De ridderlijke geest der strijdzuchtige Henegouwsche baron-
nen wekte oorlogszuchtige neigingen, waar Holland, als Viaanderen,
bovenal beboefte had aan vrede. De Fransohe weelde en
ligtzinnigheid kwamen met het Henegouwsche hof en de Fransche
invloed werd overheersohend, terwijl het Dietsche element aan
Holländer en Vlaming eigen was. Wat had er kunnen worden
van een volk van ondernemende kooplieden en industriellen,
van geharde zeevaarders, van kloeke landbouwers, onder een
krachtig3 bestuur vereenigd, dat de monden van Schelde en
Maas en Rijn beheerschte! — In zoover is het de vraag, of de
landzaat bij de overwinning van het Manpad wel evenveel won
als de vorst..
Eeuwen zijn voorbijgegaan. ’t Is de 8ste Julij 1573. Het on-
natuurlijk verbond tnsschen Holland en Spanje is reeds aan-
vankelijk verbroken. De groote strijd is ontbrand, maar de aan-
vankelijk behaalde voordeelen zijn ten deele weer verloren gegaan.
Thans is het om Haarlem te doen, en als Haarlem gevallen is,
dan zullen achtereenvolgens de Hollandsche steden, die het hou-
den met den prins, weer tot gehoorzaamheid worden gebragt.
Maar reeds een half jaar heeft Haarlem het uitgehouden. Ver-
schillejide pogingen tot ontzet zijn beproefd en mislukt. Hoog
klom de nood en nijpend is het gebrek. Daar nadert in stilte.
een leger t o t ' verlossing; 4000 man voetvolk telt het en 600
ruiters, ter bedekking van 400 wagens, met leeftogt en krijgs-
voorraad beladen. Aan het hoofd Staat Willem van Bronkhorst ,
Heer van Batenburg en Stein, die reeds eenmaal beproefd had,
de veege stad te redden, toen hij met Marinus Brand haar
naderde over het Meer. In alle stilte zijn de troepen bij Sassenheim
zamengetrokken en in den nacht tot bij het Manpad voort-
gerukt. Maar de toeleg is ontdekt. Zij hebben te doen met een’
vijand, die ^goede wacht houdt en in krijgskunst volleerd is.
Vergeefs wacht de bezetting op de vlam, die het sein zou zijn
tot een’ uitval, om het naderend ontzet te ondersteunen. Don
Frederik heeft voor de bres nat ströo doen branden en tegen-
over de bres een sterke legerafdeeling opgest.eld, terwijl inmiddels
een andere afdeeling den Heer van Bronkhorst te gemoet
trekt. Rome o valt van de regterzijde aan, d e l Mon t e van
den linkerkant. De ruiters worden achteruit en op het voetvolk
geworpen; verschrikkelijk is de slagting, algemeen de verwarring;
alles gaat verloren en een afschuwelijk verminkt gevangene brengt
in Haarlem de noodlottige tijding. Vier dagen later ging de
stad over.
Vergeefs was ’t vergüten bloed! Vergeefs de volharding van
Haarlem! En in 1576 keerde de stad toch weer bij verdrag
aan de zijde van den prins te ru g ! Maar niet minder dan de overwinning
van 1304, mögt de nederlaag van 1573 hier worden
vSreeuwigd. Want het is een dier episodes uit de geduchte worste-
ling, waard dat zij herdacht worde door de kinderen dier mar-
telaars. En Haarlems volharding was niet vruchteloos. De zede-
lijke kracht van Holland had zij gesterkt, de militaire magt van
Spanje verzwakt. Van Alkmaar begon de victorie. -Leiden bleef
onverwonnen en de moed der wanhoop, daar betoond, hij was de
vrucht van het voorbeeld, dat Haarlems kloekheid en Haarlems
nöodlot gegeven had, dat had geleerd hoe de oud-gedienden van
Alva konden worden weerstaan en hoe op de Spaansche trouw
kon worden gerekend!
Wanneer gij tegenover het Manpad een kijkje neemt in het
bosch, dan kunt gij u overtuigen, in hoever gij daar nog iets
vindt, dat u aan het graf van Rousseau op het landgoed E r-
me n o n v i l l e herinnert. Voor eenige jaren was er een eilandje
in een’ vijver, een lief, stil plekje in het hout, en op dat eilandje
stond een urn of vaas, wier geschiedenis gij in /,h e t l e v e n
van Corn, van L e n n e p ” kunt lezen. Thans moet de aanleg
ganschelijk veranderd zijn, en welligt vindt d e , trouwensgeringe,
moeite van een klein uitstapje hare belooning niet meer.