ï t f
‘ -il I 4
' i !
i í
I i/
28 Het Eerfte Deel
bP Rjn Wocmhcn^ tc booîfifjijn / cnöc bcr?
ftrijgljtaïîS Dan nieutoe fcbentcu; öe b|ncij?
ten tocgDen in De H ctfR njp
Oeffeningh. S c Boom des Doodts toO|t
Ijicr te Hanöe öooi jact / too2teï-fp|upten
cnöe inleggen bccînenigÎjbiriDigbc ; inen
plantfe in Maert in fabeïacijtige Werbe/ enbe
op boncfecre ofte fcbabiitoäcljiige plaetfen.
. Aert cn Krachten. S c fe ^oom tocröt
bau be oube ïtrupbt-befcijiijbcr^ onbcr be
fcöabeiijcUeenöebergiftige SetoaReii gere^
ftcnt. iiB a e r in be Nederianden enbe in
Engelandr ijS ijp foO Îjinberïljîii / nocij Rjn
fcbabntoeöennien|r[)Cttfoo fcOaöelijch niet.
Galenus, Diolcorides, Dodonæus, Lobel.
Derne ofte Mafl-boom ¡
Latijn Abks.
Gedaente.
in t
D <í5 Denne-boom toaR in be ijoogfjte
tecïjt op / toaer bau öe Rain belieben
Rinber hnoopcn enbe boben gemeenlijch
hnoopacbtigl) Í0. M pt peöer bau befe hnoo?
pcn ofte leben homen bicr tachen/ bie te?
gen maïhanberen ober Racn j enbe in bc
Ijooghte fcijupuii ophlimmen / te booifcljijn /
toaer upt toeberom hlepnber tach^hen,^/
boci) maer ttoee tegen maïhanberen àenge?
boeght / enbe nebertoaertiJ a f Ijangehöe /
boo|t fp?uptcn. S e blabecen sijn ianehtoer?
pigt) / coiibt / enbe booj fpit^ ofte fcljerp.
S e bpicijten bK aen ïjet cpnöe ber tachen
booit homen bcRacn upt beei facijte t ’fa?
meii-gheboegi)öe fcljelRringen / toaer in
hlepne j^ o th cn á beRooten leggen. ^ p t bc
fcboiffe bau öe jonge Denne-boomen biocpt
ecn inucmen cube hïarcn í f euR / bie ban
fommigen VeneetlchenTarpentijn genaemt
toerbt.
Plaetfe. © an bcfe SBoomcn binbt men in
be Nederianden Ijicc en öacc tot cicragic
Hanen enbe 23aRcijen geplant.
Tijdt. S e Maft-büomen bcljonben ijacc
H o f bell geljeelcn iD interöoo| / cnöe baer
©lucbten too|beii m be H ctfR tijp
Oeffeningh. Sefe 23oomtii tofcbeii fjicr
te Hanbe ban jaet/ Ijtt toeïch upt Noor:
wegen obfc gcfonbeu too|bt / boo|t geteelt.
S it 3act in toater getoeccht 5ijnöe/ moet
men in een 2ßach ofte op cen feer toarme
plaetfe b|ocgij in be Heute jacpen. S c cerfic
i©intcr too|benfe boo? hoube enbe fcbiale
toinbcn bebecht / enbe baer na in Maert ofte
April ttoee boeten ban maïhanbecen in fa?
beïacïjtige Werbe berpïant / befe 4 ofte y
pareil opgetoaRen îbnbe/ becfetmenfe ah
toaer men bie begeect te bebben.
Aere en krachten. S c fci)0?ffe CUbC bla>
Deren ban bc Dennc-boom i0 berb|oogcnbe
enbet’famen-tcechenbc ban aert en hraclj?
tcn- S e muctoen H t tR han Defe 23ooni
upttoenbigb gebnipcht / berteert / ber
uiuctot / boet fcijepDen/ bacgbt af/ cube
gcneeRaïïeberfcIjc Buetfnreus. intoenûigïj
gebeRgbt maccht be B u p ch tocech / cube
blbft ben ^ c ijn af. Dodonæus.
Medicinael gebruyck. Voor den Roode
Loop : Beeint gebioogbbe blaberen ban
Denne-boomen eeil biercilbecï ÏOOt^ / fijíl
geRooten jtjnbe / geeft bet met roobe iDyn
oftegeRaeltlDatecim Matthiolus.
Voor ontvloeyinge des Zaets; BCCmt CCtt
bierenbeel ïoot^ ban be genoembe bïaberen /
enbe laet bet met een berfcb énbe toeed» gcfa?
DenSpgeb|Upchen. Dodonæus.
Voor Lever-fucht ; Beemt ban bc bïa?
beren ecn bierenbeel ïoot^/ enbe neemt bet
met oube goebe IBee in Dioicorides.
Voor Tandtpijn: Beemt Denne-oladc:
ren foo bcd gcnoegi) /. sietfe op in asijn
be todche gïjp ï>eet in be mont fuit bouben.
Diofcorides.
VoorEnghborffigheyr, Heup-gicht,Graveel
ende ontvloeyinge des Zaets; BceiUt
VeneetfcheTarpentijneeU ïoot/ CCn DopCt
ban cen €p / mengbt bit met Hotnbcr ofte
©leefcbfop foo bcd geuocg i^/ om boo| ccn
tep^ te gcb|upcheil. Dodonæus.
