H .
ip 8
H E T E L F D E D E E L
Nederlantfen Kruydt-boecks,
B e s c h r y v B N 0 e
Het Elfde Deel dès Nederlandtfen, &c.
ill ijaprigcc; anbcrfïné ban bïoerniîcné cn
jaet-iijcft. Í
Rauhcné I Roctod Mcpiiber / fccc gc?
0 c tamme Kooîen toojbcn til bc ©obcn
tian Nederlandt obccbiocbí'g onbccRoubcn.
wilde Kool toojbt beeïtRbté acn be Ecc?
lijchcn gcbonbcn,
Tijdt. 0c tamme Kolen RjcngCU Rct bOÏ?
knbc ^acc / na batfc gcsacpt cn gcpïant
|ijn I in Maert of April Racc bïocmcn/ cn
In May cRp sact bOOJt: aïïccn be Bloem-kool
Jincgt Ricc tc Eanbc fdbcn blocmcn cn sact/
<®e0 aci|ten/ «^edaentt/piaetre/ ® g t/ €^eifcninöl|/«cit/ ïHtac|i|inaec ’t toojbt oné upt italien obccgcfonbcn.
ten en Âcbîcmad gebjupcíi bun uïberijanîie Âoeÿi -tîciipliencn eet
bure îDojtden / bie in be i^oben bun Nederlandt géoeffent
en onberRouben iuojben,
Kool r m*tLzti}n Braffica.
Geflachten.
3It iBocé-hcupbt toojbt in
tamme en wilde Kool on?
bccfcïjcpbcn. 0 c tamme
Kool Rccft bc boïgenbe me?
be foojtcn : tc toctcn / WitteSluyc
of Kabuys-kool,
roode Sluyt-kool, Savoy-
kool, Bioem-kool cnbc Bruyne Krul-kool.
Gedaente. 0C witte Sluyt-kool Rccft CCU
bicïîc fîccï / cn gcootc bjccbc bïabcccn / ban
bupten met bceï biche cibben booj ïoopen /
bc binnenfîe bïabcrcn mcbcbicRt in ccn
bjongcn sR« / eenigRfïnté gdRch / tn
bccfcRiïtban befeïbe in bertoe / en om
wilde Kool bïoept in bc ¿orner.
Oefix-ningh. 0e Kool saept mcn in Y be?
gin ban Maerr, eutoojbt in Y ïaetfîe ban
April gepïant. 0e Bloem-kool moet mcii
in’t ïaetfîe ban April ofte in May in Y toaf?
fcn banbe ,^aen saepen/ en baec na bec?
pïanten.
Aerr en Krachten 0e Kool 10 toatm eiî
DjoogR ban aect / cn ban gcmcngRbc hracR?
ten / om bat Ret fap ofte Ret afsiebfd ban
femin geftooten / enbe langldtoerpracctaijö^i^oo^ tokdRchafbe^^^^ enbe 2pupeh
Inatdifâk îBannctt ûtfc «aol ûe(,oiJtee*iiiafï«ofctniB»
Reeft / bjeugRtfe iilPfîontie ban be fdbe beé tointeré toeberftaen Reeft, * u r t’ifra mcnn--t re.cht / en
(jtt baoHafrMng(jctac(itefîcrtintt toliiIi£'Cft)îopt- Brunfdfus, D.oicondes,
bïoemhené boojt/bie ban hïepne saet-ïjûiil^»]^"“^-. , , , w ■
hené lïibûÏBht toOîbcn | Medicinaelgebruyck. Voor m-en uyt-
0e Bloem-kool bechcRgRt Ricc te E a n Jw e n t e Wonden : 25crepbt een afsiebtfeï
ecn mateïRche groote fîed / met toit-grocil^b ’ ofbertnengto J/
ne / ÏangRtoerpige / bjeebe bïabcrcn hllonbt-bjanchcn f” ^ i «
bïccch- of toit-grocn ban bertoe / bie ftcR i toaffen / boojt-bjcngcnbe acn Y oppecjljiüilé bjmchcn : cnbc ïcgt bc bïaberen ban
gdRch ccn conbc hlootofhrop bich en bicRt in Rct mibben bcc bïaberen ccnigc PÎaeftcr-togé oP- Joh.bchroderus.
tocftuptcn. îDannccr bcfc Hooï bcé îDin? gracn-toRfccnbicRtbp ccn geboegRbe npt
tcré obcr ftact / foo omftuptfeftcR inY booj? fpjuptfcïcnban bïocmcn / be tocïchc ail
jaer/ en bjcngRt boojt / acn ccn ftccl ban infpRfcn gcbjupchttoojbcn.
omtrent ttocc of bjie boeten RoogR cn ccn
bupm bich/ gccïc bïaemhcné / en baec na
ÏangRtoerpige Rauhené/ met hïepn/ ronbt
cn bjupn sact gcbuït. 0 c toojtcï ié met bccl
fafdmgcn iu bc acrbc bcbcftigt.
