t
810 N 0 0 R D
omti-ent ontmoc t de Scad Gaitzjtnia , d a t
Goz,a>i , tuf f chen de twe c Arme n in ,
van de Vl i e t Cynu , welk La n d f c h a p , en
riaby gelegen R i v i e r , wa c i f chynl i jk hun
r a em oncfangen h e b b e n , eer da t de Perlen
daer t c r plaetfche de He e r f c h a p p y e voe r -
den. Du s veric Witßtu.
VVordende by geme l t c hoog geleerdcn
Heergeoovdeeld, dwaling ce we z e n , f/^irfnYtt
een La n d f c h a p te zijn , da t ' ande rha Jf
Jaer r e i r ens verre , van ^j^-nV was afgelegen
, wa n t PtolomMu Arjhratam i n ' t
niidde van Media p i a e t f t , by de Vliet
^ r a x e s , een weinig over 't Ka f pi f ch c gi
bergce.
Welke Landfti-eek wa e r f chynl i jk van de
IfiaHiten die naem he e f t behouden , wezende
niet wa e r f chynl i jk , dac een Vo l k
200 vers uic h u n n e Landen verdreven zijnd
e , z on de r eenige ma g c , regen wil var
die over hen he er f chte , z o o verre a fgdc '
gene gewcften , als her Oo f t e r Scytbie, o f ,
Tartarjc is , zoude hebben gezogc. T e r '
liefde van de Go d s d i e n f l : , cn bchoe fde n
zy me d e z o o verre niet af te t r ekken , o n -
der woe f t e Me n f c h e n . maer h a d d e n e e rde r
tnet de f l amme n fnda en Benjamin, na hun
Vaderland geke e rd , z o o dar wa e r f c h y n -
lijk is , da t zy in de L a n d e n , alwaer zy
door de Ove rwinna e r s waren g c p l a e t i l ,
zijn gebleven , en onde r de Na b u u r i g e
Volken v e rme n g t . Wc ) kan wa e r zijn ,
dat ZOO hier als d a e r , eenige weinige Me n -
fchcn dezer tien flammen in verre afgeJegenegeweften
nade rhand zijn verreift , maei
niet da t gehcele ftammen z o o verre zijr
verplant : veele haier dus ve rmengt zijnde
onder de Volke r en van hc t L a n d , hebber
zieh mec Af g o d e r y e , en den vr e emde n
Go d s d i e n f t bezoeteld , wa e r d o o r naderhand
ve rdui f t e rd zijn geworden , wo r d e n -
d e zy ve r f t rooid , als D m . x x v i i i . wo r d
v o o r z e g t : niet waerfchynlijk is h e t , da t
een J o o d f c h e Ra b y n my voorhield , als of
d e overbjyfzclen de r ftammen in Sina zoude
fchuilen , en van daer wede r te voor f chyn
k o m e n , raakende zijn oordeel v a f t , me t
een plaets uit Jefaias 4 9 . verf. 11. daer der
e wo o r d e n ftaen : ZKI , deie x.ulUn van
verre kfitne» , ende z^iet , die vnn het Noorde
» ende VM hei iVefien , ende geene uit den
Lande Sinim.
Kernende het wo o r d Swim, voor Sii
ictwaer na z ommi g e onz e r Godsgc l ee rde n
'¿ me d e hellen, gelijk by de kant tckening is
re zien , die Sinim cn Siniien , voor een
Volk ftellen, niet denkende da t het wo o r d
Sina, of China^ den R y k e Sma niec eigen
cn i s , als b y Ui t l a n d e r s , en zedert een
körte t y d ; wa n t dat R y k zoo by zijn eigen
I nwo o n d e r s , als andere oml eggende
en O O S T
Volken , me t andere bcnamingen is bek
e n d ; we lke R y k s benaminge me d e z omt
y d s v e r a n d e r d , na de wil d e r ftarame,die
daer He e r f c h t : gelijk zuiks breder z o u d e
können worden ontleet.
