fe::
900 N 0 0 R D
d e h i n d e r e n ; wa e r d a n by k o n i t , dac de
Y s . z e c me e f t t y d s vol f c h o t z c n Y s , e t t e -
l i j k e v a d em d i k , d r y f t . Z o o valc af te
r a d e n , d c z e n w e g tc k i e z e n , om ecnige
I t i d i a e n f c h e L a n d e n van d e z c z y d e op te
z o c k e n , en ma g d e n d o o i r o g t a lda e r v o o r
o n m o g e l i j k en o nwa e r aen w o r d e n gezien,
D e Vi l i c h e r s d i e d a e r t e rWa l r u f c h - v a n g H
b y de Z o m c r g a e n , in kl e ine S c h e e p k e n s ,
w e t c n de pl a c t z en t e m y d e n d a e r h e t m e e f l i
Y s is gc-zet > 't g e e n z o m t y d s pmt r e n i
m i ^ ^ i s , en z o m t y d s by d e O h y , of eid
e r s i s , c n k o i l v e c i c y d s , h o e k u n d i g d a t
z y z i j n , 't z e l v e aen veele h e t l even.
Liufchoten ve rha e l t van ' t Ei l a n d Waigats,
d a t d a e r op z i j n veel ftilftaende Wa t e r e n ,
en Mo e r a f l e n . Hy z e g t , d a e r op ge z i e n
t e h e b b e n Bl o emk e n s van v e e l d e r l e y v e rw;
o o k we l G r a s , me e f t van een v e r z e n g t
g r o e n : gc en g e b o omt e , en we i n i g g e v o -
g e l t e . De Ku f t c n zijn me e f t R o t z i g en
K l i p p i g , van g r a e uwe Ar d u i n - f t e e n . Me n
v i n d ' e r aen de ftrandveel d r y f - h o u t . H e t
v a f t e L a n d omt r c n t h e t JLWand Waigatj,
i s , z e g t hy , f c h o o n v r u c h t b a e r L a n d ,
d o c h niec b e b o u w t , b e i , en z a c h t : me n
v o o d d a e r veel B i e s l o o k , en Ve l d - b l o e -
men i n ' t Wi l d . H e t Ei l a n d z e l v e is h o o -
ger L a n d als de va f t e K u f l , d o c h b o v e n
v]ak. De d o o r v a e r t h e e f t veel b o c h t e n ,
u i t en i n . H e t wa t e r t u f l c h e n ' t E i l a n d
't v a f t e L a n d , is b r u i n , en zwa r t a c h t i g .
A l s me n d e z e v a e r t o f d o o r t o g t , by h e n
d e NafafOffche Siraet g e b e t e n , t en eindi
l o o p t , is h e t wa t e r b e o o f t e n v r y z o u t .
H e t wa t e r wa f t d a e r me t ftroomen d i e u i t
den Oo f t e n k ome n . D o c h di e luf t h e e f t
w y r l o o p i g e r d e n t o c f t a n t d e r K u f t e n van
Wutgats , en Nova Zemla te zien , zoc
> z y z i j n t e r n e d e r g e f t e l t d o o r Unfchoten
hol Barcmfi.. . en wa t h e n daei
öad j«r. z e l t z a ems b e j c g e n c is , ge l i even z i e h t o t
des z d f s R e i z e n te w e n d e n , d i e d a e r wy t -
l o o p i g a f f c h r y v e n , we s ik d i e s a e n g a e n d e
z w y g e .
Schipper M de Lange, we l k e veel J a r e i
o p Groenland t e r Wa l v i f c h - v a n g f t h e e f t gevarcn
, h e e f t m y g e z e g t , me e rma l e n ge.
v o n d e n te h e b b e n in de h u i d , of in hei
v l e e f ch v a n de g e v a n g e n e Wa l v i f l c h e n
d r i e h o e k i g e H a r p o e n t j e s , v a n L e y - f t e e n
g e r o a e k t , g r o o t vi e r o f zes v i n g e r - b r e e t ,
waer b y een o o g j e aen ' t b o v e n e n d te zien
In Jipin w a s . d a e r een t o u w d o o r f c h y n t g e f t o k e n
' ftoi« of i^aef.