Voor het uytfincken. des Aersda-rmsd
Beemt een pïaiich ban befe Boom / maecht
bem tegen bct buur ïjcct / enbe ïaet ben j^a?
tientbieceemgctbbt opRtien. Fuchfius,
Voor Koortfen en 5’cheur-buyck: Beemt
ba»
des Nederlandtfen Kruydt-boecks.
naii Dr afntfcBarfîit bafï oftc fcBoffl't tte c
?oo“ / Or!ng.e Yhellen cm balf lOOt / Dinôt
ïift 01 ccn facMc/ cnbc bangbt btt m ccn
K a c tcn iSinfc-Uiün / cnbc Sfinriit B«r
Mucbiccen ban ecn gocben ô|onch
T imper’ ofte Blae samten, in Y La-
GedacHte.
D ^t Sehflointe toaR bichtoiï^
to ij^ op ; bet bout i^ mit / feec
cnbc üaft m fcbojfrc Wr«b Stocn Bioe
tn bate / al^ ccn .Slanatn bupt ' m« Stoart
ocplacftt. ®eWabcrtn aebirl«" S
bladeren fcct tOCÎ / CllbC VDaflcn
in't (ittsà aeiiteït tntööcl-tibbe geüoegut/
nocbtan^Stjnf^bï^b«^^»^ ^ v !
' niet fod Rerchban reuch. Sebïocm en Die
toit 5iju ,/ b w n troî^-toij^ bier otte biH bp
eeu7 toaer na be blaegjen^/ toaec in glje?
mcendijdî ttoee hlepne Bo o th eu ? ïeggen /
te booifcbbn homen. S e Boothen^ 3ijn met
een barbe rofacbtige fcbdh bebecht / toacr m
. gtoenacbtigb mtrg beRooten .
^ Piacele. Sefe Boomen gtoepcn op bed
'■plaetfen in Y toilbe/ enbe too|beu ui Jorn?
j mjgeProvintienban Nedcriandc m be
' bru onberbouben. .
Tijdt. S e bïormcn homen mbe IB a e n t
Mayboo|t/ maerbe Bbothcn^ tocrDm in
. Auguftus enbe September Cljp.
Oeffeningh. S i t gebooiiitc too|bt bail
, fiiiUuo|td-fp?uptcn aengequeecht / enbe m
beJBaent February berpïant. ^
Aen cn Kracbcen. i^ o î ölt
gttoajj necgen^ toe geb|iip.chïiich ojte. ber^
ifocbt. Dodonæus.
Tlaîanus.
, Gedaente,
ەe Boom toccbt Rer stoacr / enbe
a .Æ bcctp?eptiicbôoo||îjn iTieiii9t)tituöigc
taclicntoytenDc bjccOt uyt. bïaôECen
5|jn fttt gcoot / tnîj£ oy uec(cijepôc piacttcn
gcjiieôen. ^0 bloenicu 3D» D» f»öc
D
bïceeh ban coïcuc ; De b|ucbtcn 5tjn tontoen
enbe rupgen-bolïen / ban coïeur De groote
Kliffen gdijch / ïjangcnbe aen Rcdhen^ / De
cen langer aï^beanber. ^ ,
Plaetfe. S c PlatanustocrbtluNederlant
alïeen in be Hoben ban be fôrupt-beminncr^
onDecbowberf. . ^
Tijdc S e blabecen fp|upten in be May
IBaentbooit / enbe in Auguftusbebint men
bctsaet inrofacbtige toolligbcpbt gctoichdt
boïhomen ryp te 5bn.
Oeffeningh. Sefc Boom too|bt mecft
boo? in-ïeggen bermcnigljbuïbigÔt / enbe
begecrt een bocïjtige enbe toarme pïaet^.
Aert en Krachten. S e bïaberen ban be
Platanus 5ijH raatdijchbocîjt-mahenbe enÿ
berhoelenbe ban natuur / maer be fctjoitfe
enöcbiucötensijn toat meer bcrb|oogcnbr.
Galenus.
Medicinael gebruyck. Voor ontftekinge
ende finckinghe die op de Oogen vallen ;
Beemt ban be maïfcïje enbe jonge bïabece»
ban beu Platanus een ofte ttoee ïjanben boï/
5icôtfe in îBijn enbe ïegïjtfe op De Sogen*.
Diofcorides.
Voor Tandt-pijn : Bcemt De fcïjo|flebait
befe Boom foo beeï ban nooben i0 / hooehtfe
inasijn/ betoddîegïjpbichtoiï^inbe mont
fuît Ijouben. Matthiolus.
Voor Schurftheyt : B cem t aRcijc ban
Platanus fcï)0|ife geb|anbt een ïoot / S ï ie
bau Boofen ttoee ïoot / îDafcR foo bed ban
nooben i^ / fmeïtenbcbecmengïît bit te
mentotecnjaïbc. Ravelingius. •
A z e d a r a c k .
Gedaente»
Zedarach toaR Op tot ten gcoote
/ B o om / behleet met ccn effen gratuto?
afïjtige Idjoiffe / aï^fe jongijli^ / maer routo
enbe gedmpeït / aW co u b cn ^ ; toîcn^bïa?
beceu bonchec-groen banbertoeu sijn / ban
gcbafute biebanbeQp aifteç-boom met on?
adîjch / maerDiepcrgcfcljacrt ofte geheitt.
k u t DeoaRptongijDcr bïaberen homen lam
ac'ilccliicife i" Oc pacc^-acbtisetoelcicclm ^
ilf
.1-
lîil
î b
- Ì
ihr