Ruim is het uitzigt, en bragt hier de oogsttijd geen leven en
beweging, wat zou het landschap dan eenzaam en vertaten zijn!
Daar in de verte, op een bergvlakte, die door een dal van ons
is gesoheiden, schittert de torenspits van Be r g h in de morgen-
zon, overigens ontwaren wij naauwelijks een enkele menschelijke
woning. Ginds staat een steenen molen. Derwaarts leidt voor-
eerst onze weg. ’t Is de molen van W o 1 f s h u i s , en als wij daar
zijn gekomen, dan hebben wij het alou.de gebied der Heeren
van Valkenburg verlaten. Wij zijn in Wy l r e , een overoud goed,
dat reeds in 1075 wordt genoemd, als door den aartsbisschop van
Keulen geschonken aan de kerk van 0. L. V. op de t r a p p e n al-
daar. Later komt het voor als eene vrije rijksheerlijkheid, waarvan
het voornaamste gedeelte, met het dorp en kasteel van dien naam,
ten oosten van het land van Valkenburg lag, terwijl een
lange, smalle strook längs de Zuid-Westelijke grens daarvan zieh
uitstrekte. Tot op het einde der vorige eeuw bleef de heerlijk-
heid alleen van het Rijk afhankelijk. Tot Limburg noch tot
Braband, tot de Staatsche noch tot de Spaansche of Oostenrijk-
sche Nederlanden heeft zij ooit behoord. Als een wig tusschen
de aangrenzende landen ingedreven, soheidde dit deel van
Wylre, waarin wij nu gekomen zijn, het land van Valkenburg
van de landen van ’s Hertogenrade en van Daelhem. Thans is
Wylre een gemeente, als alle anderen. De heeren Kerens, die
het slot te Wylre bezitten en bewonen, voeren den titel der
heerlijkheid, maar heerlijke regten zijn daaraan niet meer ver-
bonden.
De molen van Wolfshuis staat op een hoogte ter zij de van
den grooten weg, die nagenoeg de grensscheiding tusschen de
gemeenten Oud-Valkenburg en Bemelen en die van Wylre uit-
maakt. Wij zien aan dien weg niets, wat hem van een’ gewonen
landweg onderscheidt. Maar niet altijd was hij niet meer, dan de
verfainding tusschet) een päar onbeduidende -gebuchten. Hier liep,
hoogst waarschijnlijk althans, nog in de middeleeuwen de groote
heirbaan van Maastricht op Aken, en al zijn tot nog toe de be-
slissende bewijzen daarvan niet te geven — dat hij reeds door de
EEN OUDE HEIRBAAN. 47
Romeinen werd aangelegd, laat zieh opmaken uit de oudbeden,
in zijne nabijheid gevonden. Hoe buitengewoon zijn breedte was,
laat zieh hier niet meer bespeuren, want het geineentebestuur
van Wylre heeft in 1858 den overtolligen grond ter zijde van
den weg verkocht, voor zoover die door hunne landpalen liep.
Maar elders is hij niet minder dan dertig tot vijfendertig voet
breed, en ook dit wijst er o p , dat hij oorspronkelijk niet voor
een’ eenvoudigen buurtweg is aangelegd. Een aantal „gasthuizen”,
voor arme reizigers en pelgrims bestemd, waren längs den zoom
der groote- heirbaan gesticht en voor en na met belangrijke goe-
deren begiftigd, uit wier opbrengst de kosten voor het herber-
gen der gasten moesten worden gevonden. Onder Bemelen, in
’t. gehucht Schuelder, dat ook onder Wylre behoort, te Gulpen,
bij Vijlen en bij Aken, trof men zulke gastvrije verblijfplaatsen
aan. De plaats, waar de eerste der genoemde inrigtingen nog
een halve eeuw geleden lag, zullen wij straks bereiken. Eerst
komen wij Wo l f s h u i s voorbij, welks naam schijnt te herinneren
aan den tijd , toen ’t in deze eenzame bergstreek niet aan
roofgedierte ontbrak. En nog is die onheilspellende naam met
het karakter van het landschap niet in tegenspraak. ’t Is een
woest, romantisch plekje, met het witte huis en de vervallen
schüren en den waterpoel onder het weelderig houtgewas,
dat wild längs de zoomen van den breeden, hollen weg is op-
gegroeid. Dat wij er weer eens wat lommer vinden, dat geeft
aan Wi olfshuis voor ’t oogenblik in onze schatting een gansch
zeer groote aantrekkelijkheid.
Tot „Ga s t h u i s ” toe is er wat schaduw längs ons pad, dat
ook niet meer over den bergrug loopt, maar een weinig daalt,
om straks weer te klimmen naar het niet zeer groote en toch
in zijn soort vrij aanzienlijke gehucht, dat nog den naam heeft
behouden van de vrome stiehting, waaraan het zijn’ ooTsprong
heeft te danken. Het gasthuis zelf is verdwenen. De hoeve, die