[1 ' í
6i6 N O O R D
d e Zc e nict ve rde r f p r c k e n d e , e n d ewa t e r -
kuilen k c c n d e v a r e n , me e de vingc r zuUen
aenwyzen.
D e Ka f p i f c h e Ze e is d i t boven alie andere
Ze e n e i g e n , d a t zy eene bi t t e r hc i t by
z i e h h e e f t , niet z o o d a n i g e , ais w y we g e n s
eene ove r g r o o t e z o u t i g h c i c , volgens de
v r y h e i c d e r fma e k n o c m e n , ma e r zeker -
lijk eene wä r e en u i t n eme n d e ; z o o dac hec
alzoo z e e r i s t e v c rwo n d e r e n , dac d e S c h r y -
vers d e z e b i t t e r h c i t niet hebbcn v e rme i d ,
als dac zy van wa t e r - k u i l e n , di e ne rgens
z i jn gezien , gewa cgc i i ebben. D e z e b i t -
tcrheic n o c h t a n s , zule g y niet k ö n n e n
proeven aen de ftrand, ma c r in liet mi d d e n
der Z e e , van de o n f t u imi g e Wi n d e n ,
gelijk z y op d e z e Ze e g ewe l d i g razen , b e -
roe r c z i jnde . De o o r z a e k de r bitcerheic
k i d e n w y a f , niet van de br andende luchr ,
macr van de g r o n d d e r Zc e , en van de
voet van hec Kaukaßfche g e b e r g t e , we l k c
deze Zc e in eene lange ñ r c e k van Dageßan
a f , t o t aen Hyrcamen toe, be fpoe ld. G e -
lijk he t v u u r van d i t g e b e r g t e in he t o p e n -
bser , h i e i - v u u r e n , daer zwa r e r o c k , eld
e r s w a rme baden , zwave l a cht igc bloe -
m e n , o p z i e d i n g e n , b ewe g i n g e n , en z e l d -
zameverfchynzelen ve roor z a ekt , z o o w e r p t
het uit h a r é ingewande n op de di epe e n o n -
z i c h t b a r e g r o n d , een vloeibaer L i j m , o f j
b y aldien gy liever wi l t , een d i k k e O l y e ,
a e r d a c h t i g , z w a r t , b i t t e r , van een ftinkende
en a engebr ande r e u k , zeer gelijk ,
maer z e l f n o c h zwa e r d e r ais di e r e u k , we l -
k e d o o r de k r a c h t van een o p e n v u u r in ,
d e O l y e van de Ba r n - f t e e n i s : we l k e Ol y e , •
o p de g r o n d d e r Z e e n e d e r g ewo r p e n , d o o r
beweging wo r d a f g e f p o e l d , en van d e z o u t -
a c h t i g e decltjes v e r d o n d c n , en doe t z o o
het z o u t a c h t i g f t e g e d e e k e de r Ze e , d a t i s ,
het zwa e r d e r e en dichtll: aen de g r o n d l egg
e n d e , h e t aldermeeft me t z i jne bi t t e rhe i t
aen : even ais he t R e g e n -wa t e r , he t we l k ,
regen be t e e rde Schepen aengcflagen , d o o r
d e b y g e v o e g d e deeltjes van de Ha r s , u i t -
nemende b i t t e r wo r d . D e z e O l y e noemc n
z y in de T u r k f c h e , aldaer nu de L a n d -
tael z i j n d e , Kara Nafth , d a t i s , zwa r t e
Naphtha , t o t o n d e r f c h e i d i n g van een a n -
d e r e , d i e z y wi t t e n o eme n , ais we lke z o o
k l a e r is ais wa t e r , zeer d u n > zeer d o o r -
dringende , de vl am l i cht e l i jk r a z i eh n e -
mende , gelijk ais de twe e of driemael
overgehaelde B r a n d e w y n , van Bahe l t baer
Vade r l and , nu al van ovc r l ang b e r o emd
z i j n d e ; wa n t da r d e z e Naphtha o o k van
overoude t y d e n o m t r e n t - S áW, Sx/k , en
Steden, di e h e d e r d a e g s g / i g í /W,
Sausjíian , en g e n a emt wo r d e n , is
u i t g e t r o k k e n , kan men zien by Strabo in
het z c f t i e n d e B o e k , by Plinm i n h c i t w c e -
CA 0 0 S T
d e B o e k , en h o n d c r d en v y f d e Ho o f t - f t u k i
en b y I'lutarchM in h e t leven van Alexander.