1«. j-zeie o p wa t p l a e t s . en v a n wa t Me n f c h e n
"«Tii^iir f c h e r p - p i i n t i g e L e y f j e n s , d e n Vi f -
pci)k"ook f c h e n m h e t l y f z i j n g e j a e g t , is o n b e k e n t ,
"iirpUcMn'f zy d a t h e t is v an de L u i d e n aen de
u Davids wo o n a c h t i g , of we l v a n
,c b ewo o n d c r s d e r E i l a n d e n van f e ß ,
en O O S T
en h o o g e r , N o o r d e n o p . Al t o o s h e t
b l i j k t , d a t de z e l v e g e z w o m m e n k ome n ,
uit een g e w e f t , d a e r het Yz e r d en Me n -
f c h e n o n b e k e n t i s , a n d e r z i n s z o u d e n zy
iet beheJpen van zieh d e z c Vi iTchen me t
:yen te v a n g e n , d c w y l d a e r m e d e z u l k s
f c h i e d e n .
Utcde ^
zek
Schipper Willem de FUmingh g e t u i g t my
m e d e de b o v e n v e r h a e l d c z a ck , d o c h z e g t
daer b e n e i f e n s , d a t h y o o k ve e lma e l H a r -
p o c n t j es in d e r i iggen d e z e rVi i f c h e n h e e f t
gevonden , we l van d i c r g e l i j ke L e y - f t e e n ,
g e m a e kt , ma e r lang t w e e f p a n , v o o r
met d u b b e l e f c h e r p e we e r - h a e k j e s , o o r -
dcelcnde me d e d a t de z e l v e d o o r de M e n -
fchen aen de Straet Davids zijn g e b r u i k t ,
daer hy te me e rma l e n i s g c w e e f t , w a n t
deze v e r v o l g cn , me t h u n n e k l e i n e Va e r -
t u i g e n . d a e r een Ma n alleen in z i t , d e z e
g r o o t e Vi f l c h c n in Z e e , we r p c n h u n me -
n i g t e van d e z e L e y e Ha r p o e n t j e s in ' t l y f ,
t o t d a t zc m a t , en d o o d g e b l o e d z i j n d e ,
z y d i e na L a n d Heepen , en z i e h d a e r v a n
bedienen . D c L y n e n we l ke aen d e z e H a r -
p o e n t j e s va f t z i j n , z i j n v a n d a rme n g e -
maekt , h e b b e n d e bl a z cn aen de e n d e n ,
ZOO , d a t wa n n e e r een g r o o t ge t a l d i e r g e -
l i j k e Ha r p o e n t j e s in h e t i i c h a em v a n de
V i f c h g e j a e g t z i j n , de z e l v e d o o r de b l a -
zen in 't z w e m m c n w o r d b e l e t , wa n t d i e
rol wi n d z i j n d e , na b o v e n f c h i c t e n , en
ZOO d e Wa i v i f c h a fma c t e n .
M e n wi l o o k dac d e z e Ha r p o e n t j e s v a n
L e y - f t e e n , in g e d a e n t e als P y l e n , aen d e
Siraet Davids, ui t Bo o g e n m e d e w o r d e n
g e f c h o o t e n , z o o we l v a n h e t L a n d a f , als
uit de kl e ine Va c r t u i g e n , in Z e e , w a n t
d e Wa l v i f i c h e n k ome n a lda e r d i c h t o n d e r
het L a n d z w cmme n , a lwa e r 't z e e r d i e p
i s , en w o r d m e d e g e z e g t , d a t d i e P y l e n
o f J a v c l y n t j e s g eme r k t z i j n : k o m t d a n
d e V i f c h d o o d a c n d r y v e n , g e l i j k aldaer
dikmael g c b e i i r d , z o o is h y e igen aen d e n
geencn wi ens me r k op d e P y l ftaet.
B y IVormiui l e e f t me n , h o e i n d e n J a -
r e z e f t i e n h o n d e r d d r i e en v e e r t i g , op
Yslan d een Wa i v i f c h wi e r d g e v a n g e n , d i e
een H a r p o e n t j e in 't l y f h a d d e , na h e r
f c h e e n v a n L e y - f t e e n , of mi l T c h i e n T o e t -
fteen g e m a e k t , d i e me n op d a t E i l a n d ,
iet en v i n d ; a en ' t a c h t e r f t e e i n d e wa e r
o p z i j n b r e e t f t e i s , z a g me n een g a e t j e ,
alwaer ccn t o u w d o o r g e f t o k e n wa s , g e -
l o c h t e n v a n f y n e Wa l v i f c h - b a e r d e n , of
haair : v o o r wa s een f c h e r p e p u n t , d a e r
len ge f l e epe n , en f c h e e n als of d e z e P y l ,
J a v e l y n , of H a r p o e n , nie t d i e p g e n o e g
in h e t I i c h a em v a n h e t D i e r g e j a e g t z i j n -
d e , de V i f c h h e t o n t k omc n wa s . Na a l -
len f c h y n , d i t we r k - t u i g , of in Groen-
Und t of in de Snaet Davids, of e lde r s
beoo-
T A R T
beoofte n Nova Zemk , zal zijn g ema e k t
g e w e e f t .
