N O O R D
Z y gaen van de eene f m e , H o r d e , of !
D o r p , en plcifter-plaecs, op den ander,
en weten van zclve den w e g ; doch zijn
nict wy d c r re krygen , hoe me n z e d r y f t .
Haer fpys is nict als Vi f c h . De Tingoefen
gcbriiiken g t e n Schr i f t . Ni e t w y t van hct
Jingoejche L a n d , legt noch een klein Vo l k ,
T.tbirij߻i g e n a emt , die van Ve e -hoedin g
Icvcn , wiens La n d onder de bcnaminge
van Turgarsz.!ask bckent is. De Volkeii
Barbantfit en Toebinß, gelegen tufTchen
d e St a d CrafnoyAr , en Jcnijeiskpy > icven
ook van Ve e - h o e d i n g : eeten gcen Brood .
Tunka is een plaetsje aen de Vliet Tungiuka
, alwaer omtrent v y f honde rd Me n -
Ichen woonen , die Scha t t ing aen hunne
Tzaerfche Majefteiten betalen ; d e z e worden
Sojet gena emt : niet w y t da e rvanda en;
ten Zuidcn , houden zieh ongevacr twc e
duizend Me n f c h e n op , die van de zelve
geflachte zijn , maer onde r Aioegaelfihe
Heerfchappyc , en b y z o n d e r onder het
gezag van den Vo r f t D-tki Nojan, die Af -
goden dienen ; h u n Spraek helc na het
Moci^tfch.
Het Vader-Ons in de Toengoe f che Spr.tks
na de Moskovi f cl i e Slavonifche
vertalinge.
Vader
O n z e r ,
die z y t
in de Heme l en ,
geheiligt zy
de Name ,
v a n U ,
toekome
' t Ko n i n k r y k e ,
v a n U
g e f c h i e d e,
LTwe wi l l e ,
gelijk in Heme l ,
200 op Ae rden :
' t Br o o d
onzer
dagelijks ,
geeft
ons
h e d c n ,
en vergeeft
d e fchulden
o n z e r ,
gelijk wy
vergeven
d e fchuldenaren
o n z e r ,
en geleide nict
ons
uiminmcea
Moengi,
avagoe
gerbt
ßngi ,
jemesjegal
ogegan,
ßlHßngi,
on negdadoe ;
doendradoe :
kUtere
metngi
inegdoe ,
boekal
moendoe
tikl» i
moendoe,
amnenkiteref
kfitatsjaldoe
inkaltvrA
en O O S T
in v e r z o e k i n g e , jere^doevi,
maer verloft a j u k t l
ons maendoe
van den quaden5 malgadoeck.;
want on
uwe is ' t Konink- ßngi bißn ogdidgae,
r y k e ,
en de M a g t , Mi t n d i ,
cndeHcerlijkheit, Bafi-hin.
in Ee i iwighe i r , Jircger ,
Amen. Tcsjt.
T>eTf(rtgoefir,, Tocngoefe», oiThgoeßn,
zijn dappc i e krygs-luiden , op 't J a e r zestien
h o n d c r d drie en negentig , in de
Maend Au g i i f t u s , hebben omt r e nt de R i -
vier i7<?» , vyiu^Tungocßen, vyükn A/oc
gaelfche wooningen in der nacht overvallen,
alle de o u d e Menfciien , zoo Ma n n e n als
Vrouwen > ter neder g ema e k t , en de Kinderen
tot Slaven me d e gevoe r t .
D e ß o o g e n die zy gcbriiiken zijn zeer
zwaer en ftijf, zoo dat van gcen vrcemden
gebruikt können worden . Du s fterk is di e
Volk-aert, dat zy twee ß o o g e n van hare
v y a n d , met eene Bo o g gaende wcten tc
houden : zy worden voor de verftandigile
aller omleggende Volkcn ge a chc , en hebben
een zeer groot e g e h e u g e n i s , zoo als
my getuigen , die o n d e r hen omgcgaen
hebben , verklären.
Van de Vl i e t Tmgiu , die in de ^cmfe4
ftort, draegen de Tungoefi» hunne n i em.
