poh an. 4 .
H -
noli concupì fien efe as ej us ; hxc enim obtinenta vi- Afercula. Intellige prius quxhabeant ferculorum
tam fallaocm. Quzs nos imicari cupiences lenten-
cias-, icripilmus.’ Conferre gratiam bonum eft:,
■at qui referre nefeit, durimmus. Humanicatis
exemplumipia terra fuggerit. Spontaneos fruc-
tus miniftrat quos non ièveris, multiplicatum
quoque reddic quodacceperit. Negare cibi pe-
cuniam numeratam non licet , quomodo licqt
acceptam nonreferre gratiam In proverbiis
quoque habes, quod ita plurimum redhibitio
dapes, 6c tune mitte manum j ut ea qua: Iegis vel
qux accipis á domino Deo tuo, operibus exfe-
quaris, & collatam in te gratiam officiis reprx-
fentes : ut Petrus 6c Paulus, qui evangelizando
vicem quamdam largitori munerisreddiderunt,
ut poiTent iìnguli dicere : Grafia autem Dei firn :
quodfum, & grafia ejus e gena in me non fu i t :f id 1
abundantius illis omnibus labora v ì .
166. Alius ergo fru&uhi accepti beneficii, ut
ilia gratix apud Deum coniuevit valere ^ ut g aurum auro, argentum argento rependit : alius
edam in die ruinx inveniat gratiam, quando
polTunt preponderare peccata. Et quid aliis
utar exemplis , cùm Dominus ipfe remunera-
tionem uberiorem fan&orum meritis in Evangelio
polliceatur, atque exhortetur ut opere-
mur bonum opus, dicens : Dimittite & dimitte-
tur vobis : date dr dabìtur vobis : menfurano bonam,
commotam , fiipereffluentcm dabuntinjìnum ve f i
trum ?
laborem, alius, haud feio an edam locupletius,*
iolum reftituit affeélum. Quid enim fi reddendi
nulla facultas iuppetit ? In b e n e f i c i o referendo
plus animus quam cenfus operatur : magifque
preponderar benevolentia , quam poifibilitas
reFerendi muneris. Gratia enim in eo ipfo quod
habetur, refer tur. Magna igitur benevolentia,
que edam fi nihil conferat, plus exhibet : & cùm
in patrimonio nihil habeat, largitur pluribus -y
163. Itaque & illud convivium Salomonis non c idque facit fine ullo fui difpendio, & lucro omde
cibis,fed de ©peribus eft bonis.Quo enim melius
epulantur animi, quam bonisTactis? Aut
•quid aliud tam facile poteft juftoriun explere
mefttes, quam boni operis confcientia ? Qui autem
jucundior cibus, quam facere voluntatem
Dei ? Quem cibum fibi iolum Dominus abundare
memorav it , ficut feriptum eft in Evangelio
: Meus cibus e f t , utfaciam voluntatem Patris
mei qui eft in calo.
nium. Etideo preftat benevolentia iiipra ipiam
liberalitatem. Ditior hxc moribus, quam illa.
muneribus * plures enim funt qui indigent bene-
ficio, quam qui abundant.
167. Eft autem benevolentia etiam coniunfta
liberalitari, à qua ipfa liberalitas proficilcitur,
cùm largitads affe ¿tum fequitur largiendi uius :
6c feparata atque difereta. Ubi enim deeft libe-
ralitas , benevolenda manet, communis que-
164. Hoc cibo dele¿temur , de quo ait Pro- j ) dam parens omnium, que amicitiam conne¿tit
pheta : Delegare in Domino. Hoc cibo dele¿tan-
& copulat: * in confiliis fidelis, in proiperis Ix-
tur , qui fuperiores delectationes mirabili ingenio
ta , in triftibus meefta5 ut unufquiique Denevo-
comprehenderunt, qui poflunt feirequalis
lends fe, magis quam iapienris creaat confilio:
lit illa munda & intelligi bilis mentis dele¿tatio.
ut David cum eilet prudentior ,Jonathe tarnen
Edamus ergo panes íapientie, 6c facuremur in
junioris confiliis adquiefeebat. * Tolle ex ufu
verbo Dei • quia non in folo pane, fed in omni
hominum benevolentiam , tamquam folem b
verbo T U\J J_Dei ytX vita YlUl —eft IL hominis 11U11U1UJ fa1LLV.¿ti LL au ad imaginem
b111 --mundo LV..VLil,.tuleris,L--L. »ita j erit 5 q-Ju“Li“a f1i1n.1e— e——a uWl.Lu.Ms homi-
Dei. De poculo vero iatis expreflè dicit ianétus num elle non poteft * ut peregrinanti monftrai-e
, Job : sicut terra expetfanspluviam ,ftc & iftifier- viam , revocare errantem, c deferre hoipitium,
£ ( non igitur mediocris virtus, de qua libi plau-
debat Job dicens : Foris autem non habitabat hofmones
meos.