D u s o n d e r r i c h t e my m e d e een a n d e r
o o g - g e t u i g e n , d a t h y onl angs in de l u i i d
van een Wa i v i f c h by Groenland g e v a n g e n ,
een P y l van L e y - f t e e n g e m a e k t , g e v o n -
den h a d d e .
D e r e d e n , d a t in JVaigats f c h i e r a h h a n s
ZOO veel Y s i s , f c h y n t te zijn , om dac
d e Ri v i e r e n cn a n d e r e , z e e r veel
Y s u i t f p o uwe n , h e t we l k e , d o o r d i e n
d e Vl o e d e n v a n 't Oo f t e n na h e t We r t e n
daer me e f t ga en , in d e z e e n g t e z a k c , en
daer v e r f t o p p i n g c m a e k t ; h o e wel a n d e r e
z e g g e n , d a t h e t Ys aen de Ri v i e r Oi>j ,
als h e t b e g i n t tc f m c k e n , o f t e o n t d o o y e n ,
aenftond s z i n k t , en gecn m y l v o o r t d r y f t ,
en längs de Ri v i e r o v e r läge L a n d e n f c h i e t .
M e n z e g t , d a t de Wa l r u f c h - t a n d e n ,
d i e in de Ys - z e e g e v a n g e n wo r d e n , veel
v o o z e r en broITer z i j n als di e b y Groenland
w o r d e n g e v i f c h t , en d a t de B i e r e n z e lve
ook k l e i n d e r z i j n .
W e l is w a e r , d a t o v e r de l e n g t e v a n
d e e n g t e Waigats, de Zc e - J u i d e n z e e r v e r -
fchilien : de z ommi g e ftellen d i e op t i en ,
en a n d e r e o p d e r t i g my l e n , E e n i g e ftellen
d e L a n d e n n i e uw H o l l a n d , en n i e u w
W e f t - v r i e s l a n d g e n a emt , b i n n e n de e n g -
t e , en a n d e r e da e r b u i t en , en in d e T a r -
t a r i f c h e Z e e ; we l k e gc f chi l l en te v e r e e n i -
gen zijn , en bepaelc k ö n n e n wo r d e n , na
dac me n des T a r t a r i f c h e n Z e e s m o n d v e r
o f n a b y v a n h e t n a e uwf t e v a n Waigats (idlx.
H e t h o o g g e b e r g t e in d e z e e n g t e , aen de
Z u i d z y d e , w o r d h e t Pater JNoßer g e b e r g -
t e b y de Ze e - l u i d e n g e b e t e n , dac a l t y d
met S n e e uw b e d e k t is.
H e t is b y z o n d e r , d a t we g e n s de d o o r -
t o g t v a n Waigats in de Ys - z e e z o o zeeiw
o r d g c t w i f t - r e d e n t . M e n v i n d n o c h
veele omt r enC jirchangcl, en Oo f t e l i j k e r
aen Z e e g e l e g e n e V e l k e n , d i e g e v o e i e n de
Zee d a e r een I n h am te z i j n , en nie t
O o f t c l i j k v o o r b y NovaZemla t e f t r e k k e n ,
g e l i j k d a e r v a n een t e k e n i n g v o o r e enige
Taren t o t London y i n ' t fonrnael des S^avans^
o f Phdofophicale TranfaStons , is ui tge -
geven ; bene f f ens een B r i e f , z o o ik
d e r w a e r t s aen d e n H e e r Oldenbwgh ,
den J a r e z e f t i en h o n d e r d t w e e en zevei
t i g , t o e n Se c r e t a r i s v a n de S o c i e t y t
der g e l e e r d e n t o t London, h a d d e g e f c h r e -
ven. A n d e r e g e v o e i e n , d a t Nova ZemL
t e n No o r d - o o f t e n z e e r d i c h t aen T a r t a r y t
ftooc, en d a t da e r een twe e d e n a e uwt e is.
z o o d a t ' e r wel een d o o r t o g t v o o r wa t e r
z o u d e z i j n , ma e r nie t v o o r zwa r e S c h e -
p e n , om de me n i g t e Y s di e 'e r me e f t t y d s
o p f t o p t in d e z e t w e e d e e n g t e , 't W a e r
f c h y n l i j k f t e c h t e r is na de n a e uwk e u r i g f t i
A R Y F. 90Í
o n d e r z o e k i n g e , 2 0 0 d i e s a e n g a e n d e na«
maels h e b g c d a e n , d a t d i e Z e e , en d a t
L a n d , g c f t r e k t en ge l egt z i j n , als in mi j n
Kaert nu is te zi en.
