waardeering van Europeesche reukwerken, bleek mij eens, toen ik
aan de eene Eau de Cologne N°. 4711 gegeven had en aan de
andere gewone wasch-Eau de Cologne. Nauwelijks hadden zij die
kunnen vergelijken, of de tweede gaf haar wenscb naar de betere
soort te kennen. Reukwerken van Europeeschen oorsprong behooren
ook steeds tot de handelsartikelen, die de Maleische kooplieden
naar de Kajans medenemen, maar altijd van de goedkoopste.
Naast andere momenten is een sterk ontwikkeld schaamtegevoel
bij de Kajans van veel invloed, om de vrije uiting der hartstochten
te beteugelen; bij hen krijgt daardoor de openbare meening niet
minder gewicht dan een strafwetboek in de Europeesche maatschappij.
Yoor strafbare overtredingen kan het hoofd boeten opleggen en
doet dit ook nu en dan, maar wil hij zijn aanzien en de aan-
hankelijkheid der zijnen bewaren, dan mag hij daarvan niet al te
veel gebruik maken. Naast deze straf werkt echter de vrees voor
de openbare meening zeer mede, om de Kajans er toe te brengen,
niet te zondigen tegen de belangen van het algemeen en van bij-
zondere personen.
Dit kan alleen plaats vinden onder menschen, bij wie het gevoel
van schaamte sterk ontwikkeld is en men vindt dit inderdaad niet
alleen bij overtredingen van strafbaren aard, maar evenzoo bij die
van hunne begrippen van welvoegelijkheid. Gelukkig voor mij werden
deze evenals in een Europeesche omgeving op het gebied van
de medische praktijk eenigszins gewijzigd, want anders zou ik bij
deze bijna naakte gestalten op gelijke bezwaren gestuit zijn als bij
de sterkst gekleede elders.
Hoewel jongelieden er veel van houden, met elkaar te stoeien
en daarbij volstrekt niet altijd uitgezochte termen gebruiken, behoort
het tot den goeden toon, zieh van dergelijke te onthouden
in gezelschap van ouderen en van hoogstaande personen. Onder de
Kajans werd ik ook veel minder over genitaalljjden geconsulteerd
dan onder de Maleiers, hoewel het mij later bleek, dat zij op dat
gebied zeker evenveel hulp behoefden. Aanvragen om medieijn
werden mij dan vooral door de vrouwen even geheimzinnig gedaan
als in een spreekkamer en altijd wanneer er zieh niemand anders
in de nabijheid bevond.
Ondanks de in ons oog zeer primitieve kleeding, die bij het baden
geheel wordt afgelegd, wekt to'ch bij de vrouwen eene nadere be-
zichtiging der bedekte deelen denzelfden weerzin op als het afleggen
van de bedekking elders ln den beginne trokken zij bij hethurken
op den grond angstvallig haar rokje Over de fraai getatoueerde beenen ,
later meer op haar gemak mocht eön stuk van de knie er wel eens
uitkomen, terwijl het er eindelijk evenals in haar woning niet op aan-
kwam, hoe de plooien vielen. Iets anders echter, wanneer ik naar
de tatouage keek en die van nabij wilde bezien; dan moest ik de
vrouw goed kennen , om haar tot het ontblooten van haar been te bewegen
, maar kon dan ook opmerken, dat zij een waardeerend woord
over het fraaie patroon of de goede uitvoering zeer aangenaam vond.
Onder vele andere beleefde ik eene eigenaardige scène bij de be-
handeling van een jong meisje; zij had eene aandoening van het
bovenbeen en moest daarvoor komen in mijn open hut, die, als voor
alles , ook voor spreekkamer dienst deed. Yeelal zocht zij een vrij
oogenblikje uit, maar eens kwam zij met een begeleidend vriendin-
netje, terwijl de hut voi was met jonge mannen, die een praatje
maakten. Zij had eerst reeds een tijd achter dezen gewacht, toen
ik een wenk van haar kreeg en aan hare welsprelcende gebaren zag,
dat zij zieh verlegen gevoelde door de vele toeschouwers. Ik was
dan ook verplicht, de vroolijke jongelui eerst te verwijderen,
voordat zij zieh liet behandelen. Voor den dokter echter had zij
geen bezwaar haar been te ontblooten.
Het behoort trouwens niet tot de gewoonte der Kajanvrouwen,
om te coquetteeren met hare lichamen ; bij feesten en samenkomsten
gebruiken zij dikwijls een jakje en hoe fraaier daarvan dan de stof
is en hoe kostbaarder de kralen halskettingen, des te meer indruk
meenen zij op hare omgeving te maken.
Tot de bijzondere eigenschappen van de bewoners aan den Men-
dalam behoort eene ongebreidelde nieuwsgierigheid, die zieh over
allen en alles uitstrekt, en wel een groot hulpmiddel vormt voor
de toenadering, maar waartegen men later zieh dikwijls moet ver-
zetten, om niet voortdureud met allerlei vragen te worden lästig
gevallen. Een waar geluk even wel voor allen, die met de Kajans
moeten omgaan , kan men achten, dat deze belangstelling in hetgeen
4