Op het gevaar af, dat de voerman ongeduldig worde, omdat
wij zoo „miestig” lang weg blijven, en ondanks zijn dam-
melen ' om wat haast te maken, verzuimen wij toch niet, onze
aandaoht te schenken aan het wel verwaarloosde en vervallene,
maar toch nog altijd om zijn’ bouwstijl zeer bezienswaardige ge-
bouw op een’ hoek der markt, dat het jaartal 1591 in den gevel
draagt. ’t Is ten ondergang gewijd en zijn val is nabij. Zijn beste
dagen heeft het trouwens blijkbaar reeds lang gehad. Misschien
is het wel verdwenen, als deze bladzijde het licht ziet. Welligt
komt er spoedig een modern gesticht op de ledige plaats, zeker
vrolijker, oogelijker en vrij wat doelmatiger, maar niet ligt zal
het nieuwe in fraaiheid van metselwerk, in sierlijkheid van ornamentale
, dit oude evenaren.
Eenige schreden verder, in de St. J o r i s - d o e l - s t r a a t ,
zien wij een tweede gebouw, dat Sommelsdijk tot eer verstrekt,
al is het op verre na zoo oud noch zoo smaakvol. Dit is een
gevel van 1768, die met een aantal in steen uitgehouwen wapens
pronkt. In plaats van den ouden St. J o r i s Do ei en is dit deftige
doelhuis opgerigt, en dat het _bouwen voor eene eeuw goed-
kooper was dan tegenwoordig, blijkt ons wel, als wij vernemen,
dat het de som van /4 8 0 0 heeft gekost.
En nu. weer in den wagen. De paarden zetten het in den
draf. Wij slaan een enge dwarsstraat in; weldra hebben wij het
dorp achter ons.
Het oude land van Sommelsdijk is in 1464 door Adriaan
van Borselen bedijkt, of misschien herdijkt, al blijkt daarvan
uit de geschiedenis niet. De naam Som m e l s d i j k is ouder.
Margaretha van Bourgondie, wednwe van graaf Willem V I, had
in' 1417 een uitgors, Sommel s d i j k geheeten, ter bedijking
ontvangen van Jacoba. Die uitgang wettigt misschien het ver-
moeden, dat er vroeger een dijk had gelegen; en herinneren wij
ons, dat het oude land van Dirksland aan den stroom Sonne-
1 Met de voeten stommelen.
m a r e lag, dan vinden wij in Sommel s d i j k misschien een ver-
bastering van Sonnema r e s d i j k . De naam Some r s d i j k ,
waarmede het dorp in de volkstaal genoeind wordt, heeft dan
dien ouden vorm nog beter bewaard. Floris van Borselen kocht
de gors in . 1430 : zij moet töen bewoond zijn geweest, want
Jacoba verleende aan hare bewoners tolvrijheid. De bedijking
volgde in 1464. In 1487 was de heerlijkheid het. eigendom van
Anna van Bourgondie, hertog Philips’ bastaarddochter, die met
den Heer van Ravestein gehuwd ' was. François van Aerssen
werd eigenaar van de inmmiddels veel verbeterde en door voort-
durende inpoldering aanmerkelijk uitgebreide bezitting, in het
jaar van Oldenbarneveld’s dood.. Ten jare 1825 werd de heerlijkheid
door de erven der laatste bezitster uit het geslacht der
van Aerssens verkocht. Sommelsdijk was van ouds een Zeeuwsch
.leen en kwam eerst in 1805 onder Holland,
Bij de nieuwe regterlijke organisatie bleef het dorp de zetel
van een kantongeregt, gelijk het sints 1838 was geweest, na in
1810 de hoofdplaats van een der beide vredegeregten op het
eiland te zijn geworden, Willen wij ons voorstellen, wat dat
voor de plaats zelve en voor het gansche- eiland beteekent, herinneren
wij ons dan, hoe het hier tot in het begin dezer eeuw
was gesteld,
Wij zijn Sommelsdijk uit en op weg naar Dirksland, dat
een klein uur verder ligt. Van den breeden beplanten dijk,waar-
over de weg ons leidt, overzien wij een uitgestrekte landstreek
en daar ginds, uit de vlakte, rijst de toren van Nieuwe Tonge.
Niet ver ligt nog de haven van Middelharnis achter ons, en wij
zijn reeds in het derde gebied, waaronder in de dagen der Re-
publiek en in den grafeiijken tijd het eiland Overflakkee was
verdeeld. Wij zijn aangekomen op Puttensehen grond, wij kwa-
men een’ uithoek vän Zeeland door, thans zijn wij in het land
van Voorne. Wat al verscheidenheid van regtsbedeeling ! Wat al
verwarring van regten! Wat al strijd tusschen verschillende ge-
westelijke besturen! Voor aoover de dorpsbewoners en de inge-
zetenen der polders behoorden tot een heerlijkheid, wier Heeren