i l
N A T U U R K U N D E . S I I
bußbs, ZOO dat dit woordde dochter, geende
moeder zoude kennen genaamd worden. Het
.woord, dachecaldernaaftvolgdyir^iZWÄ«, zai
ons nicE opl iouden, reeds vericlaard op deaangetoonde
plaacs van Exodus pnrper of purperviT'wig
» becelcenende zekeriyk die alderkoftel
y k f t e der ouden van eene dierlyke oorfprong.
Deze behangzelen, en door verwen, en door
zeldzaarnhei: der ftoffe, en door waardy iiytn
i u n t e n d e , zyngevattet geweeft aan f y n Unnen,
enpurpere banden, in zilvere ringen, dewelke
op marmeren ^ilaren rußeden. De LXX. epi
Jchoiniois bußnois kai porphurois, epi kubois
chrujbis kai argurois, epi ßulois Parmois kai lithimis:
aanfynlinnen en purpere banden, op
goude ende zilvere Vierkante voetßukken op Parifihe
en Steene pilaren , welke omfchryving
a a n t o o n d , dat'er aan de wanden pilaren zyn
opgerecht geweeft op hare voeten of grondfteunflelsj
kubois vierhoekig van gedaante, en
ringen gehegt aan de copeindens, touwendoor
d e ringen gecrokken, aan de roiiwcn opgehangen
de gordynen, namentlyk van de wanden ,
d e w e l k e onder de benaming van Tapyren, des
Tapijfcries, Tapezereyen bekend zyn. Diisda^
niger wyze dunkt my dat de LXX. mec den
o o r f p r o n k e l y k e n T e x c moeten over een gebracht
worden. Voor marme^ ontmoeten wy hier
fchefcb te zamen getrokken uyc S'chajifch
I Krön. X X I X . 2. Ritzphath is een vloer, de
L X X . lithoflroton, geplaveic namentlyk met
fteenen, en die wel dierbare, gelyk de tejjell
a t a , van kleine Vierkante ftukjes, by den i<.omeinen
geweeft zyn. Doch dezwarigheitmaken
de fteenen zelve, iiyt dewelkedi e vloeren
gelegd zyn. Bahat van Arias Montanus is
Krißal De L X X Stnaragditeys lithos, zoo
ook Hieronymus Smaragdns. Ik zie zeer wein
i g , dat voor Kriftal in de bres ftaac, ren zy
g y eene b. 3 in eene m. d. zoud veranderen,
ß y den Arabieren worddezefteen genaamtzi?ehat
i n \ Meervoud 7neha, rmhewat, tnebejat
in het Woordenboek van Meninzk. bl 5043.
A/rtÄ^in de Arabi fchcÜverzet t ing Ezech 1,27.
en by den Ethiopiers mahu of machu is kriftal
veel eer als huelos, glas, eene fteen van ouds
in het Thebaifch en Echiopie gewoonlyk iiytg
e g r a v e n , alwaar veel glas wor d uycgegraven,
Velgens Herodotus hec IIL Boek en Diodorus
het IIL Boek. Nog nader aan Bahat Ichynd
t e komcn Batu Dyng des Dnyvels Steen by den
Batappenfifche indianen, welke hec gelyknamige
is van hec Kriftal by Rumph Ambonfche
Rariteitkamer bl. 232. Voor een Smaragd
ftryd Villalpandus over Ezechiel II. Sriik. 11.
Deel. 27 kap, Hy onrleend opheldering iiyt
Tbeophraßvs over de Steenen. Plimus X X X V I L
Boek 5. kap. Bat aan den Koning van Egipte
van dm KoningvanBabel totgefchenk isgezonden
een Smaragd van I r . eilen lang endriebreed.
En dat by hen in denTempelvanJupitergeweefi
IS een Gcdenkzuyl uyt IJ^. Smaragden XL. eilen
•—¿5 > ^^^^ t:en deele vier ^ ten deele twee.
D o c h by aldien hec u luft mec de ervarenen in
d e NatuLir-belchryvingtefpreeken, zoozultgy
^ ^ , ccn edel gefteente eigentlyk
ZOO genaanid, verfchuyven van de betekenis
van hec woor d Bahnt, en lievcr uwe Coeftemmmg
gevcn aan de Jafpis, dewelke voornaraencljk
zieh door eene groene verwe verhovaard'gc.
De JaDis naar eene Smaragd zweem
e n d e k o m c v o c r b y Diofcorid. V. Boek 160.
kap. Jafpis Smaragdijoufa de imaragdizerende
J ai"pis b y Pßllus, too eidei fmarag dizoon by Epiphamus
: de Jafpis de Smaragd gelykende by
Pliniiis X X X V i i . Boek, 9. kap. Üf, ik mag
het wel lyden, verkies Mariner, en ìhUalpandus
zulks toeftemmende, in hec byzonder dat,
het welk by den Üuden onder den naam van
Ophites, Slangenfteen kwam, om dat dezelve
de vlakken der Jlangengelyk was, waar vandaan
zy ook de naam heeft verkreegen. Plimus
X X X V L Boek, 7. kap. by Lucanus de Thebaanfche
Ophiteß, by Dionyfius ophieytis petrey.
by den Icalianen nog hedendaags verde ferpentino,
ferpentmo antico. Doch dit fchakeert,
en kon fchakeren in de door fteenen geplaveide
vloeren van Ahafuerus : wanr die is donker
groen doorgaans met vierkantige gemengde
v l a k k e n , nu en dan ten deele uyt den donker
groene gefchakeer t : g roe n gefchakeercmet vlakken
uyc den zwart groene donkerachtige en
Witte: geinengd groenende dcor vlakken uyt
den zwarcen groenende donker purperverwig,
gefchakeerd met zwarteenfneeuw-wi t te, waac
eoe miiTchien behoordhec Lacedemonifchgroen,
mariner, van de alderkoßelykße zoort, en het
vrolykße van allen van Plmius : andere zaken,
dewelke ik in myn Woordenboek van de Uit
de Aardgegravcn Dingen optelle, gaa ik nu mec
i l i l z w y g e n voorby. Dus w o r d Pagninus mec
o n s o v e r e e n gebra'Jic, aanwien, cerverldaring
van onze Texcplaacs een Porphyr, roode marmerfteen
mec witce äderen, behaagd: deze namentlyk
is eene zoorc van hec alderdierbaarftc
en bardi l e Oof tcr fche m a r n i e r , de Italianen noe -
men dezelve Porßdo,
nieE altcen van eene purpere
of roode, maar ook van eene zwarre en
groene verwe. Deze zaken ziillen genoegzyn
over het woor d Bahnt. Volgdin den Hebreeuwfchen
Text Schefch, doch in den Griekfchen
van de L X X . finmios namentlyk litios, lapis
fmrtimis. Deze twee voegen de meefte Uitleggers
te zamen, gelyk, dewelke (Iraks volg
e n , de fteenen, Var,
inet Jjannoo hthoo, nier
in acht zynde genomen de wiskunde, in de
Griekiche overzerting genoegzaam gebriiyke.
lyk. Want Schefch, parirmlilhps, isFanfch
Marma-. Die blykt uyt i Krön. X X I X . i.
alwaar abnefchefch de LXX. overzetten fanm
pulen, de Komplutenzers lithotis fartovs, parifche
lleenen. En Hogel. V, [5. zyn ammude
fchefcb by Aquila en I'heodotion ßuUfartw
e l k e p i l a r e n in onzen eigen Textmetdei
zc l -