etiam in locum irrepere culpa potuerit.
* . Hymnum quandoque fumi pro omiu Scripcura, fed maxime
pro pfalmis Duvidicis jam à nobis adnoracum eft lib. de Tuga
fAcuii, cap. 4 . num. z o . Et hir.c forte non injuria dici pome
hymnum Virginitatis hoc loco nihil aliud cuè , nifi aut infcriptx
illx parieti fentcntix,de quibus fu p ra:au t quòd probabilius eft,
ultìtiiam pialliti 44. partem ; eà quippe, foilìcct à verficulo 10.
ufque ad ultimum, multa qux ad gloriam & oblèrvantiam virginalis
propofiti pertinenr, continentur ; id e ll, fponlarum Chrifti dignitas >
Se quibus cafdcm ornari eonvenit, dotes ac vircutes. Si quis vero
de hymno aliquo ad cum ufum cOmpofito malie intelligi, non per-
tinacius obìuAabim'utj fupra enim cap.y ubi n. ig . quxdam ex eo
pialmo memoravit fuiflè recitata, paulo poft fiibdit, H i t . . . . diHit
multU fupra capitate tua prsconti« 5 qux quidem verba non ni-
mium eoa ¿le ad hujufmddi hymnum referri poffunt.
d. Plurimi cod. perpetuo dedecore exfultabit , nominili, exful-
tavit.