Een deel der kleinere Maleische en Chineesche handelaren hadden
nu echter een nioeilijken tijd , omdat eenige anderen, die over veel
geld beschikten en opgekomen waren van beneden, zieh vooral van
den bandel in boschproducten trachtten meester te maken.
Het voorschotstelsel speelt bij dezen handel een groote rol: een
Chineesch of Maleier schiet aan de Maleiers en Dajaks, die de
bosschen intrekken, bunne uitrusting van kleeren, werktnigen en
vooral van rijst voor, op voorwaarde, dat die later ruimschoots zal
betaald worden met hetgeen de toebt zal opleveren aan ro tan ,
getah pertja en caoutchouc. Is het gezelschap evenwel weg, dan
is er van contröle op hun werk of op het tijdstip van hun terug-
komst geen sprake, omdat zij weken lang de rivieren opvaren in
een onbewoond land, waar zij in de dalen en op de bergen van
het oerbosch niet te bereiken zijn. Daarbij zijn bet eigenaardige
menschen en eigenaardige toestanden, met welke men in die onder-
nemingen te doen heeft.
Het meest zijn ’t Maleiers, die zieh geheel wijden aan bet
zoeken van boschproducten: hun aangeboren zucht tot zwerven en
de illusie van vrijheid, waarvan zij in het oerbosch genieten, doet
vele Maleische mannen hunne dorpen aan den Beneden- en Midden-
Kapoewas voor jaren verlaten, waar het ook voor allen, die zieh
om minder loffelijke redenen daar onveilig voelen, een zeer gezöcht
middel is, om niet in de gevangenis te dwalen. Yandaar eene zeld-
zame verzameling van Maleische avonturiers op de plaatsen, waar
nog veel rotan en getah pertja te vinden is.
Zij weten het zieh daar trouwens ook gezellig genoeg te maken;
de bovenloop van den Krehan, linker bronrivier van den Kapoewas
was in 1896 het centrum van het boschverkeer, daar bevond men
zieh het dichtst bij de vindplaatsen der boschproducten, en bouwde
er woningen; handelaren brachten er de noodige waren, die wegens
het zeer moeilijk transport zeer duur werden, maar een elders niet
genoten vrijheid om te speien en hanengevechten te houden, weegt
tegen vele bezwaren op. Het gebrek aan vrouwen wordt gedeeltelijk
gedekt door die der zwervende Poenans en Boekats in de nabij-
heid, hetgeen wel eens aan den een of ander zijn hoofd kost, maar
wat doet men al niet voor zijn gülden vrijheid!
Meer ondernemende Maleiers trachten ook wel gedurende eenige
maanden, in den regel, na het zaaien, mannen der Kajans ofTamans
voor een bepaald loon aan zieh te verbinden en trekken met dezen
het bosch in. Werken zij ijverig, dan is het verzamelen van boschproducten
nog altijd eene winstgevende bezigheid, waaraan velen
aan den Kapoewas eene zekere mate van welvaart te danken hebben.
Evenmin echter als de Maleiers thuis van regelmatigen arbeid houden,
ltomen zij daartoe in de bosschen.
Is een zekere hoeveelheid getah of rotan verzameld, die hen in
staat stelt om gedurende eenigen tijd te genieten, dan komt de
zucht tot luieren, dobbelen en naar de schoone sekse zoo mächtig
boven, dat de arbeid wordt vergeten tot de nood weer dwingt. De
gedachte aan den verren schuldeischer prikkelt in die omstandig-
heden al heel weinig, en voor velen vormt die nog eerder een oorzaak
tot blijven dan tot ijverigen arbeid, daar het moeilijker en moei-
lijker wordt de schuld af te doen.
Vandaar dat het geven van voorschotten aan groote risico’s onder-
hevig is en eigenlijk aan hen slechts veel voordeel oplevert, die in
staat zijn, door mede te trekken op de plaats zelf op het werken
acht te geven. Dit is een der voordeelen aan de zijde der kleine
handelaren van Poetoes Sibau, maar hoe verder de arm van het
bestuur wijkt, des te meer verdwijnt dit.
Geld wordt bij deze transactie slechts weinig gebruikt; katoen,
Javaansche tabak, zout en voedingsmiddelen voorzien in hoofdzaak
in de behoeften van het Maleische volle en in den handel met
de Dajaks. Ook deze houden er veel van, om op schuld te koopen
en met den volgenden rijstoogst deze af te betalen. Daarbij is er
van rente volgens onze opvatting geen sprake, maar toch weten
de handelaren zieh wel schadeloos te stellen door de hoeveelheid
der te ontvangen rijst in evenredigheid te verhoogen. Geregelder
toestanden brengen echter ook hierin reeds verandering: Akam
Ig au , die in zijn leven ook veel handelstochten maakte, sprak er
reeds over, om zijne opgespaarde dollars op Maleisehe wijze uit te
zetten tegen den te Boenoet genomen rentevoet van 3 °/Q per maand.
Allerwonderlijkst in tegenstelling met deze primitieve toestanden
zijn de producten der Europeesche nijverheid, die van de fabrieken