Zeker Aenzienlijk He e r , die lange J a -
ren in Hokßen heef t gewoont , door my
gevraegt, o f ' e r j o o d e n in Sina bekend wa -
ren , zegt my te gelooven , da t 'er J o o -
den onde r de Sinezen zijn v e rme n g t ; dat
h y ook zeker Ma n aldaer g e f p r o o k e n h c e f t
en gekend , die een wczen h a d , niet z o o
als andere Sine z en, wa e rom me n o o k z e i d e ,
dat hy van een o u d geflacht wa s , dat doo r
d i ganfche Wa e r e i d had ge zworven , en
eenig a n d e r b y z o n d e rCe l o o f h a d d e , (wa e r -
f chynl i jk he t J o o d f c h e ) , maer da t hy n immer
hem over he t J o o d e n d om had g e -
v r a e g d , da t hy ook van geen J o o d f c h e
Synagogen wi f t , in Sina ; maer da t h em
in Ilokßeft, eenmael een Sineefch ve r toont
was die r o o d haair h a d d e , daer de Sinezen
anderzins genoegzaein alle zwa r t haair hebben
, d a t de z c Ma n me d e een geheel ander
we z en hadde als de andere Sine z en: de
Sinefche To l k e n , en d i e , welke me t de
Portugezen hadden omgegaen , cn van de
Jooden wiften , want de andere Sinezen
' t J o o d e n d om geen kennis hebben, van
hem zeiden , d a t hy een J o o d was.
I n SiherieK zijn omt r e n t twint ig voor -
name Steden . klein en g r o o t ; en hoe wel
Tebol de H o o f t - f t a d is , z o o overtrcfFen
zommige andere Steden de zelve in Ha n -
del , en r y k d om van Mc n f c h c n .
D e Kalmakkei die naeft b) ' Sibirien wo-,,,
len , hebben geen kennis van Br o o d ,
weten niet of he t Le em of Ae r d e is ; e n ? ' " ^ ^ " "
men eenige Slaef van da t Vo l k h e e f t .
moet men hen al langzaem Br o o d leeren
eeten , want plotzeiijk h e t zeive g e v e n d e ,
fterven zy daer aen. De z c Lu i d e n ve rkoopen
Vr o uw en Kinde r en.
Men ma ekt in Stberien, ook in Kalmakr
VandeKil-
ke» in Moegalen-iand, Bc k e r s , Komme n ,
Drink-vaten, en ander gefchir van Ve r -
kens-leder , zeer aerdig , vaft cn fterk,
doch e cht er door lucht ig , zoo dat h e : aen
Schi ldpad-hoorn niet ongelijk is.
Zeer koftelijke roode of Or a n g i e welriekende
Ba l z em , Temßn gena emt , wo r d
lereid in S,6erien, als ook in Sina, Buchna,
en Peri.ie , en voor g o e d e A r t z e n y ,
tot h o o g e prys ve rkof t : men heeld daer
we n d e n me d e , en wo r d ook afgefchraept
igenomen , en goed tegen vecle quälen
geoordecld : de Luiden van Ae n z i e n , b y -
zonder in Sina en Per^-ie , beftryken daer
mede de mo n d , om wcl te rieken 5 ve r -
mengen 't me de in Ta b a k , om de g o e d e
lucht daer van t e fmaken , en fnuivcn 't in
d e
T A R T A R V E. Sude
neusgaten op , om te phenizen , wa e r ; Volkeren , zegc men , brengen Pelceryen
toe het zeer dienftig is. Ae n my zijn daer en Paerden tot Schatting aen hunne Tz a e r -
van eenige ftukkcn toegekomen 5 ais ook fche Mnjcfteiten. De s W. n t e r s ve rvoe r d
cenige Dr ink-va t en , boven gemclt. men hier op Ho n d e n de Ko o pma n f c h a p ,
Men bericht my van Archangel, uit de ¡ en gaet men op lange platte Schaetzen
5 hier
mond der Siberifche Koop- luiden, van de- j Sneeuw cn Ys . De Meni che n
ze Za l v c o f Balzem aldus. ! door de RuíTen t o t den Do o p gebragi
Hct wo r d van onde i f che idene zaken te
zamen g ema e k t , waer onde r het bloed van
verfcheidene fenynige Di e r e n , en de bloem
van een t y d i g e Vr o uw , en z o u d e het zelve
een goede heelmidde! zijn voor alderley
gezwellen cn vuur igheden , ais ook voor
een verfche wo n d . de zelve me t wat fpeekzel
beftrecken : is ook een krachtig Ni e s -
kriiid , wa t g e f c h r a e p t , en in de Ne u s
cpgchaelt z i jode ; d o c h wa t veel gebruikt ,
zeer fchadelijk i s ; de Séertanen fchrapen
en drinken het in , tegens andere ziektens
enz.
O p een der ftukken van dcze Ae rde
of hever Balzem , ftaen deze woorden , Ji
•t Ar abi f ch met vergulde Le t t e r s gedrukt
Molla Thalib Sahehe» i
Dat i s :
pticft.
