.1.
í
1 k
5 T
4+ Het Eerfte Deel
a c b t i î i g f / c n b c b ’ a n b a ’ b | i u m - c c o ö e S t e k e l -
b e f i e n b o O | t .
Gedaente, S c c c c R c c i i b e g c m c u n e f o o ? ?
t e b « f t b c c ï t o i t a c ï ) t i g e t a c t i î c n ÿ / m e t
f c b e t p e S o o ? n c n b c f c c / b e t o e l c h e m e t g c o e ?
n e / f a c ï j t e / c n b ? e e t a c l j t i g c B l a b e c e n b e ?
h ï e e b t t o o ? b t : n / b i e l o n t o m b c h a n t e n g e ?
f c l j a e c t / e n b e o p f o m m i g e p l a e t f e n b i e p g e ?
f n e b e n / c n b e b a n r f c b a e n t e / b o c b j e ï b e e ï
h ï e p n b e c / b e n Wijngaerc-bladeren r i e t O l î ?
p e ï i j c h 5 i j n . S e g c a ^ - b e c t o i g e B ï o e m e n
h o m e n t n f f c ï j e n b e b ï a b e r e n b o o i t / t o a e r n a
b e B e f î e n c e n a ï ï e e n / o f t e t t o e c b p m a ï h a n ?
D e r e n t e b o o ? f c ï j i j n h o m e n / e e r f i g c o e n e c n b e
t o ? a n a b b a n f m a e c h / m a c c r i j p g e t o o ? b e n /
g e c ï a c ï j t i g i ) b a n b e r t o e / c n b e m e t f o e t t o i j n ?
a c ï j t i g l î f a p b c r b u ï t / e n b e t o i t s a e t i n R e l j
b c R u p t e n b e .
S e b r u y n - r o o d e S t e k e l - b e f i e n ï j e e f t b o n c ?
h e r b e r c n g r o o t e c B ï a b c c e n a t ó b e b o o ? ?
g a e n b e ; o o c h $ i j n b e t a c l i e n m e t e e n b ? n p n -
p a e r f f e f c I j o ? f f c b e h l e e b t ; b e B e f î e n 5 i j n m e ?
b e i n ’ t e c r f î e g c o e n / m a e c r i j p g c t o o ? b e n /
b e c h r i j g e n e e n b ? n p n - c o a b e o f t e p a e t R e
b e c t o e . 3 n a n b e r e b c c ï e n 5 i j n f e b e b o o ? g a e n ?
b e f o o î t e g d j j c h .
Plaerfe. S e Stekel-befien g c o e p e n i n
Braem-beßen, in ’t Latijn Rubus.
Geflachten.
Bramen sjjrt in toiïbe cnbe tamme/
_ V 0íeHÍBne.beíieh ofte Fra m boy Í en nt>
noemt too?ben/ afgebeeït.
Gedaente. S e e c c f î e f o o 2 t e b e c f p j e p t f î e i j
t o i j b t e n b e b ? e e b t m e t ï a n g e b n p g ï j f a n i e
r a n e h c n / b i e m e t f d j c r p e b o o ? n e n b e t i f e n s t j u ,
W e n b e f e r a n c h e n f p ? u p t e n b e b î u j m - g c o e n e /
m a e r o n b e c t o a t t o i t a c R t i g c b i a b e c e n u p t /
b e t o d c h e r o u t o / ï j a r t e u a c n b e h a n t e n
b i e p g e h e i f t 5 i j n . S e b ï o e m e n / b i e e ï c h •
b a n b i j f t o i t t e b ï a b e h e n j i t f a m e n g c f e t 5 i j n /
h o m e n o p b e t o p p e n b a n b e r a u c h e n b e d b u
e e n / e n b e f c b i e r a e c t o a ^ t e b o o ? f c b i j n . S e
b ? n d j t e n 5 i j n b a n g e b a e n t e e n m a e c h f d / h o c
t o d b e e ï h ï e p n b e c / b e Moerbefien f e e c
g e l r j c h » S e t o o ? t d e n b e r f p ? e p b e n f î c b t o i j ô t
ï a n g b ^ b e W e r b e / o p b e e ï p l a e t f e n n i c u t o e
f p ’ u p t e n n p t t o c r p e n b e .
