!
• i ' ì J ! /
9 0 Ö G E E S T E L Y K E
P R I N T B L A D DXXII.
B r e e k 'er e e n e beeke door y h y d e n g e e i i en^ die d a a r m o n d \ d e i v a t e r e n
z y n d e v a n d e n ' v o e t , m r d c n v a n d e n m e n ß h e uytgeputtet
J o b XXVlir. vei-s 4.
De konß vertoont u i n een f t r e e k
D e s Lands , längs ' t hooggebergte, een beek
D i e npbreekt en z i e h doet door ruymer water vangen.
G e e f , w a k k ' r e n SCHEUCHZER, die het f f cor
F a n H I O B voJgt, een p o o s gehoor:
D e e z ' Prent z a l k l a a r h e i d , door zyn f r a a y e p e n erlangen.
By aldien het Hebreeu\vfchewoordiV<ii-/?ii/,
eene beeke, cheimarrho» den LXX. of
ftroora, rivier, betekend, hecwelkdegemeene
Latynfche vercaling, die van A n a s Mentanus ,
de beide Zurlchfchc, ja de meefte overzetcingen
willen , zoo zullen alliieraantemerkenkernen
her waiTen en vallen der ri vieren, demayfonreinen,
en andere op zekeren tyd loopende.
En milTchien heeft^ö^ met de vinger als geweezen
op de hem niet onbekendeiVy/-ftroom, en
de jaarlykiche overvloeyingen vandezelve, op
wie en welke de Text lynrecht pati. Zodanig
g e b e n r d ' e r , zegd »Ìiraèt? XVI . Boek, omtrend
C a f i u m b y E g i p t e , alwaar de a a r d e door eene
f n e l l e en enkele zamntrekking aan de a n d e r e z y d e
• u / o r d o v e r g e v o e r d , ennedervald, zoodateenged
e e l t e daar v a n o m hoog geheven de z e e voortd
r m g t , een gedeel t e n a a r beneden zakt : het wel k
omgekeerd zynde w e d e r o m d e p l a a t s d e o u d e f i a n d
a a n n e e m d , cn z omw y l e n eenige verwißelinggeb
c u r d , doch altemets eene zeergroote : w e l k e be-
•weeging tnißchien i n eenige omtrekken tngeulocht
e n w o r d e n g e h o u d e n , de'jvelke d e n m e n f c h onbek
e n d z y n . Van deze zevenraondige Nylilroom
moec men weeten, dat dezelve begind te wafTen
op den 17. J u n i i i s , en vervolgens^o.dagenna
den anderen, zoo dat dezelve eindelyk het gehele
Neder Egipre onder water zet. Den ouden
is het bynacen Wonderwerk geweeftdezoo
zeer gewoone> en het gantfche ryk aldervoordeeliglte
overftrooming, om dat hen lieden de
oorfprongen van den N yl onbekend waren. Doch
hedendaags houd dit wonderwerk op eenwonderwerk
te zyn, zederd dat voor de Volkeren
uyt E u r o p a open geftaan hebben de vrye toe.
gangen naar Cöw^iJ, A n g o l a , Monopotapa, M o -
z a m b i q n e . Namentlyk indeze Ryken oncmoeren
zieh deeerfte bronwellen vandeNyl , en
uyt de voornaamile fonteinen is her groot meir
Z a i r e , rondoni met hoogebergenomringd, op
welke gedimrende dengeheelenwintercyd, gefladigc
ilagregens nedervallen, door dewelke
de rivier opzwelt. Deze nu vallen op de bergen
van de Maan in het Konirgryk Congo inde
maandenMay, Juny, cn July, dochdeovcrvloeying
van de Nyl duurd van midden Juny t«
omtrend het midden van July. Ten eenemaal
nu het zelfde, het welk de regen in de verzengde
Luchtftreek te weeg brengd, verkrygcoos
Zwitzerland, Duytfchland, Nederlajid, an
dere Europeefche Landgewefíen door de gefmolte
fneeiiw m de zoomer-maanden, waardw
onze rivieren des zoomers opzwellen, entegclyk
de landfcliappen in meernaarbenedenendc
laagfte plaats gelegen, gelyk de Nyl Egipti
vet maken. Dog gemakkelyk können by der
vieren op eene zekere ofonzekeretyd overvl»
yende gevoegd worden d e f o n t e i n e n , Mey-fnt
e y n e n genaamd, Me y -Br o n n e n , dewelke ISE
de Mey-maand beginnen tc vloeyen, met Sep.
tember ophouden : maar ook andere op zekeri
tyd loopende fonteinen, van welke ik breeds
hebbe gehandelt in S c b w e i t z N a t i i r -Ge f c h . 11
Stuk, bl.103.108.III. Hydrograph.B
v e t . _bl. 124. enz. alwaar onder anderen te vii'
den is de befchryving van de Fontein v a n ñ
»/Kíbyhetmeyr Como, waarvan Pliniiisdeot'
de meldmg maakt II. ß. 103. kap. de Jongi
IV. B. 30. kap. Verder de beroemde
l a n f c h e f o n t e i n , daar by gevoegd zynde eene al'
gemeene oorzaak-geeving, toepalTelyk op aiderhande
by zekere tyd lopende fonteinen, genomen
van eene ingebooge kromme pyp. Dü
voor ditmaal deze zaken genoeg zyn overdf
beeken doorbreekende , en w e d e r o m weemi
V i n j o b . ^^
Anderen hebben over deze beeken anderegevoelens:
dat J o b met den vinger wyftopJsj
gout, of metaal medcvoerende beeken, endethalven
te openbaren de andere manier, wüt
door het gout uyt het Zand word uyrgefpoek,
om dit dierbaar metaal tc verkrygcn: welk«
manier onder de aldereenvoudigfteis, en hedendaags
in de Indien zoo Üoítals Wert, Ongarycn,
ons Zwitzerland, eiders gebruykdf'
Anderen, dat aangeweezen worden de beeken
doorgaans uyt de ingewanden deraarde, ofooi:
metaalgroeven uytberftendc : van deze zegd Sc
neca m het V. B o c k N a t . ^ ¡ ^ ß . kap 15. J ß ' "
p i o d o n i s is de f c h r y v e r . dat i-ele van Philif?"
T A B . DXXII.
I O N . XX VNT. V. *•
' I b i T f i i l o s <-niiti[>iiJif •
i d i l l i ' C n ^ ' . x ^ v m . v
(I
1