Aenmerkens wa e r d i g is d e o o r f p r o n k , z o o
van he t e ene a l svande ande r e a e r t vanA^ ^y/ ? -
/Aaomtrent^ÄCi^^oÄjeeneStadvanhetLandfchap
Sjirwoon of Medien^ in he t ha lve
Eiland Ogoradsjeh , alwaer z y , d o o r P u t -
ten , d n e h o n d e r d en me e r d e r v a d eme n
d i e p g e g r a v e n , ¿icNaphtha v l o e y e n d eBe e -
ken , van h t t overhellende g e b e r g t e , o n -
d e r d o o r de A e r d e , me t een voile r en na
d e Ze e vlietende , o n d e r f c h e p p c n , en >
door eene ge f t adige a rbe id van Me n f c h e n
en Be e r t e n , d a g e l i j k s omt r e n t h o n d e r d d u i -
zend p o n d e n van d e z e zwa r t a c h t i g e O l y e
iiithalen ; wc l k e z y , in Le d e r e vleflchen
o p g e f l o t e n , d o o r Medien, Hyrcankn, Vsbek.
y Grkajßen en Dageßan, te L a n d
en tc Wa t e r v e r z e n d e n , t o t geen a n d e r
gebruik , als d a t zy v o o r O l y e d e r L a r a -
pen en T o o r t z c n v e r f t r c k t , uit we lke zy
met eene ryke l i jke , of zelf we l al t e o v e r -
dadige vlam , ecn b e q u a em licht me d e
deeld. Ae nme r k e l i j k is de b e f c h r y v i n g
dezer Naphtha van ha r e g e b o o r t e g r o n d ,
door veele wo n d e r e n d e r n a t u u r , z o o h e t
v o o r t b r e n g e n , als h e t zui ve r e n van de
Naphtha be t r e f f ende , al v r y a e n z i e n l i j k ,
maer h o e d a n i ge o pme r k i n g e n de enge p a -
len van onz en B r i e f , h i e r niec toe l a t en.
D i t alleen v o e g ik van de he lde r e Naphtha,
welke aldaer ve e l f cha e r z e r v o o r t k o m t ,
hier n o c h by , d a t , van h o e u i r n eme n d e
kracht zy in de Gene e s -konf l : o o k ma g
zijn , van we lke Dhfiorides in z i jn e e r f t e
B o e k , he t h o n d e r d en e e r f te H o o f c - f t u k ,
vermeid , de zelve n o c h t a n s den P e r z e n
gcene ande r e nut t ighe i c v e r f c h a f t , als om
d e I n l a n d f c h e Fernii te zuiveren , we l k e
z y aldus toebe r e iden : z o o haef t als de
C o m SanderoM na de k o n f t is o n t b o n d e n ,
w o r d zy me t L y n - o l y e t o t de d i k t e van
ecn p a p g c k o o k t , en o n d e r de na em va n
Rochanni Kamom , d a t i s , van rernis ,
toe een r o e k ome n t gebruik b ewa e r d : de
SanderoHi gelijk t na o n z e Sandarach , ma e r
beftaet u i t g r o o t c en r o uwe k l o n i p e n , we l -
k e uic h e t mi d d e l a n d f c h Indien d o o r SHr.