S e Hinne-befien 5tjn bc boo?gacnbe foo??
te in bcd beden geïijch / bocïj be ranchen
ban befe en 5ijn foo feïjerp Rehenbe niet / be
bïaberen bïeeehec groen ban bectoe / enbe
be b?ucïjten rijp gctoo?ben / 5ijn na ïjacr
m e e f î a ï ï e D e H o b e n b a n Nederlandt. j a e c t c o o t o f t e g c e ï a c i j t i g b b a n Î î o ï e ù c ” ^ S e
Tijdr. S i t b c c f i c c a c i j t i g b g e t o a ^ f p ? u p t : t o o ? t d b j e n g ï j t aïïe 3 | a e c n i e u t o e f c b e u t e n
Rec b?oeg in 't ^laer upt/ te toeten in Maert,
ofte ooch toeï in February, ’t bïOCpt l'n April,
cnbe in Y ïactfre ban Juny toc?ben be Befîen
boïhomen rijp.
Oefïeningh. too2bcîi meefî ban ÎBog?
teï-fp?npten aengetedt / enbe tôt ^tal-
baomtjeni opgegueecht.
AercenKrachten. S e oncijpe ©?ucbtcn
ûfteâtchd-befîensijnhout enbe b?oogb in
ben ttoeeben gcaet/ enbe een toepnigbt’fa?
men-tcechenbe ban hracïjten. ¿p geben
toqmigb boebt/d / enbe rauto enbe hout fap
ofte gijï in Y Hicïjaem. S e rijpe 5ijn foo
ffamen-trechenbe ban aert met. Dodonæus.
boû?t.
Plaetfe. S c wilde Braém-befien grocpeil
in bcfc enbe anbere Hanben aen be hanten
ban ûe Wchec^ ; in be Boffcïjen/enôe op on?
geOoutobe pïaetfen. S e Hinne-befien ofte
Framboyfen toO?bcn IU Nederlandt aUeeiî
inbe Hoben gebonben.
Tijdt. Bepbe befe foo?ten Woepen i n May
cnbe J uny , maer be b?ucijten too?ben in
Auguftus rijp.
Oefifeningh. ScBramen, omôatfc ban
f e ï f 0 in Y toiïbe genoegïj boo?t homen / he?
ïjoeben geen ocffeningïj; maec be Framboy-
ientoo?ben in be Hoben boo? ïjet inïeggen
Dec too?tden in De Jllâaent February bco?t
gefct/ cnbein fcRabutoacíjtige pïaetfen tot
ïjeggen ofte aen fcïjuttinge geplant : JHen
moetinacïjtnemen bai De Rrupchen/ bie
b?nc¿í
des Nederlandtfen Kruydt-boecks. 4 f
lyiicôten geb?agen Bcbben / fiet boïgenbe
Saec upt gefneben too?bcn / toaec boo? be
jonge Rrupchen / bie om ïjet tmeebe !ïaer
bloemen enbe b?ucïjtf n b?agen / bed b?ucïj^
.baerber too?ben.
Aert en Krachten. S e jongc bïaberen
cnbe onrijpe b?udjten 5ijn hoiit en bjoogïj
ban aert / naer fommiger Reïïingc tot in
Den berben graet / cnbe baerom Recchchjch
t’fainen - tccrhenbe ban hcadjteit. S e
. Framboyfen 5ljll foo hoilt / b?00gü e»be
t’famen-trechenbe niet. Dodonæus.
Medicinael gebruyck. Voor heetei\vee-
ringeen iwellinge van de Mont , Tonge
end”e Keel ; Bcemt joiigc Braem-bcfien-
bladeren ecn ïjaiibt boï/onrijpc b?ndjten bier
ïoot / gchnciiR síjnbc / hoocht ftet op in
fcïjoon îDatec tot een Raïf pint I enbe boo?
gcfegen 5ijnbe / boet’ec bp ongepijnbe
loninglj anberijaïf ïoot I mengïjt bit te fa?
men om be iBont baec mebe te go?gden
cnbetefpoeïen. Matthiolus.