C A P U T X X X I I . pes i janua me a omni venienti patebat) aquam de
aqua profluenti dare, lumen de lumine accendere.
Benevolentia itaque in his eft omnibus,
tamquam fons aqua: reficiens fitientem, & tamquam
lumen quod etiam in aliis luceat, nec illis
defit, qui de iuo lumine aliis lumen accenderint.
168. Eft etiam illa benevolenti^ liberalitas,
Pramijfi quid gratia ob memorati convivii fercula
f i t re ferendum, varia reddendi beneficii rationes
recenfintur s ubi & de benevolentia laude, ejfec-
tis atque
i6j. Ulcrum eft ergo ut divinarum fcripturos
________ ___ ut fi quod habes debitoris chirogràphum, feinrarum
humefeamus alloquio, & quali p dens reftituas, nihil à debitore confequùtus de-
fìc innos D ei verba defeendant. Cùm igitur
lèderis adillam menfam potentis, ìntellige quis
lit ifte potens : & in paradilb deleélationis pofi-
tus, atque in convivio fapientia: locatus, confiderà
qua: apponunturtibì. Scriptura divina convivium
lapientiiC eft : linguli libri Ungula fimt
a. Omnes edic. & pauci m(T. -vitam falfam : Alii multo plures,
vitam fallacem. L X X - Tauro Aq. & Th-
K * i ttùvs ¿ g lis -^uffucCrat. Et continuo poli edit. Amerb. quam
tios ; alia: quemnos Se c. mff. propc ad unum, quas nos Si c.
b. Rora. edit. fò la , In Salomone quoque habes: Scd aut Ambro-
lìus locum memoriter citavit , aut non libri titulum , fed mate-
riam delignavit ; conftat enim proverbialibus ièntcntiis Ecclefiafti-
cus Infra vero.eadem edit. tllud convivium in proverbiis non de
cibis Se c.
*• Cic. Offic. lib. 1. pag. 384. Un. 1 6. Nimirum enim inofsiUe,
f i bonus eft vir, etiamfi referre gratiam nón fot eft, habere certe fo-
ie ft, commode autem Scc. ]
biti. Quod exemplo lui facere nos debere Job ibidem 3
lànclus admonet. Nam qui habet , non mutua- à'M».
tur : qui non habet, non liberat fyngrapham.
Quid igitur etiam fi ipfe non exigas, avaris he-
redibusrefervas , quam potes cum benevolen-
tlx laude fine damno pecuniie reprieièntare ?
* , Cic. o ffic . lib. 1. pag. 338. lin. 4 6. Confitta, fermones, » .
hortationes tic.
* . Tranflata eft hscfcntcntia ex Cic- lib de Amicitia pag. 4 13 .
lin. 18. ubi habetur : Solem enim è mando tolleri videtur, qui
amicitiam è vita tollunt.
* . Cic. libi. x. Offic. pag. 338. lin. 3. Ex quo funt tüa commenta
: Non frohibere aquam frofluentem : ia t i ab igne Scc.
. c. Poft voces, deferre hoffitium, edit. Kom. continuo (ùbjungit,
aquam de aqua frofluenti dare , lumen de lumine accendere. Verum
non làtis adtenderunt qui ei priefuerunt, viri do&iffimi, verba
ifta, Non igitur 8cc. quamdam «ile parenthefin qux per caufem ver-
borum , deferre hoffitium, introduita eft.
4 ^
169. Atque ut plenius difeutiamus mt benevo- A benevolentia:, facit ut eos quos pares nobis ere-
lentia à domefticis primum profecla perfonis, dimus , diligami!s. Habet autem in fe benevo.
id eft, à filiis, parenti bus, fratribus, per conjun- lentia etiam fortitudinem • nam cùm amicitia
¿tionum gradus in civitatum pervenit ambitum, ex benevolentia: fonte p r o c e d a tnon dubit
i de pajradifo egrefla mundum replevit. Deni- tat pro amico gravia vira: fuftinere pericula ; Et
que cùm in viro èc féinina benevolentem Deus f i mala mi hi, inquit, evenerìntper illum ,fuftineo.
pofuiflet alfe ¿bum, dixit : Erunt ambo in una carne,
& in uno ipiritu. Unde iè Èva ierpenti crédidit • C A P U T X X X I V .
quoniam qua: benevolentiam accepcrat, eflc
malevolentiam non opinabatur.