Mten wo r d e n ove i -gebr agt : gy z o u d z e g -
gen , da t h e t Ba rn- f t e en w a s , indien de
zelve niet broiTer was. D e z e Fernü , als
z y daer me d e iets b e f t r y k e n willen , roe -
ren zy d o o r ' t b e h u l p van een ftokje na c r -
ftig om , te gelijk me t de Naphtha, en
ftryken di e te e enema e l , we l onde r een g e -
me n g t z i j n d e , o v e r alderlei we r k e n , voo r
a f me t v e r f c h e i d e v e rwe n be f chi lde rd z i j n -
d e , en z e r t en di e op de h o o g f t e v e r d i e p i n g
van h e t H u i s ( e e n e placts z i j n d e , da e r
geen ftof va l e ) in de Zo n , d o o rwe l k e r s
wärmte de v l u c l u i g e Naphtha , me t de
v o c h -
T A R T
vochtige Li j n - o l i c , binnen we inig u u r e n
v e r v i i e g t , de g l a d h e i t van de r e r n t i alleenlijk
ove rbl i jvende : op gelijkc wy s , aïs in
het ve rguiden van Zi i v e r , h e t Qu i k - z i l v e r
van he t v u u r wo r d uicgedrevcn. T ô t h e t
v e r r i c h t c n van d i t we r k i s d e Naphiha v e r -
r e h e t b e l i e , we l k e omt r e n t d e S t a d Siujler,
van he t La n d f c h a p Sifioo» , dac i s , Sufan,
w o r d v o o r t g e b r a g t , we l k e Naphtha de
Op - k o o p e r s van de Naphtha, di e in Schir-
TVan of Aiedien valt , d o o r d i t me i k o n -
derfcheiden , da t zy , me t de Fcrnii o m -
geroert z i j n d e , een i c h u im o p g e e f t .
D N A G A I A.
E Na g a i f c h e T a r t e r s v o o r h e tme e -
fte gcde e l t e aen de O o f t z y d e van
' de Ri v i e r r d g a , boven ^ ß r a k a n
z i e h o p h o u d e n d e , i l r ekken z i e h uit t o t
aen de Vl i e t faick> di e in de Ka f p i f c h e Zee
ftorc; d o c h zy v e r b r e i d en z i eh me d e t o t
aen de o v e r z y d e des Ri v i e r s yblga , en na
d e gewe f t cn omt r e n t de Vl i e t en Tanais en
Nieper gelegen.
D e Na g a i e n wo r d e n ge a cht uit te k ö n -
nen ma k e n , v y f t i g d u i z e n d Ma n te P a e r d .
Z y wo o n e n we i n i g in Steden ; d o c h h e b -
bcn H u t t e n , di e zy op Ka r r e n me d e voeren
, en n e d e r z e t t c n ter p l a e t z e , a lwa e r .
2 y we i d e n o f omz w e r v e n .
Z y zijn v o o r een g r o o t gede e l t e w e lMa -
honietaenfch , d o c h en a cht e rvolgen de
W e t niet te r e c h t . We t e n n o c h van b i d -
d e n , n o c h van va ften. Leve n van Vl e e f c h ,
• en Me l k . Zi j n zeer flordig i n ' t e e t e n : va t -
ten de Sp y s me t v y f vinge r en , en h e t
h o o f t omh o u d e n d e , we r p e n de z e lve in
d e ke e l . Dr i n k e n z u u r e Ko e y e - e n Pa e rde -
melk. Ve e is b y hun in zeer g r o o t e o v e r -
vloed.
Z y Lege r e n i n ' t geme in aen Oe v c r s van
Riviere n , en be z e t t e n h u n Le g e r - p l a e t s
met H o u t - f t a k e n , om he t tarn V e e niet te
verliezen , 't zy doov v e r f c h e u r e n d e G e -
d i e r t e , C r imf c h e T a r t e r s , o f f t r o o p e r d e
CirkalTen.
DiefTlal wo r d by hen raet de d o o d niet
gcftraft j ma c r een Di e f wo r d in de k e t -
t i n g g ewo i p e n , t o t d a t hy boece ge e f t ,
en ZOO zulks. niet g e f c h i e d , wo r d hy v e r -
k o f t .
I n de Ka f p i f c h e Zc e liggcn o n d e r f c h e i -
dene Ei l anden , als KoeUlicnski, Niejui,
Inlenj , en ande r e me e r .
Herodouu wi f t al t e z e g g e n , van de Ka f -
p i f c he Zc e , dac de zelve beflotcn wa s , in
deze wo o r d c n .