De onvervalße van Molla Thalib
ftaende Balzem : het wo o r d Molla bedied
TiicfteT.Meefter*; z o o dat hc t f c h y n t dien Balna
ecnig vermaerd Ar t z , o f H e e l -
meefter alzoo genaemt i s , en in Buchara,
of wel eldcrs m de geweften gelegen aen
PerzJe» , daer men Ar abi f ch f c h r y f t , gemaekt
te zijn ; gelijk waerlijk aen een ander
ftuk van die Balzem , welke onder my
beruft , te zien i s , dat zy niet is van 7.00
goeden r e u k , niet zoo va f t , noch zoo beider
, en fchoon van ve rw , als d c z e , daer
eenige Letcers op ftaen, welke noch na
Periifch , T ü r k s , of Ar a b i f c h gclijken
maer ecr na Sineefch , of Ho o g - t a r t e r s
•t zy Mo e g a e l s , Ka lma k s , of na d eTa e l
van eenige andere Na b u u r i g e Volken , alwaer
na allen f c h y n het gemaekt zal w<
zcn. He t wo o r d Temfiti zwymt na Benß,
dat een Ar a b i f c h wo o r d is , en zeker we!
rickend Ha r s bedi ed , waer van eenige
Boom- t akken uit Oo f t - I n d i e n my toegezondcn
, daer uit he t d r u i p t , onder my
beware.
Hct Landf chap Permia , anders Perma
r'ehk.ii of groot Permia g e n a emt , heeft
tot zijn Zu i d e r - b u u r e n de Baskiren, en
ten No o r d e n de Zirianen , ten We f t e n
Wtaikf > fn Oo f t e n het Landf cha p
rmlits cn Siberia. Di t Landf chap heeft
S is baer naem van een Stad Perm , i St^raja
Perm, Ol'Perm g e h e t e n , die by de Ri v '
rifchora,mferka, oinferu , tnJViJfe.
die een Arm van de Kama i s , lege. De z e
plaets da t zy oulinks niet als Af g o -
dienden , wo r d nu den wäre üodt aldaer
ge-eerd , en men ziet daer in volle
wa s d om het Chriftelijk Ge l o o f , ter eeuiger
eere hunner Tz a e r f c he Majefteiten ,
ten T h r o o n geplant ; maer echter wo r d
j e z e g t , da t buiten hacr kennis gehe imijk
in de Boftchen noch veel tekenen van
Afgodendienft zijn : Zon cn Ma en wi e r d
daer e c r tyds aengebcden. Zy pi a cht e n
van ouds weinig of geen Br o o d te n u t -
tigen. H c t was wel ecr een Pr i n s d om.
Het Land is zeer n a t , en moeralTig , z o o
dat des Zome r s qualijk aldaer is te reizen.
Veeler wooningcn zijn in Te n t e n
of Hu t t e n van Boom- t akken. Ge l d of
Munt gaet daer weinig om , en oulinks
geheel niet.
Deze Volken zijn in den beginne
zeer noode t o t het Chriftelijk Gc loof gebragt
, want men z e g t , da t zy den eerftcn
Ae rds -bi f l chop Suven , want ( i n de
Stad Perm is een Aerds-biflchops Z e t e l , )
die van de Ru f l e n daer ge zonden wa s >
den h u i d van hc t levendige L y f t r o k -
ken 5 en h em doorfchootc-n me t Py l e n .
Z y worden voor een zeer o u d Vo l k g e -
houden s Icven van de J a c h t . Zeke r e
Samojeden die mecr Noorde l i jk woonen ,
fchynen u i t deze Volken te zijn ge fproo-
Het Gebed onies Heeren ,
van Pe rmi en.
Í Tael
Onze Va d e r ,
die in de
Hemelen z y t .
U w e naem
rde geheiligt.
Mianaje,
kon do/è vilin
Olanün.
medrez,^/âs tead.
Namid
U Ko n i n k r y k e k o - Cannlni medvoas.
Uwen wille ge- Mi anord^ irzjfiujnaS'
fchiede , medvo ,
gelijk in den Heme l , z.egel vilin olani in y
alzoo ook op de r i»,«
Aerden.
Ons dagelijks Mo» cudolai
Br o o d Ntan
gccft ons heden. vaimianlo oni.
E n d e vergeeft ons Lez.
jnze fchulden ,
gelijk ook wy
vergeven onz e
K k k k k
ianlo uz.jez. >
md
k-~iam mtan
Isf.
I m ]
-m
à
I i '
I ,
:
V i
kk:'H