\ \ f
I
; '
/ * l i '
; U ' :
í { '
; i.1 , li :
i !• Y
I
í
/í
f f ! 1
, ./ ( !
! f I i
: 'Ì
7 . 1
1 i 1
r ,f
j
1
' i
Roojen-hoomi in Y Latijn
Geflachten.
Tp^«Ö Pvoofelaer too?öt ï)Yt tc Hanbe ín
x J tammc en toiïbe afgCbcdt ; bc tamme
oftc Hof-toofcn 5ijn be naboïgenbe: wicte
Rooien fiichclbe en bubbcïbe; roode Pro-
vincic-rooicn, be toelcfte bp fomnitge Hief-
hebbcc^ met ttoee ja b?ie Ijonbcct blaberen
gebonben tooibcn ; fluweel ofte Pat-roien
encfteïbc cn biibbcïDe / Mufcus-roíén encheP
ben grofffenttnonbcrljouben: S e Hontj.
roíen grocjjcn Op ÖoogÖ Hanbt acnbeímní
ten ban be Wcher^ enbe opgetoojpen S jaclj?
ten / bcDuyn-rooskens too?bcn aen be
ftant in bc Snpnen gebonben.
Tijdt. S e Kaneel-roosken« aï^ OOCh be
toilbe Roofen bloep«! beeï bioeger aï^ be
tammc/ Doclj fp to#?bcn meefî aïïe bïoepenbe
gebonben in May ofte Juny, alleen bjengen
be Mufcus-roofen ijacC blOCmcn in Auguflus
oftc September te bOO?fcljijn. Lobcl bCC?
des Nederlandtfen Kruydt-boecks. 41
Voor onmatige hitte des Ingewants ende j azijn ecn ÏOOt / mciigïjt bit te famen / cnbC
om het Hertetcverquicken: BeemtRoo- |boeciicnijiec111natgeinaeciit5tjnöc/ fnïtgp
___ rrïipinnmht / OU ïict ©002 boofc biiiben.
beenbubbeïbe/ Caoeel-rofen,gecleRoien; jhaeït bat be Roofelaer in Engelandt fom^
onber be toiïbe too?ben gereftent be Honts- tfjb^fijnbïabercnnietenberïiefî/feerb?ueïjt
rofen, Duyn-rooskenscn Egelantier
Gedaente. Wïïe be f002tcn ban Roofen
battici en bîchtoiï^ ttoec maeï/ fomtijbt^
ooch b|ie maeï bïoemen geeft.
fchieten op met houtachtige tachen oftc
Oeffeningh. S e Roote-boomen toojbcil
ranchen / bie met fcljcrpe boojnen / enbe ban op-ïoopcn ofte too?tel-fp?npten aenge?
tooo2namentïijch aen be toiïbe Roofen, ber
fien 5ijn. S e bïaberen 5tjn ronbtom be han?
tcn facghsltoij^ gefchacrt / bijf ofte feben
aen een mibbeï-fîeeïhcn gehegljt/ enbc al?
tijbt ttoee tegen maïhanber ober toaffcnbe.
Wen Ijet oppccfîc ber tachen homen gca^?
groene hnoppcn tc boojfchjjn / bijf groene
cnbc fpitfe fcho?fTe ofte bacrbehcn^ upttoer?
penbe/ toaec ban be ttoce aen be hanten
cupghachtigh / en be anbere ttoce effen enbe
hatÏ5ijn/ bcbijfbe i^«enbeeene^ijberupg
enbe aen b’anbec haeï/ hier upt fpjuptenbe
.tjïoemenboo?t/ bie nahacr groote / hoïeur
en rench in berfchepbe foo?ten onberfchep?