0e roode Sluyc-kool ié be boojgaeube
witte Sluyt-kool in aïïeé geïRch / upt-geno?
mcn batfc ecn tocpnigR upt bcn bïaeutoen
roobtban bertoe iéV
Savoy-kool i0 bcn Sluyt-kool, om bat
0e Bruyne Krul-kool fcRiet feer Roogi
op / toiené boucher- of stoart-groene W
beren/ bie acn De hanten gefneben en
hronchdtsRn/ ïangRé be fîeeïen uptfi
ten. 0efe foojte ban Kool ftupt ftcR iiii
mermeer toe. 0e bïoemen / Rautoen
sabcn sRn ban gebaente bie ban be wk
Sluyt-kool gelRch.
Wilde Kool Reeft Ûïaberen gelRch ti
ban be Rapen geïierft / maer toitacRtigi
Voor verftoptheyt van de Lever, Mildt,
en Scheur-buyck : 0e Kool, bOOJuament?
lijch be coobe / rauto met asRn gegeeten /
toojbt / Riec toe gepjefen : fommige Rebben
groote bate gRebonben tegen be Scheurbuyck
in Ret gebjupch ban Y toatcc baer
roode Kool in gefobën Reeft Diofcorides.
Voor vuyle Sweeringen : ,ï5eemt fap baU
Kool, becmengRt Ret met Mttl ban Foe-
negrieck-zaet tôt een falf of paphcn / en
iioetRetin be ¿toeecingcn/ onbercuftlRcn
toafcRtfe bichtoiïé met Ret afsiebfd ban
Kool. Dioicorides, Galenus.
299
Om deHerzenen van overtollige vochtigheden
te fuyveren : ^ecmt Ret fap bau
Kool, en Radt Ret in be ,?^eué-gaten op.
Galenus.
Voor Doofheyt en tuyten der Ooren :
0jupptRet fap ban Kool met IDRn bet?
mengRt toarm in be 0oren. Plinius.
Voor Engborftigheyt, Longe-iucht,Hoeft:
en Heefiglieyt : ^eemt fap ban roode Kool,
Sicb Ret met ©oningR of ¿upcher tôt ecn
¿proop / en ïaet Riec ban bicïttoiï# gRe»
bjupchen.
Voor ghevallen of geftooten-Buylen en
blaeuwe Pkcken : EegRfYc be gcftootcn
bïabecen pïaefter-toRé op. Lobel.
Voor Wormen des Buycks: Ji^eemt eClt
bierenbeeï ïooté Kool-zaet, fRn geftooten
SRnbe/ gecft Rct met beguaem nat in. Galenas.
Melde, in Y Latijn Atriplex.
Geflachten.
ip) 3}t Hcupt toojt Ricc te Eanbe in tamme
of Hof-melde en wilde Melde onbet»
fcRepben. 0 e tamme foojte ié in witte en
roode Melde gebeeït. 0nbec be wilde foojte
bcRoojt Ret Hrnpbt Ganfen-voet genaemt /
en ié ban oné in Y bRfbe 0ecï befeé Hrupbt-
boeché befcRjeben. ©an be bjeembe ftinckende
Melde, in Y EatRn A:riplex Hir-.
cina genaemt / beftet in Y febenbe 0eeïban
bit25oech.
Gedaente. Witte Hof-melde Reeft recRt
op-toaffenbe / geftreepte en getachte fteelen/
bic fomtRbté een iifâané ïangRte opfcRieten/
onber ronbt / en boben hantig. 0 e bïabe?
ren sRn onber bjeebt / ïangR/ en booj Ipité
toc ïoopenbe / bïeech-groen en toitacRtigR
ban bectoe / aï offe met med beftooben toa?
ren. 0e hïepne bïoemhené / bie aen Y op?
pecftc bec fteclhené / fter bcd bp ecn berga?
bert te boojfcRRn homen / sRn greï / en tooj?
ben ban feec bed saet in bïaeéhené befïoo?
ten / geboigRc. 0e toojtd i0 ÏangR / en met
beeï fafeïingen beRangen.
0e roode Hof-melde l'é be boojgatnbe
2 ban
l / l
K
: I
t ivsi'
Ih I H
il
S ' 'r\
ur»»î
1 i "
■ i î „
tali’ f d I 1 k
ß i ,
a*
‘ri.
r iii *
tal ^ ■ I t ’
r s
•rit ^ ) ..il - li
m