D e Ri v i e r Araxis v l o e i d i n d eKa f p i f c h e
Zee , d a t een Ze e , op zijn zeivcn i s , - en
met g e e n ande r e gcme enf chap h e e f t , z o o
A R Y E. 617
als o o k daer van Arißoieles is o o r d e e l e n d e ,
welke z egt , de Ka f p i f c h e Zc e is van de
andere g r o o t c Z e e a fge f che iden , cn h e e f t
rondsom hare b ewo o n d c r s .
Zoo ook Ptolomtem , di e z e g t , de H i r -
kanifche, of Ka f p i f c h e Z e e , w o r d r o n d s o m
met La n d omc i n g c l t ; h o ewe l ande r e d e r
ouden geme int hebbcn , da t d e z e Z e e ,
door mi d d e l van de Ri v i e r e n Oby en Rymnictu
, we lke zy ge loofden , da t daer u i t -
fchooten me t de S c y t i f c h e Oc e a e n , of
Ys-zec geme enf chap h a d d e . z o o als by
Cluvrm is te z i en.
D e Bo d em van de Ka f p i f c h e Z e e i s z a n -
d i g ; da e r zijn veel Ho o r e n s cn Sche lpen.
D e Nagaien zijn zeer wo e f t i n h u n o m -
gang. D i e me t te eeten o n d e r hen h e e f t ,
mag vryl i jk g a e n , z i eh aen den D i f c h z e t -
ten ckcr hy zul ks vi nd.
D o o r veclheit van V e e , handelen de
Nagaien fterk in Be e f t e -ve l l en , ook in
S la v e n , die na Konßantinopolen wo r d e n g e -
Boter. V o o r h u n n e Wa e r ei-
:y gecn G e l d , ma e r Ka t t o e n , g r o f
, Me iTe n , en ande r e k l e i n i s h e d c n .
1 lelijk en plat van a enle
o o g e n , en een g r o o t
:ht
voert
fchen
La ke i
b y mange J ing.
D a e r zijn gecn Br ü g g e n in d a t L a n d
waerom he t daer ongemakke l i j k is t e r e i z en.
Van Pe l t c r y e n d r a g e n zy Mu t z e n op '
H o o f t .
D e Ma n n e n zij;
z i e h t ; h e b b e n kiei
h o o f t : de neus pla
Scharnachis is een Pe r f i f che Stad , di
aen de Ka f p i f c h e Ze e ge l egen , di e va n
ouds Cyripolii g e n a emt z o u d e zijn g ewe e f t :
niet ver van d e z e St ad , f p r i n g t u i t een
B r o n , hec Olenm Petroleum.
I n de T r o u w is gcen ande re pl i cht pl c -
ginge , als ge t ui ge n by te roepen. Zy
Huwlikken veel aen h u n n e B b e d - v e rwa n -
ten , en naefte Ma g e n . De Br u i d k r y g t
gcen Br u i d f c h a t .
D e Re c h t s p l c g i n g wo r d b e d i e n t by h a -
re Op p e r - h o o l d e n . Zy d o e n n i ema n d f t e r -
ven om q u a e d doen , als di e i ema n dme c
q u a d e n w i l l e , d o o d , o f m o o r d .
D e V r o u w e n jong w e z e n d e , zijn niet
zeer lelijk , blank van v e l , d o c h we ini g
breet van T r o n i c , h o o g van Üa l , d o c h
morzig en vuil in k l e e d i n g , en omg a n g ;
maer o u d , by ¿ o n de r zeer. Zy hebben in
't geme en twe e H u t t e n , een v o o r d e V r o u w
en^Man, cn de ande re v o o r de Ki n d e r e n :
de bedi enden mo c t e n z i eh o n d e r d e n k o u -
den H e m e l , al is hec f c h o o n Wi n t e r , b e -
helpen.
D e Naga i en z i j n , v o l g e n s e e n i g e S c h r y -
v e r s , ten deele o n d e r he t gebi e d d e t C r i m -
fche T a r t e r s , en ten deele o n d e r den Mo s -
k o v i c e r , en z ommi g e v r y e Lu i d e n : zy
%
Ii i