Eenige van d e z e l v ewo r d e n g e z e g t , knobbels
aen de keei te hebben , als de Me n -
fchen in de ^!pes. Wa n n e e r zy fpreken ,
ZOO klokken zy zeer. Hu n Ta e l z w ymt
na het Samojeets. ' t i s daer cen verniakclijk
Land.
D e zommig e worden gena emt Ree-Tmgoefen
, en Paerde-Tingoejen , om dat de z e ,
welke het me e f tNo o r dwa e r two o n e n , z i e h
van dat gedierte tot den trek-arbeid bedienen;
k o n n e n d e , om de Mocrafligheit der
gronden , Paerden aldaer we inig dienft
d o e n ; en di e ( h o ewe l we i n i g ) eenigzins
van Paerden.
Het Tmgoeßche'VoW teelc zeer v r o e g , en
jong , en maken daer van een aenvang op
hun v y f t i e n d e o f z e f t i e n d e j a e r .
Een Lcitsman of Op p e r - h o o f t Bodor/j
genaemt, is nu het Ge z a g voerende in de
rtaende Ho r d e de r Bratfche L u i d e n , de
welke aen her Me i r Ba ikd woonen , cn
zieh o n d e r de befcherming hunner Tz a e r -
fche Majefteiten hebben bege\'en , cn zieh
d e Moega e l f che 9ynsba e rhe i t , en wo o -
ningen ont rokken : nict verre van hen is
een Landf t r e ek Kaban g e n a emt , alwaer in
den o o r l o g , die op den J a r e zeftien honderd
ze$ cn t a c l i int ig , lulTchcn de Mo e -
galen
T A R T
galen is g ewe e f t , hunne Tz a e r f che Ma -
jefteiten krygs -benden, verblijfplaets heb'
ben gehad.
Fador u4lexejvits Golowin, Gr o o t Ge z a n t
van Moskovien in Hol l and , in den J a r e
zeftien h o n d e r d zeven en negentig , heeft
my g e z e g t , dat de Tmgoejen , de meeft
woelle Menf chen zijn . die hy ooi t heeft
g e z i e n , da t zy het haair van hun hooft
nooit kemmen , maer in vuile vicchtcn
achter af doen h a n g e n , dat zy beeftig zijn
in ' t eeten , en gecn verfchil van een Di e r
hebben, als in de gedaente, dat zy tot ^ieraed
rondsom hun lijf h a n g e n , Paerdeftaerten,
ftukken L o o t , T i n , enz. d a t z y ,
•wanneer ze overvloed van Spys hebben ,
zieh beeftig zat eeten , zoo dat fteeds den
overvloed iiitbraken, en wanne e r z e gebrek
hebben, a c h t , ja tien dagen können vaften,
cn dat zy om den honger te können u i t -
ftaen , een bor t of pl ankj e , vier vingerbrced
, van onde r de kin , rot over den
buik, tegen 't lijf binden , en hoe zy largei
gebrek van Spys hebben, hoe enger en ftyver
z y dat toe r y g e n , zoo dat het geda rmt e
ganfch plat wo r d toegewrongen , 't geen
hun den honge r ftilt : dat zy de klederen
en been-banden nooit a f l e g g e n , t o t zy die
als o u d , affchcuren.
D e Tungoeßen zijn in 't gemecn dik van
aengezicht: ah d eKi n d e r e n g e b o o r e nwo r -
den des Wi n t e r s , dan wryven zy die aenilonds
in 't Sneeuw , en des Zomers in 't
koud Wa t e r , 't geen gefchied , op dat
z y dus vroeg zullen leeren koudc ui t -
ftaen.
E n hoe a rm deze Menf chen zijn , zoo
achten zy zieh echter geliikkig in hun
ftaet: zy fmcden Yz e r , en beflaen ook de
Paerden , gelijk zy mede Gaffels , Ha r -
poenen, Me f i c n , en diergelijk Yz e r -wc r k
maken.
Z y dragen geen Hemd e n , cn wo r d e n
door den bank v r y o u d .
Het Manvolk draegt daer Mu t z e n van
Vofch-vcllen , zoo witce als roode , zijn
achter open , en met een band gebonden.
rondsom bc zwa cht e l t met een platte Zy d e
quaft : z ommi g e dezer Menf chen gelijken
aen de Sinezen , hebben kleine oogen ,
doch ande r e , en wel de me e f t e , zijn breet
van aengezicht en wczen ; aen de voeten
dragen zy geen Schoenen noch Laerzen ,
maer bewinden de Beenen en Voeten met
Leder , of dragen Brocken en Ho o z e n uit
cen ftuk , en aen malkander vaft.