Om de bloeyende Speenen ofte A mbeyen
. ' te ftoppen : Bccmt jOligc Braem-befien
bladeren foo bccï bail lîoobeii / Rootfc
hïepn enbe ïegljtfeop ïjet fonbamcnt. Dodonæus.
Voor Schurftheyt des Hoofts, endeloo-
; pende Seeren : Becmt be jonge bïaberen
enbe onrijpe b?ucïjten ban dch^ een ^anbt
. boï / hooehtfe in îDrjn / toacr mebe gïjp
. ïjet Hooft ofte be ^leeren toafc^en fnlt.
Ravelingius.
Voor Y Graveel.- Galenus p?ijR ïjî'ec tegen
be toO?teïcnban Braem-befien ; Plinius
be bïoemen en Braem-befien felf^ in îDrjn
gcfobcn enbe bie geb|onchen.
Trang-wortel oft e Stal-kruydî,
in ’t Latijn Owow/x , Reña hovis.
Geflachten.
D^ t Setoaé toO?t in Prang-wortel met
Doo?nen /' fonbec ôoo?ncn / enbe ïeg?
genbe Prang-wortel fonber ûoo?nen onber»
fcljepben.
Gedaente. S e gernecne Prang-wortel
met boo?nen toaR niet Ijoogcr ban cen fpan
ofte ttoee / bcd bimne cnbe tape tach^hen^
iipttoerpenbe / bie in ïebehen^ berbeeït enbe
met Rïjcrpe boo?nen befet 3ijn ; acn befe
groepen hïepne tonbtaeïjtige boncher-groe?
ne bïabehenÿ / enbe paec^-achtige ofte lijf-
bectoige bïoemhen^ / ban gebaente be Erw-
te-bloemen niet ongclíjch / befe 5íjn felben
íjf d toit ofteget ï í nabe bïocmhené boïgen
hlepne ïjaiitohnto met pïat ^aet becbnït.
Sëtoo?td/ bie feec ïjact \0 fp?ept Rcïjïanch
upt.
Plaetfe. fDeiî binbt bit getoa^ in Brabant
enbe anbere Hanben ban Nederlandt, op
be Bouto-ïanben en bc neffen^ be hanten
banbefeïbe.
Tijdt. be Hente fp?npten be nieutoe
bïaberen en fcïjeuthen^ iipt ; De bïoemen
homen in Juny , July enbe Augeftus te
boo?fcïjijn.
Aerten Krachten. SetoOJtdeilbe bOO??
nainentïijchbcfcïjojfre/ i^ toarm en b?oo3
in ïjet begin ban bcn berben gcaet / afba<
genbe / bun mahenbe / enbe boo?fmjbenbe
ban hcachten. Fuchfius.
Medicinad gebruyck. Voor het Graveel
ende om de Steen te breken : BcClUt baU ÖC
geb?oogïjbe fcjjoîfTe ban be too?td een bie?
rcnbeeÙoot^/ cnbe geeftY met toitte ÎBijn
in. c. Bauhinus.
Voor de A mbeyen ofce Speenen ; Jbecmt
banbe too?tden biec ïoot / hoocht ï)« in
îDijh tot een pint / enbe ïaet ïjicc ttoee ofte
b?ie maeï baegh^ cen roemcrtje boï ban
b?inehen. Dodonæus.
Voor verftoptheyc van Lever en Milr,om
de Maent-ftonden te bevorderen, ende den
U r ijn afte drijven: Beemt îBater batmct
îDijn ban be too?teïen gebeRiïïeert i0 biec
loot / enbe geeft ôet in een rcp^ te geh?iipc?
hen. Fuchfius.
Voor’c Vlecfich Scheurfel: Matthiolus
becfèhert bat ïjp een jBangehent ïjeeft / bie
ïjet poeber ban befe too?teï bed TBaenben
ïanchacïjter eeningenomen ïjebbenbe/ ban
ïjetBleefîgïj .^cïjeucfd genefen i0 getoeeR*
Matthiolus.
3
r : ï i
Pit I
L '
m
»
H
u
i
Si
'n
l d i ' -
A
A