vrienden en bekenden, die aan de toebereidselen hielpen, worden
in die dagen door de familie van den overledene ontbaald, waarna
mannen de kist naar den doodenakker dragen, waar men, al naar
den stand van den persoon, de kist slecbts op den grond nederzet,
of er een houten Stellage voor maakt, gedekt met een dikwijls
fraai gesneden houten dak. Aan de boomen en struiken in de nabij-
heid worden gekleurde doeken en wimpels opgehangen, en dicht bij
de kist de groote voorwerpen geplaatst, die ook voor het gebruik
in het hier namaals bestemd , niet in de kist konden worden geborgen
Yoor de mannen komen daarvoor in aanmerking hunne wapens,
roeiriemen, gongs, tempajans en dergelijke kostbaarheden; voor de
vrouwen roeiriemen, gongs, hoeden en dergelijke.
Wanneer het voorname höofden geldt, dan komt de kist te staan
in een salong, een aan alle zijden gesloten liuisje van ijzerhout,
evenzoo met een fraai versierd dak bedekt ,en beschilderd met
kunstig uitgevoerde figuren. Later worden in dien salong dan nog
meer kisten bijgezet, tot hij gevuld is of vervallen.
Een belangrijk deel van de uitrusting van een doode voor den
gang naar het hier namaals, vormt de draagmand of adjät, van
fijne rotan gevlochten en, evenäls de kleeding, bedekt metzwarte figuren
op wit katoen. Daar de adjät bij het leven de meeste benoodigd-
heden voor een reis bevat, worden die ook voor den overledene
daarin bijeengebracht.
Yooreerst het voedsel op het bezwaarlijk pad naar Apoe Kesio;
daarvoor geeft ieder huisgezin een weinig rijst, visch, suikerriet,
kip of mai's, die in drie kleine bamboe’s worden gedaan; voor de
vrouwen naaigereedschap in een samit, palmbladen werkzak.
Buiten op de mand hangen de voorwerpen, die beschermen tegen
de geesten onder weg en onder welke die tegen de booze het talrijkst
zijn: in zakjes bungelen eigenaardig gevormde steenen, honden- en
tijgertanden, benevens schelpen door elkander; en daarnaast een
enkele bamboe met wat suikerrietsap, bestemd voor de goede, die
men ontmoeten mocht. Om moeilijke en gevaarlijke punten over te
komen, dient een miniatuur-trapje, dat evenzoo' in de rij is
opgenomen.
Wanneer de ziel in Apoe Kesio is aangekomen, leeft zij daar
evenals op aarde, maar in overvloed zonder den a n g s t van opnieuw
te zullen sterven.
Lijfeigenen, die geen familie hebben om voor de begrafenis te
zorgen, worden eenvoudig naar de begraafplaats gedragen en daar
in een mat gerold neergelegd. Zoo zagen wij eens op een avondhet
lijk van een afgeleefden man zonder verwanten, slechts enkele uren .
na zijn dood op den rüg van een ander wegdragen naar de nvier,
welke men in een boot afvoer, waarna de mannen reeds een uur
later terugkeerden. Terwijl anders het natuurlijk geween der nabe-
staanden belangrijk versterkt wordt door bekenden, die de rol van
klaagsters vervullen, had bij hem slechts eene enkele vrouw een
körten tijd haar huilen doen hooren.
Zij evenwel, die op een andere wijze dan door ziekte om het leven
komen, genieten noch het voorrecht van eene goede begrafenis,
noch is hun, in de overtuiging der achterblijvenden, het verblijf in
Apoe Kesio toegestaan. Längs bijzondere wegen komen de vermoor-
den, zelfmoordenaars, door de bevalling gestorvenen of dood geboren
kinderen in twee andere verblijven, waar zij soortgelijke on-
gelukkigen ontmoeten als zij zelf.
Lijken dezer menschen worden geschuwd en slechts in een mat
geslagen even onder den grond begraven; daarenboven zijn de lijken
van kraamvrouwen zoo afkeerverwekkend, dat geen man of jongere
vrouw ze zal aanraken en men haar met rotankoorden in een mat
naar hare laatste rustplaats sleept. Anders vergezellen zoowel mannen
als vrouwen de kist als een geleide, waarvan het vrouwelijk
gedeelte verglicht is, luidruchtig getuigenis af te leggen van de
algemeene droefheid.
Na het bijzetten begint de rouw, die in duur varieert tusschen
14 en 50 dagen ; voor kinderen van beneden een maand, die derhalve
nog geen naam dragen, 1’Oi.iwt.men niet.
Gedurende den rouwtijd is het voor bezoekers van elders verboden,
de woning der rouwenden te betreden, evenmin hunne rijstvelden,
terwiil bij den dood van hoofden de geheele Mendalam boeling
of lali verklaard wordt, wat men aanwijst door er rotan over te
spannen. Wordt die door iemand verbroken, dan volgt daarop boete,
maar het lali is dan geeindigd. Gedurende den rouwtijd is uitsluitend