O p de Rivi e r d i e , me e r b e -
zuiden als de TmgM, in de femfca ftort,
cn eigentlijk daer van de bovenftaende tak
i s , zcgc men , acht Water-vallen te z i j n :
en Word v e r h i e l t , da t omt r e nt zijn oor-
A R Y E. 6ss
fpronk cen Kaftecl l e g e , genaemt N n s .
nago,
O p den derticnde Ap r i l , heeft m y een
oog-getuigen b e r i c h t , dat her Ys op de
Rivicr Tungus of Toengoes , eerft begoft tc
ontdooycn , en den twaelfde Me y gaende
t-e raken , zoo dat het zelve op beide z y d e
van de wallen , met gioot e bergen z i e h
heeft g c z e t , en op den vyf t i endc nict we l
vaerbaer wa s , maer den negcntiende was
het g e fmo h en ; een Ge z a n t van h u n n e
Tzaerfchc Ma j e f t e i t e n , die na de Siiiefche
Grenzen rcisden, in den J a r e zeftien hon^
derd zcs en t a chent ig , daer in voer : hy
quamop den v y f c n twi n t i g f t e Me y tot Ka>'
Jrme aen , dat de nnem van een Stcdeken
draegt; h y wierd gcnootzaekt wegens q u a e d
weder, tot den de rde J i i n y ftil te leggen.
Zeker Tingoefch perzoon , gehctcn
thamoer , vcrhaelde, voor weinig t y d , aen
een Re i z ige r in zijn La n d , als o f dCn Sineßchen
Ke i z e r van a f k omf t zoudc zijn ,
uit een geflacht , 't gccn in zijn Tingoeßch
Land de Vifch-vangers wi e rde genaemt ;
en dat de Ta r t a r e n , die Sina hebben ingenomen
, zieh wel eer meeft me t d eVi f c h -
vangft en Ve e - h o e d e r y behieJpcn 5 dat de
Voor.vader des Chans een Op p e r f t e der
Volken , die hy Vi f ch-vange r s n o emd e .
zoude zijn gewccft ; en dat h y , R y k z i jnde
geworden , veel we ldadcn dedc , cn
daer d o o r de gunft van die Volken v o o r
zieh kreeg , tot dat het g e b e u r d e , dat hec
oude geflacht van de Chans aldaer ui tgc -
ftorven z i j n d e , deze zijne ftam daer toe
wierd erweck : waerlijk een lofFelijke zack,
dat de d e u g d een ftam dus hoog vc rhe f t ;
en brengt zulks den tegenwoordigen Sinefchen
ftamme , eer , l o f , en roem by ,
dat hunne eigen d e u g d cn manmoedige
dapperheit, de zelve dus verre heeft vcrhoogt.
Me n noemde , zeide hy , in zijn
Land , den Sinefchen Ke i z e r Tuez^vikin
Chan.
H y wi f t ook van een La n d te f p r e k e n ,
daer veel koftelijkhcit v a l t , en van waer
vecle Wa r e n binnen de Sinefche Mu u r gebragt
z o u d c worden , 't gecne miflchicn
f.tpan zal zijn.
Hocrerye wo r d onder hen niet zeer ge-'
ftrafr. Kleine misdaden richten zy zelve ;
doch zwa r c , als dood.flagen , en ande r -
zins , bctrekc men voor de Ru f l c h e Na -
buurigc Gc z ag- hebbe r s , wclkers Ma j e f t e i -
ten zy erkennen , en die aldaer loflijk de
Heerfchappyc voeren.
Z y zijn ecnvoudig. G aen gekleed in Pc l -
zen, of a fge f t roopt eBe e f t c -huidcn : zclden
ziec'men'er eenige van de R y k f t e i n gracuwe
of Witte La k c n e , of Linne Ro k k e n gekleed
, 't geen haer uit Ru f c h - l a n d toege -
voerd
II
1 ; : il
l'
. i
1 I
1