' t Zy Nova Zemla vaft L a n d i s , g e l i j k
het ni e t en i s . o n z e s g e v o e l e n s , o f ccn E i -
land , ZOO w o r d g e o o r d c c i t I d a t ' e r n i e t ,
o f z e e r b e zwa e r l i j k , d o o r de e n g t e Waigats,
o f - b u i t e n h e t N o o r d e n om , O o f t -
w a e r t s , te k ome n i s : cn is aen d i t NCV.Í
Zemla z o o e en g e d a e n t e by o r s in de
Kaert g e g e v é n , als o n s v a n de me e f t e
S c h r y v e r s v o o r g e g a e n i s ; d o c h v e r b e t e r r ,
volgens b e r i c h t e n v a n v o o r n ame Ze c - l i i i -
d e n , di e o o g - g e t u i g e n z i j n g e w e e f t , aen
m y g e d a e n .
H e t is mc d c a e nme r k e l i j k , d a t v e rmi t s
d e a f g r y z e l i j k e Ys f c h o l l e n d i e in de W a i -
g a t f c h e Z e e fteeds d r y v e n , cn z i e h z o m -
t y d s t e g c n s de Ku f t e n aEnzetcen , d a t de
lujfen en Samojeden me t h a r e Va e r t u i g e n
;elden de z e l v i g e p l a e t z e n v o o r de twe c -
demael we d e r k ö n n e n a e n t r e f f e n , h e t we l -
k e d e v a e r t a l d a e rme d e b e zwa e r l i j k ma e k t ,
onwis z i j n d e wa e r h e t Y s wa e r tc n cmc n
s.
Theunts Ts van ^mßerdam , z e e r e r v a -
•cn Z e c -ma n , d i e als S c h i p p c r l ange J a -
én op Groenland h e e f t geva r en , en t e r
W a l r u f c h - v a n g f t o n d c r en op Nova Zemla
g e z w o r v c n , h e e f t my b e r i c h t , h o e
' e r f c h e i d e n e g r o o t e Ba e y c n in Nova Zemla
v e e l t y d s d e s Z o m e r s me t Ys b e z e c b l y -
• 'en : h y z e g t , d a t het Ys op d r i e cn z e -
•entig g r a d e n en een h a l f in 't Vo o r - j a e r
het e e r f t w o r d g t f p l e t e n , dac is o n i t r c n t
Loms-baey , a lwa e r z o m t y d s de o p e n i n g
z o o b r e e t i s , d a t ni e t we l o v c r z i e n k a n
w o r d e n ; b r e c d e r cn fma l d c r , na de d r i f t
het Y s . D a t de Vl o e t d a e r k o m t ui c
den N o o r d e n , d o c h op zes cn z e v c n c i g
¡raden ui t d e n N o o r d - o o f t c n * en O o f t e n : »
ict v l o e i d d a e r , z m hy z e g t , eens z o o "
lang als h e t e b t , u i t i ema n d mo g t t d c
lefluicen , d a t ' e r a c h t e r Nova Zemla, beloorden,
en b e n o o r d - o o f t e n , g r o o t e t o g t trem cic
•an wa t e r en o p e n i n g mo e t z i j n ;
;oo h e t a c h t e r d i c h t wä r e , z o o cn zoii-op fl'^kt
den de v l o e d e n h e rwa c r r s z o o k r a c h t i g z ^ " "
niet z i j n ; dien kan wo r d e n g e a n two o r d ,
o f f c h o o n h i e r t o g t v a n wa t e r i s . z o o cn
volgt d a e r n i e t u i c , d a t ' e r d a e r om j u i f t
vaert of d o o r t o g t v o o r Sc h e p c n zy , wa e r
van wy de o n g e l o o v d i j k h c i t aen h e b b e n
gewezen ; w o r d e n d e o o k in de Z w a r t e
Z e e , als me d e in d e Mi d d e l a n d f c h e Z e e ,
e c h t e r t o g t van wa t e r b e f p c u r d , a l t o o s
over een z e lve ftrcek , f c l i o o n ' e r a c h t e r
gcen o p e n i n g en is. Om de g r o o t e ras
van ftroom d i e ' e r i s , t e r p l a e t z e v a n b o -
vcngemelte f p i c e t e n , en d a t als d a n t e r
' X x x x x 5 zeU
m f "
' i ' l ' l :
• ' i i ' ;
m