Öen too2ben. fjijn het mibben ban befe bloc?
mert fcfjupïen fommige hapj-toijfc b?aep?
hen^ / bie op haer toppen geeïe nophcn^
b?agen. S e bïoemen afgebaïlen jijnbe/
bîengenfe ïanchtoerpige bolïchens? boo?t / bie
afe het 5aebt / Y toeïch in tooïachtiglj Ôap?
getoichcït ij? / rijp too?bt / cen fchoon-roobe
bertoe bectooncn. Wen be tachen ban be
Roofeiaers, macc boojuamciitlijch aen be
toilbe / pïeegïjt te hangen cen haprigh / ber?
tocnbe enbe fpongicu^ getoad / met bïochen/
geïijch routoe ^ijôe/ De toeïchc Bedeguar
genoemt too?bt. S e too|telen,fp?epben fich
toijbt cnbjecût upt.
Piaetfe. S e tamme Rcofen aï^oochbe
Egelantier too?ben hYt tcHaiibe in be Hotccït/
enbe met be bolle üHacn berpïant|
om batfe aï^ ban obcrbïoebige bïoemen boo|t
b?enght. S e Muicusroofen too?benàipoti
ten ofte bachen gefet / om be^ îDinter^ booj
bc hoube / biefe niet toel hounen berb?agen)
betoaeittetoo?ben.
Aert en Krachten. WÏÏC be f00?ten bûn
Rooien 5ijn berhoelenbe ban aect : toaet
bp be Provincie-roofen be gaï enbe gak
achtigebochtightötuupttoecpen : Seroode
Pai-roofen in tcgcnbeel 5tjn ban een t’fa-
men-tcechenbe natuur, Het binnenfîe geeï
bat fîopt meer ban De Roofen feïf^ Dioh
corides, Galenus.
Weimierchcn^ toaerbigh iâ htt geene
P. Potterus in Rjn Parraacopæa Spagyrica
fept : namcntïhch / bat De Roofen i bie
men roobe noemt/ tegen htt geboeïen ban
een peber ben Bupch toeech mahen. 0 nbe
iîîbienpemant het feïfbe toiï bcfoechen / bie
ncme een bierenbeel ïoobt^ ban bc feïbe
Roofen fijn gcRooteii met eenigh nat i\il
enbe hp fal bebinben/ bathP hYt ôoo| ö?i«
ofte bier repfen ter Roeï faï moeten gaen;
maec bit gefcjjiet aïleen boo? bien fp oe mont
banbeiHaeghtoeRupten/ en baer boo?iùe
obertoïïighebcn uptb?ijben.
Medicinael Gebruyck. Voor pijn ende
ontftekinge der Oogen:Beemi: Roofe-water
enbe toafeSt.be Sogen bacc mcöe.
Voor
uni iici I i « - * ' l ’I y. ,
fen-water met toitte ^upchcr gïjeincngut/
Ytocïchin be Apotheken Julapiam Roiarum
ncnaemt i0 ; bit too2bt onber te ï-
biancheu enbe HcttRerchcnbe Mixcuren ge?
tollbCht. Difpen. Auguftan.
Ômde flijmerige ende galachtige Voch-
tigheden uyt tedrijven,ende aile verhirtinge
des Ingewants ende brandende Koortfen te
bluffen ende te verkoelcn; Bcemt Tamarinde
bÎcr ïoot / hoocht bit op in SarRen-
toatec tot een pint / boet’cc bp ^proop ban
Provencie Rooien fe0 ÏOOt / menght bit te
famen enbe ïaet tjicc bichtoifd ban biinchen.
S i t feïfbe bccmach ooch be Confcrf ban
Provencie Rooien bcccpbt. Dodonæus.
Voor Hert-kloppinge, aiderhande Buyck-
loopen ende overtollige Vloeden der Vrouwen
: HYt tegen gebîupcht be Conferf ban '
Roode ôfte Pat-rooien bccepbt/ be gCOOtC
ban een Botemo^haet ttoee à b|ie repfen bc0
baeg^ ingcnomcn. ^
Voor Puyften , Secren , gefwellen der
Tant-vleefch ende open gaten : Hltt tcgcil
i^fcerbieilRigbeHoninghvan Roofen, be
toelche afbacgljt / fiipbert enbe berb?oogt.