Alia nonnulla benevolentia commoda memorantur.
m D 1
r A ■ t y t * t r t r ' B t I 7 3 ’ 1 3 Enevol'enfià'etuiii;|.ladium iracundi*
A A ä i 1 j ) extòrqnere confuevit. Benevolentia
i j c
Benevolentiam in Écclefia maxime, ó “ earumdem uc amici vulnera utilia quam voluntaria ini—
" . . . - rnici ofcula fint. Benevolenza fac it, ut unus
fiat ex pluribus 5 quoniam fi plures amici fint,
unus fiunt, in quibus unusipiritus & unaiènten-
tia eft. Simul'advertimus etiam * correptiones
aut a fimi um virtutum homìnibus perfeverare.
H i
Ugetur benevolentia ccetu * Eccle-
fiæ, fidei coniortio, initiandifocietate
, percipiendæ gratiæ neceflitudlne , myfterio-
rum communione. Hæc enim etiam appellatio-
nes neceffitudinum, reverentiam filiorum, auc
in amicitia gratas eile, quæ acúleos habent, dolorem
non hábent. Compungimur enim cenío-
riis íermonibus, íed beneyoientiæ dele¿tamur
toritatem 6c pietatem patrum , germanitatem Q fedulitate.
fratrum fibi vindicant. Multum igitur ad cumu- Ì74. Ad fummam, non * omnibds eadem fémlàndam
ipe6bat benevolentiam neceffitudo gra- per officia dèbentur, nec perfònarum iémper,
Za:. ' lèd plerumque caufarum temporum pr^la-
171. Adjuvant etiam parium *ftudia virtutum. tiones funt , ut vicinum quis interdum magis
Siquidein benevolentia etiam morum facit fimi- quam fratrem adjuverit. Quoniam & Salomon
litudinem. Denique Jonathas filius regis imita- dicit : Melior viciws in proximo, quam f rater lonbatur
fandti David manluetudinem , propter gehabitant. Et ideo plerumque amid fe benevopfal.
17 .16. quod diligebat eum. Unde & illud : Cum fanfto lentia:quiique commictit, quam fratris'neceffifanttus
eris, non folum àd converiationem, ièd tiidini. Tantum valer benevolentia, ut plerum-
etiam ad benevolentiam derivandum videtur. D que pignora vincat naturar.
N am utique 6c filii N oe fimul habitabant,& non
i 19.
i .& f e q .
Gcn. 0
&feq.
Ibidem 1 7 ,
14 -&feq.
erat in his morum concordia. Habitabant etiam C A P U T X X X V .
in domo patria Eiau Scjacob, fed difcrepäbaiit.
Non enim erat benevolentia inter eos , qüs fibi
prxferret alterum : fed magis cöhtentio, qux
prxriperet benedidtionem. Nam cum alter prx-
duriis, alter maniuetus e ilet, inter diipares mores,
6c ftudia compugnantia , benevolentia eile
De fortitudine qua dividitur in bellicam atque do-
mefticam : primam fine juftitia & prudentia vir*
tutem non effe : alteram maxime in tolerantia effe
pofttam.
SAtis copiofejuftitix loco honefti natu-
non porerat. Adde quia ianftus Jacob paternx ram 6c vim tracbavimus. N unc de * forx75
_
degenerem domus virtuti prxferre non poterat. £ titudine tradtemus, qua: velut excelfior ceteris,
17z/Nihil autem tam * cönfociabile, quam dividitur in res bellicas 6c domefticas: Sed belli-
cum arquitate juftitia?qux velut compar 6c focia carum rerum ftudium a noftro officio jam alie-
* . Cic. Offic. lib. r. pag. 337. lin .37. Oftime autem focietasho-
tmnum & c. Item pag. 338. lin. 16. Aritior vero colligdtio focietatis
frofinqnorum . . . . . prima focietas m ipfo eft conjugio &c- Nec non
lin. 40- Sed f i contendo quédam Scc.