Difpenf Auguftan.
Voor Ontftekinge ende Verbrantheydt ;
Ja /m ifn I Voor de wiccc Vloet der Vrouwenj on- ui:uj ii; vw
Bcemt een toit ban een 4Bpl S lie ban Roofen
foo beel genoegh i01 menght hier onbcr
toat Roofe-water, tiibc bcRcijcht bc bcRha?
bigïjbepïaetfehicrmebe. A. Mijnficht.
witte Vrouwen, on
op het ©00? ijoofc binben.
Gdderfche Roofe, in Y Latij n Sambucus
Rsßa.
Gedaente.
D^t hceRerachtigh gctoa^ i0 behleebt
met een afclj-gracutoe fchoiffc / toicnj?
Rrupchen boo? hnoopachtigc Icbchcn^ om
berfchcpbcn / enbe mct toit merglj becbult
5jjn. S e blaberen 5tjn b?eebt enbe aen be
hanten biep gehoccht. S c toitte bïoemen
homen in een ronbe / biche / berhebene bol
ofte tro,^ te booifcïjijn / naer be toelche geen
beichten otte beRen boïgen.
Plaetfe. S c Gelderfche Roofe grocpt al?
lecninbe Hoben.
T ijd t. S it getoa^ begint in be Maey-
maenr Rjn ciethjche bïoemen te bectoonen.
Oeffening. S c Gdderfche Roofe-boom
to0|bt al^ be gemeene Vlier-boom acugc?
teeltenbeonberhonben.
Aert en krachten. S c liatUUr etlbehcach?
ten ban befe Boom t0 tot noch toe ban nie^
mantonberfocht ofte behcnt.
in Y Latijn Gelfemimm,
Geflachten.
Bbe Hoben ban Nederland too|ben be
jLiiaboìgenbe foo|tcn ban Jafmijn gebon?
ben/ te toeten: WitteJarmijn,GeeleJafmijn,
1-11 _ : _ T . r _
matige Maent-ftonden, Druppel-piffe ende BlaeuweJafmijn, enbe Jalmijn met groote
afgaen van Y Mannelijcke Zaet : Beemt bC
onnjpc btnchten/ methctjaet gljcbiooght
5ijnöc ecn bierenbeel loot^/ geeft bit in met
roobe / Rcengen enbe farpcn IDijn / ofte
neemt be feïbe roobe oncijpc b|iichten een
hant bol/ hooehtfe in een pintlDijn / enbe
gecft bien îHijn tebiinchen. Ravelingius.
Voor Hooft-pijn uyt hitre ontffaen :
Beemt cen Roofcn-kocck , bcfp?engijtfc
met Roofen-azijn , cuDc binbtfc boo? het
©oo|-hooft. Sfte ncemt Roofen-olie b|ie
loot / Roofen-.vatcr ttoCC loot / Roofen-
bloemen^ biebanfoniniIClC bloemen,Die ban fommige SSppaaeennffcchheeooffttee
Catalonifche [afmijn genociut toO|b ; toicn^
bloemc biermael grootcr aï^ bc gemeene i0 /
OOCh toijt open / toit enbe aen bc onrechte
3ijbecoot. . . ^ r
Gedaente. S e lafmijn 10 CCU hceRccach«»
tigh 9th3a^ Ì iipttocrpenbe lange / hupgh'»
fame enbc groene getachtc rtj^hen^ / bic
met hnoopeii ofte leben oiibecfchepben / enbe
met toit boo^ mergh berbultjíjn; upt befe
hnoopen ofte leben fpinpten ttoce ober mal?
hanbercn groepenbe Reclhcn^ / toaer aen
s m í
/
hi
¿ .
i, ^
H
r
'j