*• Ibidem pag. 338. lin. 14 . Magnum eft enim eadem habere
Zlc. Videtur autem per voces percipiendi gratti necejfttudine potiffi-
xnum ea fignari neceffitudo -, qua: inter ordinantem atque ordinatum,
baptizantem Sc baptizatum, nec non inter catechizantem & cate-
chizatum contiahitur, quo etiam referri poteft quse inter lufcepto-
res atque fufceptos nalcitur (aera cognatio. Qu.num autem ap-
pcllationum Ecclefia: focictas origo eft, primam dicit reverentiam
filiorum, qua videlicet non iblnm enriftiani laici, fed Sc clerici quoque
epifcopos patris nomine falutabant, ut infra cap. 4 1 . bcatum
Sixtum ter cpmpellat co nomine fanftus Laurentius. Secundum
vero ftatuit auHoritatem & pietatem patrum , qua nempe ibidem
Siktus viciffim appellai Laurentium, Sc Ambrofi us cum paffim hoc
in opere dericos fuos, turn alibi pluribus locisfecras virgines atque
viduas filias nominat, quod quidem non minus pietatis elle quàm
au&oritatis iplemet latis indicavit cap. 7 . ubi ait : Neque enim minus
vos diligo, quos in Evangelio genui, quàm f i in conjugio fufcepiflem
Scc. Te rtio demum loco germanitatem fratrum collocar, quo voca-
buloprimos chriftianos nominari confueviflè ex bene multis intelli-
gitur Achium apoftolorum , canonicarumque cpiftolatum locis.
* . Ibidem Un.. £3. Sed omnium focietatum nulla prs.fiantior eft
$cc. Item lin. 3 o . Nthil autem eft amabilius See-
* . Ibidem Jin. 18 . Et quamquam omnis virtus nos ad fe alli-
c i t , facitque ut eos diligamus See.
* . Ibidem lin. 31. Efficiturque id quod Pythagoras Scc.
* • Ibidem lin. 44. Interdum etiam objurgatbnes in amicis See.
* . Ibidem lin. 43. Sed his omnibus officiis tribuendis Scc.
* . Ibidem bag. 339. lin. 11. Intelligendum eft autem, cum pro-
fofita Scc. Q u od AmbrpUus armor urn tradationcm clericis illicitam
effe patefaciens, particulam jam femel & iterum hie adhi-
b eat, mamfeftum eft hoc modo cos diftingui vel ab antiqui foederis
facerdotibus ac levitis quibus arma fcrre nefas non e ra t, vel
potius à laicis Chriftianis , quos quidem Evangelica lex non pro-
hibet à militia. Sciinüs tamen Eraimum traduci à Sixto Sen. lib.
6. Biblioth. Annot. 156. nec non ab aliis nonnullis, quali in liiis
Annot. in cap. 3. maxime vero in z i . Evang. (ècundùm Lucam
volueiit licitum non efte Chriftianis bellum gerere; adverlxque opinioni
notam inudcrit impietatis. Verum iplemet itamcntem explicit
liiam , ut fola chriftianorum in chriftianos bella penitus
damnet , chriftianorum autem contra barbaros eatenus dicat fe
approbare cùm Ambrofio, ut limul admoneat hare ipfe puritads
evangelifar non elle. Attamen hoc non ita habere vel bine intelligas
quod hi Carfares quos obgefta bdlalaudatosab Ambrofio Erafmus
narrat, non òmnes femper pugnavere contra barbaros. Etenimqui
inter illos prindpes ordinem ducit Theodolius, bello Maximum atque
Eugenium tyrannos, chriftianos tamen , eft perfequutus. Ec
ccite irifra lib, 3. cap. 3. bellum à fe non improbari S. D o d o r pa-
lam indicar, ubi ait : Cum gloriofum unicuique ducatur,fi fericulis
propriis qutrat univerforumtranquillitntem Sc c. Quod igitur fendus
Martinus ubi primum chriftianus fadus eft -, militiam, Sulpido Severo
tefte, abdicare cogitans, Cfcr//?/, inquit , ego fum , pugnare
non mihi licet ; hoc ad lingularem Spiritus fendi impülfum, quo
ille ad perfedius vocabatur pugnandi genus, referri dcbet. Hinc eft
quod imperatores, qui fuis edidis mifitCs fpiritalihac militia inter-
dixere, à fendis Patribus liberius objurgati funt. Alias autem eis
qui Chrifto nomen dediffent, liberum femper fuiffe armorum uliun
vel hoc evincic , quod primis temporibus referti erant militibus
chriftianis exercitus etiam cthnicorum imperatorum. V id eT e rtu l-
lianum de Coronamilitis', cap. 11. Aug. de Lib. Arbic. cap. 3. Serin.
303. de S. Laurendo , de Civ. Dei lib. 1. cap. 1 1 . Sc alibi plur;bus
locis, Sc prstcr ctctcros S. Tbomam 1 . 1 . q. 40.